Włoski słówka
http://www.wloski.slowka.pl/artykuly,wloski-wymowa,m,1540.html
ALFABET I WYMOWA
Alfabet języka włoskiego:
A (a)
B (bi)
C (czi)
D (di)
E (e)
F (effe)
G (dżi)
H (akka)
I (i)
L (elle)
M (emme)
N (enne)
O (o)
P (pi)
Q (ku)
R (erre)
S (esse)
T (ti)
U (u)
V (wu)
Z (dzeta)
- litery zapożyczone z innych języków:
J (i
lunga) lub (dżej)
K (kappa)
W (wu
doppia)
X (iks)
Y (i
greka)
Reguły wymowy:
– C
przed e oraz i wymawiamy jak [cze], [czi]:
ciao (cześć)
, dieci (dziesięć), cento (sto)
, felice (szczęśliwy), cena (kolacja)
– C
przed a, o oraz u wymawiamy jako [ka], [ko], [ku]:
camminare (spacerować), capelli (włosy)
, amico (kolega)
, cognato (szwagier), cucchiaio (łyżka)
, cugino (kuzyn)
– C
przed h, po którym następuje e lub i wymawiamy jako [ke], [ki]:
forchetta (widelec)
, pacchetto (paczka), bicchiere (szklanka)
, chirurgo (chirurg)
– G przed e oraz i wymawiamy jak [dże], [dżi]:
genitori (rodzice)
, gentile (miły), giallo (żółty)
, giorno (dzień), gita (wycieczka)
– G
przed a, o oraz u wymawiamy jak [ga], [go], [gu]:
ragazzo (chłopak)
, galleria (galeria), gonna (spódnica)
, goccia (kropla), gusto (gust)
– G
przed h, po którym następuje e lub i, wymawiamy jako [ge], [gi]:
ghepardo (gepard), traghetto (prom)
, ghiaccio (lód)
– GL,
po którym występuje i, wymawia się jak [li]:
biglietto (bilet), famiglia (rodzina)
, maglione (sweter), moglie (żona)
– GN
czyta się jak [ń]:
bagno (łazienka), campagna (wieś)
, cognome (nazwisko), insegnante (nauczyciel)
– H
jest zawsze nieme:
loro hanno (oni / one mają)
, hobby (hobby)
– QU
czyta się jak [kł]:
quaderno (zeszyt)
, qualifiche (kwalifikacje)
– S przed spółgłoskami dźwięcznymi i
między dwiema samogłoskami czyta się jak [z]:
snello (szczupły)
, sveglia (budzik), casa (dom), riposo (wypoczynek)
– S
przed spółgłoskami bezdźwięcznymi, po spółgłoskach oraz na początku wyrazu
przed samogłoską czyta się jak [s]:
ascoltare (słuchać), spiaggia (plaża)
, sensibile (wrażliwy)
, sole (słońce)
, sale (sól)
– SS
wymawiamy podwójnie jak [ss]:
pessimista (pesymista)
, rosso (czerwony)
– SC przed e oraz i wymawiamy jak [sze],
[szi]:
pesce (ryba)
, scendere (schodzić), prosciutto (szynka)
, uscire (wysiadać), piscina (basen)
– SC
przed a, o, u oraz spółgłoskami wymawiamy jak [ska], [sko], [sku], [sk]:
pesca (brzoskwinia)
, scarpe (buty), bosco (las)
, scusi (przepraszam)
, scrivere (pisać)
– SC
przed h, po którym następuje e lub i wymawiamy jako [ske], [ski]:
schermo (monitor)
, scherzo (żart), schiavo (niewolnik), schiena (plecy)
– Z
na początku wyrazu czyta się jak [dz]:
zaino (plecak)
, zanzara (komar), zio (wujek)
, zitto (cichy, cicho), zucchero (cukier)
– Z
w innym wypadku czyta się najczęściej bezdźwięcznie [c]:
lezione (lekcja), negozio (sklep)
, piazza (plac), prezzo (cena)
, vacanze (wakacje)
Podwójne spółgłoski:
baffi (wąsy)
, bello (piękny)
, bocca (usta)
, brutto (brzydki)
Samogłoski akcentowane:
città (miasto)
, perché ? (dlaczego?)
, lunedì (poniedziałek)
http://www.rozmowki.slowka.pl/wloski_rozmowki.php
si - tak,
no - nie,
grazie - dziękuję,
prego - proszę,
buongiorno - dzień dobry,
arrivederci / arrivederla - do widzenia, (do widzenia panu, pani)
buonasera - dobry wieczór
buonanotte - dobranoc
ciao - cześć (nieformalne przywitanie)
ciao - cześć (nieformalne pożegnanie)
a presto - do zobaczenia
scusa / scusi - przepraszam
a pagamento - płatny
gratuito - bezpłatny
aperto - otwarte
chiuso - zamknięte
entrata gratuita - wstęp wolny
Przedstawianie się
Mi chiamo… - Nazywam się...
Mi chiamo… - Na imie mam …
Come ti chiami? - Jak się nazywasz?
Sono polacco / polacca. - Jestem Polakiem/Polką
Vengo dalla Polonia. - Jestem z Polski
Abito a Varsavia. - Mieszkam w Warszawie
la capitale - stolica
Ho xx anni - mam xx lat
Lavoro come - pracuję jako
Parla inglese / polacco? - Czy
mówi Pan/Pani po angielsku/polsku?
Parli più piano / più forte, per favore. - proszę
mówić wolniej/głosniej
Me lo scriva! - proszę mi to napisać
Lo ripeta! - proszę powtórzyć
Non capisco. - nie rozumiem
svegliarsi -
budzić się
andare a dormire - iść spać
dormire - spać
lavarsi - myć się
lavare i denti - myć zęby
vestirsi - ubierać się
andare al lavoro - iść do pracy
andare a scuola - iść do szkoły
tornare/andare a casa - wracać/iść do domu
cucinare - gotować
mangiare - jeść
fare - robić
fare colazione - jeść śniadanie
Pranzo sempre a casa. - Jem zawsze obiad w domu.
Non faccio mai colazione. - Nigdy nie jem śniadania.
guardare la tv -
oglądać telewizję
leggere i libri - czytać książki
giocare a carte - grać w karty
suonare la chitarra - grać na gitarze
riposare -odpoczywać
ascoltare la musica - słuchać muzyki
giocare al computer - grać na komputerze
incontrarsi con gli amici - spotykać się z przyjaciółmi
Come passi il tuo tempo libero? - Jak spędzasz swój czas wolny?
l'albergo - Hotel
l'ostello - Schronisko
il campeggio - Kemping
Avete camere libere? - Czy macie państwo wolne pokoje?
Ho la prenotazione. - Mam rezerwację
la camera singola - Pokój jednoosobowy
la camera doppia - pokój dwuosobowy
con l'aria condizionata - z klimatyzacją
la camera con il bagno - pokój z łazienką
il passaporto - paszport
Dov'è…? - Gdzie
jest?
Scusa / Scusi, come posso arrivare a/in…? - Przepraszam, jak dojść
do...?
Scusa / Scusi, dov'è la via… - Przepraszam, gdzie jest
ulica...
Mi faccia vedere sulla pianta - Proszę mi pokazać na mapie
È lontano? - Czy to daleko?
Mi sono perso. - Zgubiłem się
Deve… - musi pan/pani
girare - skręcić
a destra - w prawo
a sinistra - w lewo
tornare - wrócić
andare dritto - iść prosto
dopo il semaforo - za światłami
l'autobus -
autobus
la metro - metro
la macchina / l'auto - samochód
l'autostrada - autostrada
il treno - pociąg
il taxi - taksówka
l'aeroporto - lotnisko
la stazione dell'autobus - dworzec autobusowy
la stazione ferroviaria - dworzec kolejowy
la fermata dell'autobus - przytanek autobusowy
stazione di autonoleggio - wypożyczalnia samochodów
il negozio di alimentari - sklep spożywczy
il supermercato - supermarket
la stazione di servizio - stacja benzynowa
dov'è…? - gdzie jest ..?
il bagaglio - bagaż
il deposito bagagli - przechowalnie bagażu
l'informazione - informacja
partenze - odjazdy
partenze - odloty
cancellato - odwołany
in ritardo - opóźniony
arrivi - przyjazdy, przyloty
Dove si possono comprare i
bliglietti? - Gdzie można kupić bilety?
Un biglietto per… - Jeden bilet do...
Quanto costa il biglietto per… - Ile kosztuje bilet do....
il biglietto di sola andata - bilet w jedna stronę
il biglietto di andata e ritorno - bilet w obie strony
il biglietto di ritorno - bilet powrotny
la macchina / l'auto -
Samochód
Mi si è rotta la macchina. - Popsuł mi się samochód
È finita la benzina. - Zabrakło nam benzyny
Ho bucato la gomma. - Złapałem gumę
Vorrei denunciare il furto. - Chciałem zgłosić kradzież
contanti -
Gotówka
la carta di credito - Karta kredytowa
il bancomat - Bankomat
la banca - Bank
l'ufficio cambio - Kantor
Posso pagare con la carta di credito? - Czy mogę zapłacić kartą
kredytową?
Quanto costa questo? - Ile to kosztuje?
Il conto, per favore. - Poproszę o rachunek
Vorrei denunciare la perdita delle mie carte di credito. -
chciałabym zgłosić utratę moich kart kredytowych
Qual è il cambio di oggi? - Jaki jest kurs (wymiany waluty)?
il lavoro -
praca
lavorare - pracować
andare al lavoro - chodzić do pracy
il capo - szef
il lavoratore - pracownik
la ditta - firma
il reparto - dział
l' uffi cio (m) - biuro
il collega - kolega z pracy
cercare un lavoro - szukać pracy
assumere qu - zatrudnić kogoś
licenziare qu - zwolnić kogoś
lo stipendio - pensja
ricevere un aumento - dostać podwyżkę
essere promosso - dostać awans
fare gli straordinari - pracować w nadgodzinach
le ferie (f pl) - urlop
il permesso di malattia - zwolnienie lekarskie
il disoccupato - bezrobotny
Dove lavori? - Gdzie pracujesz?
Lavoro in una scuola / in una banca / in una fabbrica / in un negozio. -
Pracuję w szkole / banku / fabryce / sklepie.
Posso prendere le ferie? - Czy mogę wziąć urlop?
la famiglia -
rodzina
la moglie - żona
il marito - mąż
i genitori (m pl) - rodzice
la madre - matka
il padre - ojciec
il fi glio / la fi glia - syn / córka
il nonno / la nonna - dziadek / babcia
lo zio / la zia - wujek / ciocia
il fratello - brat
la sorella - siostra
il / la nipote - wnuk / wnuczka
il suocero / la suocera - teść, teściowa
Hai fratelli o sorelle? - Czy masz rodzeństwo?
Si, ho un fratello. - Tak, mam brata.
Hai fi gli? - Czy masz dzieci?
Si, ho due fi gli e una fi glia. - Tak, mam dwóch synów i jedną
córkę.
No, non ho fi gli. - Nie, nie mam dzieci.
la scuola -
szkoła
la scuola materna - przedszkole
la scuola elementare - szkoła podstawowa
il ginnasio - gimnazjum
la scuola media/il liceo - szkoła średnia
l' universita (f) - uniwersytet
il politecnico - politechnika
l' allievo (m) - uczeń
l' insegnante (m, f) - nauczyciel/ka
la lezione - lekcja
l' intervallo (m) - przerwa
la materia - przedmiot szkolny
il corso di lingua - kurs językowy
la lingua straniera - język obcy
il voto - ocena
il compito - praca domowa
il test - klasówka
studiare/imparare - studiować, uczyć się
insegnare a qu - uczyć kogoś
dare l' esame - zdawać egzamin passare l' esame -
zdać egzamin
essere bocciato all' esame - oblać egzamin copiare -
ściągać
essere in ritardo - spóźniać się
marinare la scuola - chodzić na wagary
Frequento il secondo anno del liceo. - Jestem w drugiej klasie
liceum.
Studio la Storia dell' arte all' Universita di Milano. - Studiuję
historię sztuki na Uniwersytecie w Mediolanie.
Frequento il corso d'italiano due volte alla settimana. - Chodzę na
kurs języka włoskiego dwa razy w tygodniu.
basso/a -
niski/a
alto/a - wysoki/a
grasso/a - gruby/a
magro/a - chudy/a
snello/a - szczupły/a
bello/a - ładny/a
i capelli lunghi / corti - długie / krótkie włosy
(Lei) mi piace. - Lubię ją. / Podoba mi się (ona).
(Lui) non mi piace. - Nie lubię go.
Che ore sono? - Która
jest godzina?
A che ora? - O której godzinie?
Quando? - Kiedy?
oggi - dzisiaj
domani - jutro
ieri - wczoraj
di mattina - rano
nel pomeriggio - po południu
Sono le 4 del pomeriggio. - Jest 4 po południu
lunedì - poniedziałek
martedì - wtorek
mercoledì - środa
giovedì - czwartek
venerdì - piątek
sabato - sobota
domenica - niedziela
uno - 1
due - 2
tre - 3
quattro - 4
cinque - 5
sei - 6
sette - 7
otto - 8
nove - 9
dieci - 10
undici - 11
dodici - 12
venti - 20
trenta - 30
cinquanta - 50
cento - 100
mille - 1000
dieci mila - 10 000
un milione - 1 000 000
Dove posso mangiare a buon
mercato? - Gdzie mogę tanio zjeść?
Un tavolo per due / tre persone, per favore. -
Stolik dla dwóch/trzech osób.
Un menu, per favore. - Poproszę o menu
Questo non è il piatto che ho ordinato. - To nie moje danie
buon appettito - smacznego
alla salute / cin cin - na zdrowie (toast)
la mancia - napiwek
il coltello - Nóż
la forchetta - Widelec
il piatto - talerz
le patatine fritte - frytki
le patate - ziemniaki
la pasta - makaron
il riso - ryż
il pollo - kurczak
la carne suina / il maiale - wieprzowina
la carne bovina / il manzo - wołowina
la verdura - warzywa
il tacchino - indyk
la zuppa - zupa
la specialità nazionale - specjalność narodowa
l'acqua minerale gasata - woda mineralna gazowana
l'acqua minerale naturale - woda niegazowana
il succo di frutta - sok
il caffé - kawa
il caffé latte - kawa z mlekiem
il té - herbata
il zucchero - cukier
il sale - sól
il pepe - pieprz
la birra - piwo
il vino - wino
la vodka - wódka
il negozio -
sklep
il negozio di alimentari - sklep spożywczy
il supermercato - supermarket
il fruttivendolo - warzywniak
la libreria - księgarnia
il macellaio - sklep mięsny
il negozio d' abbigliamento - sklep odzieżowy
andare in un (al) negozio - iść do sklepu
fare la spesa - robić zakupy spożywcze
comprare - kupować
vendere - sprzedawać
pagare - płacić
il commesso - sprzedawca
il cliente - klient
il prezzo - cena
economico - tani
caro - drogi
Quanto costa questo? - Ile to kosztuje?
Posso pagare con la carta di credito? - Czy mogę zapłacić kartą
kredytową?
Puo tenere il resto. - Reszty nie trzeba.
Mi puo dare un sacchetto? - Czy mogę prosić o reklamówkę?
Dove posso trovare il
medico? - Gdzie mogę znaleźć lekarza?
Devo andare al medico. - Muszę iść do lekarza
Chiami il medico, per favore. - Proszę wezwać lekarza
Sono malato. - Jestem chory.
Mi fa male lo stomaco. - Boli mnie żołądek.
Ho febbre. - Mam gorączkę.
Aiuto! - na pomoc!
Attenzione! - Uwaga
l'ospedale - Szpital
la farmacia - Apteka
le medicine - Lekarstwa
C'è qualcuno qui che parla polacco? - Czy ktoś tu mówi po
polsku?
Chiami la polizia, per favore. - Proszę wezwać policję
Mi hanno rubato i documenti. - Ukradli mi dokumenty
Mi hanno aggredito. - Napadli na mnie
Dov'è il commissariato di polizia più vicino? - Gdzie
jest najbliższy komisariat policji?
Vorrei denunciare il furto. - Chciałem zgłosić kradzież
il surfing -
surfing
il canottaggio - wioślarstwo
il calcio - piłka nożna
il golf - golf
il ciclismo - kolarstwo
il tennis - tenis
il jogging - bieganie, jogging
il windsurf - windsurfing
il badminton - badminton
il baseball - baseball
il paracadutismo - spadochroniarstwo
l'atletica leggera - lekka atletyka
il nuoto - pływanie
le pinne - płetwy (nurka)
la pallacanestro - koszykówka
Di recente ha cominciato a giocare a pallacanestro. - Ostatnio
zaczął grać w koszykówkę.
Le pinne aiutano a nuotare. - Płetwy pomagają w pływaniu.
Il calcio e lo sport preferito dai polacchi. - Piłka nożna jest
ulubionym sportem Polaków.
la specie -
gatunek
l'ecologia - ekologia
l'energia - energia
l'energia solare - energia słoneczna
la flora - flora
la fauna - fauna
l'ozono - ozon
le ricchezze naturali - bogactwa naturalne
l'area protetta - obszar chroniony
la sporcizia - brud
l'aria pulita - czyste powietrze
la riserva naturale - rezerwat przyrody
la pioggia acida - kwaśny deszcz
i rifiuti - odpady, śmieci
Una delle minacce per questa specie e l'uomo. - Jednym z zagrożeń
dla tego gatunku jest człowiek.
Come posso collegarmi a
Internet? - Jak mogę się podłączyć do internetu?
Dov'è un Internet café? - Gdzie jest kafejka internetowa?
Posso attaccare qui il mio cellulare per caricarlo? - Czy mogę tu
podłączyć moja komórkę, żeby się ładowała?
Scusi, potrebbe farci una foto? - Przepraszam, czy może nam
Pan/Pani zrobić zdjęcie?
Scusi / Scusa, dov'è il bagno? -
Przepraszam, gdzie jest toaleta?
Qual è la previsione del tempo? - Jaka jest prognoza pogody?
http://www.wloski.slowka.pl/gramatyka,d,3,1.html
Czasowniki w
języku włoskim, tak jak w polskim, odmieniają się przez osoby i liczby.
Czasowniki włoskie posiadają trzy grupy koniugacyjne, a o przynależności do
którejś
z koniugacji świadczy końcówka. Czasowniki zakończone na:
-are – należą do I grupy koniugacyjnej,
-ere – należą do II grupy koniugacyjnej,
-ire – należą do III grupy koniugacyjnej.
Czasowniki regularne
W języku włoskim istnieją czasowniki regularne i nieregularne. Czasowniki
regularne odmieniają się przez osoby i liczby
zgodnie z zasadami koniugacji przedstawionymi w tabeli.
Zwróć
uwagę na czasowniki z III grupy, które mają dwa typy odmiany:
Grupa I -are II -ere IIIa -ire IIIb -ire
io -o -o -o -isco
tu -i -i -i -isci
lui/lei/Lei -a -e -e -isce
noi -iamo -iamo -iamo -iamo
voi -ate -ete -ite -ite
loro -ano -ono -ono -iscono
parlare (rozmawiać) vedere (widzieć) dormire (spać) capire (rozumieć)
parlo vedo dormo capisco
parli vedi dormi capisci
parla vede dorme capisce
parliamo vediamo dormiamo capiamo
parlate vedete dormite capite
parlano vedono dormono capiscono
Użycie czasowników essere (być), esserci (znajdować się,
być w danym miejscu)
Zasady użycia:
Słówko ci (w formie skróconej: c’) stawiamy przed
czasownikami è lub sono w sytuacji,
gdy te czasowniki przybierają znaczenie znajduje się / znajdują się w
odpowiednim szyku zdania:
Marco è a casa. Marek jest w domu. – szyk zdania nie
jest zmieniony (najpierw podmiot, potem orzeczenie)
C’è Marco? Jest Marek (w domu)? – zmieniony szyk zdania
(najpierw orzeczenie, potem podmiot).
Si’, c’è. Tak, jest.
No, non c’è. Nie, nie ma go.
Porównaj następujące przykłady:
È Marco?
Czy to jest Marek?
Sono Maria e Paolo?
Czy to są Maria i Paweł?
Ci sono tanti errori?
Czy tu jest dużo błędów?
Sì, ci sono tanti errori.
Tak, jest tu mnóstwo błędów.
In classe ci sono 10 persone.
W klasie znajduje się 10 osób.
A casa non c’è niente da mangiare.
W domu nie ma nic do jedzenia.
Che cosa c’è sul tavolo?
Co jest na stole? (Co znajduje się na stole?)
È un tavolo?
Czy to jest stół?
Sul tavolo ci sono tanti libri.
Na stole znajduje się wiele książek.
Il film è molto interessante.
Film jest bardzo interesujący.
Podstawowe informacje o czasownikach nieregularnych z
języka włoskiego.
W języku włoskim bardzo wiele czasowników ma odmianę nieregularną.
Przykłady odmiany najważniejszych z nich:
essere (być) avere (mieć)
sono ho
sei hai
è ha
siamo abbiamo
siete avete
sono hanno
andare (iść, jechać) venire (przyjść,
przyjechać) uscire (wyjść, wyjechać)
vado vengo esco
vai vieni esci
va viene esce
andiamo veniamo usciamo
andate venite uscite
vanno vengono escono
salire (wchodzić, wsiadać) dare (dawać) fare (robić)
salgo do faccio
sali dai fai
sale dà fa
saliamo diamo facciamo
salite date fate
salgono danno fanno
Przykłady użycia czasowników nieregularnych w zdaniach z
tłumaczeniem:
Il mio papà sempre dà i fiori alla mia mamma. - Mój tata
zawsze daje kwiaty mojej mamie.
Dai,
vieni con noi al cinema stasera! - No weź, chodź z nami dziś wieczorem
do kina!
Ogni giorno esco di casa alle 8 di mattina. - Codziennie wychodzę z
domu o 8 rano.
-
Sono stranieri, vero? - Sì, sono spagnoli. - Oni są
obcokrajowcami, prawda? - Tak, są Hiszpanami.
Maria
è stanca e ha mal di testa. - Maria jest zmęczona i boli ją głowa.
Vanno
in montagna domani. - Jutro jadą w góry.
Podstawowe informacje o czasownikach zwrotnych w
języku włoskim.
W języku włoskim używa się dużo czasowników zwrotnych. Często czasownik,
który nie jest czasownikiem zwrotnym w języku polskim, jest takim w języku
włoskim.
Trzeba też pamiętać, iż występujący przy nich zaimek zwrotny odmienia
się przez osoby.
W bezokoliczniku zaimek zwrotny znajduje się za
czasownikiem i jest pisany łącznie,
natomiast przy odmianie, przechodzi przed czasownik i
pisany jest rozdzielnie.
Końcówki czasownikowe odmieniają się według zasad grupy do której
należy dany czasownik.
Przykład
odmiany czasownika zwrotnego:
svegliarsi – budzić się
io mi sveglio
tu ti svegli
lui/lei/Lei si sveglia
noi ci svegliamo
voi vi svegliate
loro si svegliano
Czas
imperfetto to czas przeszły niedokonany i służy do wyrażenia czynności, która
miała miejsce w przeszłości, lecz nie została zakończona lub do wyrażania
czynności powtarzającej się w przeszłości.
Odmiana czasowników nieregularnych w czasie imperfetto
|
Grupa I |
Grupa II |
Grupa III |
|
|
parlare (mówić) |
credere (wierzyć) |
finire (kończyć) |
|
|
io |
parlavo |
credevo |
finivo |
|
tu |
parlavi |
credevi |
finivi |
|
lui, lei, Lei |
parlava |
credeva |
finiva |
|
noi |
parlavamo |
credevamo |
finivamo |
|
voi |
parlavate |
credevate |
finivate |
|
loro |
parlavano |
credevano |
finivano |
Użycie czasu imperfetto
- opisywanie czynności niedokonanej, niezakończonej, mającej miejsce w
przeszłości
Luisa preparava il pranzo. – Luisa przygotowywała obiad.
- opisywanie czynności powtarzającej się w przeszłości
Da bambino andava spesso al mare con suo padre. – W dzieciństwie
często jeździł nad morze ze swoim ojcem.
- opisywanie czynności, która była tłem dla innych wydarzeń
Quando ascoltavo la radio è venuto mio zio. – Kiedy
słuchałem radia, przyszedł mój wujek.
Passato
prossimo to czas przeszły złożony, który opisuje czynności zakończone
i
dokonane w niedalekiej przeszłości. Składa się z czasownika posiłkowego essere
(być)
lub avere (mieć) odmienionego w czasie teraźniejszym oraz z imiesłowu biernego
czasu przeszłego, tzw. participio passato odmienianego
czasownika.
Participio passato tworzymy poprzez dodanie do tematu czasownika
odpowiednich
końcówek:
– końcówki -ato do czasowników I grupy: parlare –
parlato
– końcówki -uto do czasowników II grupy: credere –
creduto
– końcówki -ito do czasowników III grupy: finire –
finito
Niektóre czasowniki tworzą participio passato w sposób nieregularny:
prendere – preso (brać)
aprire – aperto (otwierać)
bere – bevuto (pić)
rendere – reso (oddawać)
chiedere – chiesto (pytać)
rimanere – rimasto (zostawać)
chiudere – chiuso (zamykać)
rispondere – risposto (odpowiadać)
correre – corso (biegać)
rompere – rotto (łamać)
decidere – deciso (decydować)
scegliere – scelto (wybierać)
dire – detto (mówić)
essere – stato (być)
scrivere – scritto (pisać)
fare – fatto (robić)
leggere – letto (czytać)
mettere – messo (kłaść)
succedere – successo (zdarzać się)
morire – morto (umierać)
vedere – visto (widzieć)
venire – venuto (przychodzić)
piangere – pianto (płakać)
vivere – vissuto (żyć)
Wzór odmiany
z czasownikiem avere
|
Grupa I |
Grupa II |
Grupa III |
|
|
parlare (mówić) |
credere (wierzyć) |
finire (kończyć) |
|
|
io |
ho parlato |
ho creduto |
ho finito |
|
tu |
hai parlato |
hai creduto |
hai finito |
|
lui, lei, Lei |
ha parlato |
ha creduto |
ha finito |
|
noi |
abbiamo parlato |
abbiamo creduto |
abbiamo finito |
|
voi |
avete parlato |
avete creduto |
avete finito |
|
loro |
hanno parlato |
hanno creduto |
hanno finito |
Wzór odmiany
z czasownikiem essere
|
partire (wyjeżdżać) |
||
|
io |
sono partito/partita] |
|
|
tu |
sei partito/partita |
|
|
lui, lei, Lei |
è partito/partita |
|
|
noi |
siamo partiti/partite |
|
|
voi |
siete partiti/partite |
|
|
loro |
sono partiti/partite |
Odmiana
czasowników regularnych w czasie teraźniejszym
Czasowniki I grupy, np. amare (kochać), abitare (mieszkać), guardare (oglądać), parlare (mówić)
|
parlare |
|
|
io |
parlo |
|
tu |
parli |
|
lui, lei, Lei |
parla |
|
noi |
parliamo |
|
voi |
parlate |
|
loro |
parlano |
Czasowniki II grupy, np. leggere (czytać), prendere (brać), conoscere (znać), scrivere (pisać)
|
leggere |
|
|
io |
leggo |
|
tu |
leggi |
|
lui, lei, Lei |
legge |
|
noi |
leggiamo |
|
voi |
leggete |
|
loro |
leggono |
Czasowniki III grupy, np. dormire (spać), partire (wyjechać), finire (kończyć), preferire (woleć)
Model 1
|
partire |
|
|
io |
parto |
|
tu |
parti |
|
lui, lei, Lei |
parte |
|
noi |
partiamo |
|
voi |
partite |
|
loro |
partono |
Model 2
|
finire |
|
|
io |
finisco |
|
tu |
finisci |
|
lui, lei, Lei |
finisce |
|
noi |
finiamo |
|
voi |
finite |
|
loro |
finiscono |
Użycie
czasu teraźniejszego
- opisywanie czynności, zdarzeń i stanów mających miejsce w teraźniejszości
Maria non si sente bene. – Maria nie czuje się dobrze.
- wyrażanie ogólnych, uniwersalnych prawd
La Terra è rotonda. – Ziemia jest okrągła.
- opisywanie niedalekiej przyszłości
Dopo mangiamo qualcosa. – Później coś zjemy.
- opisywanie powtarzających się czynności
Ogni lunedì gioco a tennis con Anna. – W każdy poniedziałek
gram w tenisa z Anną.
Rodzajnik cząstkowy składa się z
przyimka di oraz form rodzajnika określonego il, lo, l’, la, i, gli, le:
di + il = del
di + l’ = dell’
di + lo = dello
di + i = dei di + l’ = dell’
di + gli = degli
di + la = della
di + le = delle
W rodzaju męskim występują rodzajniki cząstkowe del, dello, dell’, dei oraz degli,
których używamy w tych samych przypadkach, co rodzajniki określone il,
lo, l’, i oraz gli, na przykład:
il pane – del pane (chleb)
lo zucchero – dello zucchero (cukier)
l’olio – dell’olio (olej)
W rodzaju żeńskim stosujemy rodzajniki cząstkowe della, dell’ oraz delle,
które również
odpowiadają rodzajnikom określonym la, l’ oraz le,
na przykład:
la birra – della birra (piwo)
l’insalata – dell’insalata (sałatka)
le arance – delle arance (pomarańcze)
Rodzajników cząstkowych używa się:
- przed rzeczownikami niepoliczalnymi (w znaczeniu zbiorowym)
Aggiungo del sale e del pepe. – Dodaję (trochę) soli i pieprzu.
- w liczbie mnogiej w znaczeniu jacyś / jakieś, pewni / pewne, niektórzy /
niektóre, kilkoro / kilka
Dei ragazzi giocano a calcio. – Jacyś chłopcy grają w piłkę.
Numeri cardinali (liczebniki główne)
|
1 - uno/una |
11 - undici |
21 - ventuno |
|
2 - due |
12 - dodici |
22 - ventidue |
|
3 - tre |
13 - tredici |
23 - ventitre |
|
4 - quattro |
14 - quattordici |
24 - ventiquattro |
|
5 - cinque |
15 - quindici |
25 - venticinque |
|
6 - sei |
16 - sedici |
26 - ventisei |
|
7 - sette |
17 - diciassette |
27 - ventisette |
|
8 - otto |
18 - diciotto |
28 - ventotto |
|
9 - nove |
19 - diciannove |
29 - ventinove |
|
10 - dieci |
20 - venti |
30 - trenta |
|
|
||
|
40 - quaranta |
200 - duecento |
10 000 - diecimila |
|
50 - cinquanta |
300 - trecento |
100 000 - centomila |
|
60 - sessanta |
400 - quattrocento |
1 000 000 - un milione |
|
70 - settanta |
500 - cinquecento |
2 000 000 - due milioni |
|
80 - ottanta |
600 - seicento |
|
|
90 - novanta |
700 - settecento |
|
|
100 - cento |
800 - ottocento |
|
|
101 - centouno |
900 - novecento |
|
|
102 - centodue |
1000 - mille |
|
|
108 - centotto |
2000 - duemila |
Nnumerali ordinali (liczebniki porządkowe)
Liczebniki od 1 do 10:
1. primo pierwszy
2. secondo drugi
3. terzo trzeci
4. quarto czwarty
5. quinto piąty
6. sesto szósty
7. settimo siódmy
8. ottavo ósmy
9. nono dziewiąty
10. decimo dziesiąty
Liczebniki porządkowe przeważnie występują z rodzajnikami:
il terzo presidente (trzeci prezydent), ale Paolo VI (Paolo
sesto - Paweł VI)
Liczebniki porządkowe są odmiennie i muszą być zgodne w liczbie i rodzaju z
rzeczownikami, którym towarzyszą:
il primo giorno (pierwszy dzień)
la prima serata (pierwszy wieczór)
i primi ragazzi (pierwsi chłopcy)
Przy oznaczaniu daty używa się liczebników głównych:
il due gennaio (2 stycznia), wyjątek stanowi tylko pierwszy i
ostatni dzień miesiąca, który się wyraża liczebnikiem porządkowym:
il primo gennaio (pierwszy stycznia)
l’ultimo ottobre (ostatniego -31- października)
Liczbę mnogą przymiotników
tworzymy w następujący sposób:
- przymiotniki zakończone na -o i -e (niezależnie
od rodzaju) w liczbie mnogiej zmieniają końcówkę na -i, np.
un vecchio signore (starszy pan) – dei
vecchi signori (starsi panowie)
un uomo alto (wysoki mężczyzna) – degli uomini alti (wysocy
mężczyźni)
Uwaga! Przymiotniki zakończone na -co, -go w
liczbie mnogiej zmieniają końcówkę na -chi, -ghi
(jeżeli akcent w wyrazie pada na przedostatnią sylabę) lub -ci, -gi (w
pozostałych przypadkach), np.
antico (dawny) – antichi (dawni)
largo (szeroki) – larghi (szerocy)
Wyjątek: greco (grecki) – greci (greccy)
fantastico (fantastyczny) – fantastici (fantastyczni)
simpatico (sympatyczny) – simpatici (sympatyczni)
- przymiotniki zakończone na -a w rodzaju żeńskim zmieniają
końcówkę na -e, a w rodzaju męskim na -i, np.
una casa bella (piękny dom) – delle case belle (piękne
domy)
una canzone italiana (włoska piosenka) – delle canzoni
italiane (włoskie piosenki)
un pensiero ottimista (optymistyczna myśl) – dei pensieri
ottimisti (optymistyczne myśli)
Uwaga! Przymiotniki zakończone na -ca, -ga w
liczbie mnogiej zmieniają końcówkę na -che, -ghe, np.
antica (dawna) – antiche (dawne)
lunga (długa) – lunghe (długie)
- przymiotniki nieodmienne, takie jak: beige (beżowy), viola (fioletowy), avvenire (przyszły), blu (niebieski), pari (parzysty),
dappoco (nieważny, nieudolny), arrosto (pieczony), perbene (dobrze
wychowany, porządny),
mają taką samą formę w obu rodzajach oraz liczbach, np.
una gonna viola (fioletowa spódnica) – delle gonne viola (fioletowe
spódnice)
un numero pari (liczba parzysta) – dei numeri pari (liczby
parzyste)
un pollo arrosto (pieczony kurczak) – dei polli arrosto (pieczone
kurczaki)
Przymiotniki bello (piękny,
ładny) i buono (dobry) zmieniają swoją formę w zależności od
tego c
zy występują w zdaniu przed rzeczownikiem czy po nim.
Przymiotnik bello stojący przed rzeczownikiem zachowuje się
jak rodzajnik
określony (il, lo, l’, la, le, i, gli, le), czyli że jego forma zależy
od pierwszej
litery wyrazu, który po nim następuje.
il - bel
– un bel ragazzo (ładny chłopak), ale: un ragazzo
bello
lo - bello
– un bello zaino (ładny plecak), uno zaino bello
l’ - bell’
– un bell’albergo (piękny hotel), ale: un albergo
bello
la - bella
– una bella ragazza (piękna dziewczyna), una ragazza bella
l’ - bell’
– una bell’isola (piękna wyspa), ale: un’isola bella
i - bei
– (dei) bei ragazzi (ładni chłopcy), ale: (dei)
ragazzi belli
gli - begli
– (dei) begli zaini (ładne plecaki), ale: (degli) zaini
belli
le - belle
– (delle) belle ragazze (piękne dziewczyny), (delle)
ragazze belle
Przymiotnik buono stojący przed rzeczownikiem zachowuje się
jak rodzajnik
nieokreślony (un, uno, una, un’, dei, degli, delle), to znaczy że jego
forma
zależy od pierwszej litery wyrazu, który po nim następuje.
un - buon
– un buon ragazzo (dobry chłopak), ale: un ragazzo
buono
un - buon
– un buon amico (dobry przyjaciel), ale: un amico
buono
uno - buono
– un buon studente (dobry student), ale: uno studente
buono
una - buona
– una buona ragazza (dobra dziewczyna), una ragazza
buona
un’ - buon’ lub: buona
– una buon’amica lub una buona amica (dobra
przyjaciółka), ale: un’amica buona
dei - buoni
– dei buoni ragazzi (dobrzy chłopcy), dei ragazzi
buoni
degli - buoni
– dei buoni amici (dobrzy przyjaciele), degli amici
buoni
degli - buoni
– dei buoni studenti (dobrzy studenci), degli studenti
buoni
delle - buone
– delle buone ragazze (dobre dziewczyny), delle
ragazze buone
W rodzaju męskim przymiotniki
najczęściej mają końcówki -o, -e lub -a, np.
un quaderno nuovo (nowy zeszyt), un ragazzo felice (szczęśliwy
chłopak),
un pensiero ottimista (optymistyczna myśl).
W rodzaju żeńskim końcówki przymiotników to najczęściej -a lub -e,
np. una chiave nuova (nowy klucz),
una professoressa gentile (miła nauczycielka).
Rodzaj żeński przymiotników tworzymy według następujących reguł:
- przymiotniki rodzaju męskiego zakończone na -o w rodzaju żeńskim
zmieniają końcówkę na -a, np.
un ragazzo bello (piękny chłopak) – una ragazza bella (piękna
dziewczyna)
un uomo ricco (bogaty mężczyzna) – una donna ricca (bogata
kobieta)
un vecchio amico (stary przyjaciel) – una vecchia amica (stara
przyjaciółka)
- przymiotniki rodzaju męskiego zakończone na -e mają taką samą
formę w rodzaju żeńskim, np.
un film breve (krótki film) – una lezione breve (krótka
lekcja),
un panino dolce (słodka bułeczka) – una caramella dolce (słodki
cukierek),
un marito fedele (wierny mąż) – una moglie fedele (wierna
żona),
- przymiotniki rodzaju męskiego zakończone na -a mają taką samą
formę w rodzaju żeńskim, np.
un comportamento entusiasta (entuzjastyczne zachowanie) – una
recensione entusiasta (entuzjastyczna recenzja)
- przymiotniki nieodmienne mają taką samą formę w obu rodzajach, np.
un libro blu (niebieska książka) – una gonna blu (niebieska
spódnica)
un abito beige (beżowa sukienka) – una camicia beige (beżowa
koszula)
W języku
włoskim przymiotniki podlegają stopniowaniu. Wyróżnia się trzy stopnie
przymiotnika: s
topień równy, stopień wyższy i stopień najwyższy.
Stopień równy przedstawia pewne cechy i właściwości określanego
rzeczownika, na przykład:
un ragazzo giovane (młody chłopak)
un appartamento piccolo (małe mieszkanie)
Stopień wyższy przedstawia pewne cechy i właściwości określanego
rzeczownika,
dodatkowo wskazując stopień ich natężenia oraz wprowadza element porównawczy.
Wyróżniamy trzy rodzaje stopnia wyższego:
Stopień wyższy równości
Służy do podkreślenia podobieństwa natężenia cech jednego lub kilku
rzeczowników.
Typowe dla tego stopnia wyższego są wyrażenia przyimkowe: così... come... (tak...
jak), tanto... quanto... (tak... jak).
Maria è (così) simpatica come Diana. – Maria jest tak
sympatyczna, jak Diana.
Stopień wyższy właściwy
Podkreśla różnice w natężeniu danych cech u jednego lub kilku rzeczowników.
Wskazuje większy stopień występowania danej cechy.
Typowymi wyrażeniami dla tego stopnia wyższego są: più... di (bardziej...
od/niż) albo più... che (bardziej... od/niż)
Quegli studenti sono più pigri dei miei cugini. – Tamci
studenci są bardziej leniwi od moich kuzynów.
Stopień wyższy niższości
Podkreśla różnice w natężeniu danych cech u jednego lub kilku rzeczowników.
Wskazuje mniejszy stopień występowania danej cechy.
Typowymi wyrażeniami dla tego stopnia
wyższego są: meno... di (mniej... od/niż) lub meno...
che (mniej... od/niż)
Questo libro è meno interessante di quello. – Ta książka
jest mniej interesująca od tamtej.
Stopień najwyższy przedstawia pewne cechy i właściwości określanego
rzeczownika,
podkreślając ich największe natężenie. Wyróżniamy dwa rodzaje stopnia
najwyższego:
Stopień najwyższy względny
Przedstawia pewne cechy i właściwości danego rzeczownika, podkreślając
najwyższy stopień ich występowania
wśród danej grupy osób, przedmiotów lub zjawisk. Typowymi
wyrażeniami dla tego stopnia najwyższego są: il più... di, il
più... fra,
il più... che, (najbardziej...) il meno... di, il
meno... fra, il meno... che (najmniej...)
L’estate e la primavera sono le più piacevoli stagioni dell’anno. –
Lato i wiosna są najprzyjemniejszymi porami roku.
Questa è la meno spaziosa casa fra quelle che abbiamo visto
oggi. – Ten dom jest najmniej przestronny ze wszystkich, które
dzisiaj widzieliśmy.
Stopień najwyższy bezwzględny
Przedstawia pewne cechy i właściwości danego rzeczownika, podkreślając ich
bardzo silną
intensyfikację bez porównań ani odniesień do innych osób, przedmiotów lub
zjawisk
La casa che mi piace è carissima. – Dom, który mi się
podoba, jest bardzo drogi.
Stopień najwyższy bezwzględny tworzy się według następujących reguł:
- za pomocą przyrostka -issimo dodanego do podstawy
przymiotnika, np.
bello (piękny) – bellissimo, bellissima, bellissimi, bellissime
caro (drogi) – carissimo, carissima, carissimi, carissime
Wyjątki!
aspro (kwaśny) – asperrimo
celebre (sławny) – celeberrimo
misero (biedny, nędzny) – miserrimo
- dodając do przymiotników określenia typu: molto (bardzo), tanto (tyle,
tak wiele,
bardzo), veramente (naprawdę), assai (dość), decisamente[/b
(zdecydowanie), [b]incredibilmente (niewiarygodnie)
Maria è una ragazza molto interessante. – Maria jest bardzo
interesującą
dziewczyną.
Pietro è incredibilmente ricco. – Pietro jest niewiarygodnie
bogaty.
- powtarzając przymiotnik, np.
Ha gli occhi azzurri azzurri. – Ma intensywnie niebieskie oczy.
- dodając do przymiotników inne określenia, które wzmacniają ich znaczenie i
tworzą wyrażenia idiomatyczne, na przykład:
Sono bagnato fradicio. – Jestem przemoknięty do suchej nitki.
Wyróżniamy także 6 przymiotników, które tworzą formy nieregularne:
|
stopnień równy |
stopnień wyższy |
stopnień najwyższy względny |
stopnień najwyższy bezwzględny |
|
buono (dobry) |
migliore |
il migliore |
ottimo |
|
cattivo (zły) |
peggiore |
il peggiore |
pessimo |
|
grande (duży) |
maggiore |
il maggiore |
massimo |
|
piccolo (mały) |
minore |
il minore |
minimo |
|
alto (wysoki) |
superiore |
il superiore |
supremo sommo |
|
basso (niski) |
inferiore |
l’inferiore |
infimo |
W języku
włoskim przymiotniki podlegają stopniowaniu.
Wyróżnia się trzy stopnie przymiotnika: stopień równy, stopień wyższy i stopień
najwyższy.
Stopień równy przedstawia pewne cechy i właściwości określanego
rzeczownika, na przykład:
un ragazzo giovane (młody chłopak)
un appartamento piccolo (małe mieszkanie)
Stopień wyższy przedstawia pewne cechy i właściwości określanego
rzeczownika,
dodatkowo wskazując stopień ich natężenia oraz wprowadza element porównawczy.
Wyróżniamy trzy rodzaje stopnia wyższego:
Stopień wyższy równości
Służy do podkreślenia podobieństwa natężenia cech jednego lub kilku
rzeczowników.
Typowe dla tego stopnia wyższego są wyrażenia przyimkowe: così... come... (tak...
jak), tanto... quanto... (tak... jak).
Maria è (così) simpatica come Diana. – Maria jest tak
sympatyczna, jak Diana.
Stopień wyższy właściwy
Podkreśla różnice w natężeniu danych cech u jednego lub kilku rzeczowników.
Wskazuje większy stopień występowania danej cechy.
Typowymi wyrażeniami dla tego stopnia wyższego są: più... di (bardziej...
od/niż) albo più... che (bardziej... od/niż)
Quegli studenti sono più pigri dei miei cugini. – Tamci
studenci są bardziej leniwi od moich kuzynów.
Stopień wyższy niższości
Podkreśla różnice w natężeniu danych cech u jednego lub kilku rzeczowników.
Wskazuje mniejszy stopień występowania danej cechy.
Typowymi wyrażeniami dla tego stopnia
wyższego są: meno... di (mniej... od/niż) lub meno...
che (mniej... od/niż)
Questo libro è meno interessante di quello. – Ta książka
jest mniej interesująca od tamtej.
Stopień najwyższy przedstawia pewne cechy i właściwości określanego
rzeczownika,
podkreślając ich największe natężenie. Wyróżniamy dwa rodzaje stopnia
najwyższego:
Stopień najwyższy względny
Przedstawia pewne cechy i właściwości danego rzeczownika, podkreślając
najwyższy stopień ich występowania
wśród danej grupy osób, przedmiotów lub zjawisk. Typowymi
wyrażeniami dla tego stopnia najwyższego są: il più... di, il
più... fra,
il più... che, (najbardziej...) il meno... di, il
meno... fra, il meno... che (najmniej...)
L’estate e la primavera sono le più piacevoli stagioni dell’anno. –
Lato i wiosna są najprzyjemniejszymi porami roku.
Questa è la meno spaziosa casa fra quelle che abbiamo visto
oggi. – Ten dom jest najmniej przestronny ze wszystkich, które
dzisiaj widzieliśmy.
Stopień najwyższy bezwzględny
Przedstawia pewne cechy i właściwości danego rzeczownika, podkreślając ich
bardzo silną
intensyfikację bez porównań ani odniesień do innych osób, przedmiotów lub
zjawisk
La casa che mi piace è carissima. – Dom, który mi się
podoba, jest bardzo drogi.
Stopień najwyższy bezwzględny tworzy się według następujących reguł:
- za pomocą przyrostka -issimo dodanego do podstawy
przymiotnika, np.
bello (piękny) – bellissimo, bellissima, bellissimi, bellissime
caro (drogi) – carissimo, carissima, carissimi, carissime
Wyjątki!
aspro (kwaśny) – asperrimo
celebre (sławny) – celeberrimo
misero (biedny, nędzny) – miserrimo
- dodając do przymiotników określenia typu: molto (bardzo), tanto (tyle,
tak wiele,
bardzo), veramente (naprawdę), assai (dość), decisamente[/b
(zdecydowanie), [b]incredibilmente (niewiarygodnie)
Maria è una ragazza molto interessante. – Maria jest bardzo
interesującą
dziewczyną.
Pietro è incredibilmente ricco. – Pietro jest niewiarygodnie
bogaty.
- powtarzając przymiotnik, np.
Ha gli occhi azzurri azzurri. – Ma intensywnie niebieskie oczy.
- dodając do przymiotników inne określenia, które wzmacniają ich znaczenie i
tworzą wyrażenia idiomatyczne, na przykład:
Sono bagnato fradicio. – Jestem przemoknięty do suchej nitki.
Wyróżniamy także 6 przymiotników, które tworzą formy nieregularne:
|
stopnień równy |
stopnień wyższy |
stopnień najwyższy względny |
stopnień najwyższy bezwzględny |
|
buono (dobry) |
migliore |
il migliore |
ottimo |
|
cattivo (zły) |
peggiore |
il peggiore |
pessimo |
|
grande (duży) |
maggiore |
il maggiore |
massimo |
|
piccolo (mały) |
minore |
il minore |
minimo |
|
alto (wysoki) |
superiore |
il superiore |
supremo sommo |
|
basso (niski) |
inferiore |
l’inferiore |
infimo |
Rzeczowniki rodzaju
męskiego:
- są zakończone na samogłoskę -o
il quadro (obraz)
il libro (książka)
il marito (mąż)
Wyjątek!
la mano (ręka)
- są zakończone na spółgłoskę
lo sport (sport)
il tram (tramwaj)
- niektóre rzeczowniki zakończone na samogłoskę -e
l’amore (miłość)
l’ospedale (szpital)
- określają dni tygodnia i miesiące
il lunedì (poniedziałek)
gennaio (styczeń)
Wyjątek stanowi słowo la domenica (niedziela).
Rzeczowniki rodzaju żeńskiego:
- są zakończone na samogłoskę -a
la parola (słowo)
la matita (ołówek)
la vita (życie)
Wyjątki: il cinema (kino), il clima (klimat), il
papa (papież), il problema (problem), il tema (temat)
- są zakończone na samogłoskę -i
l’analisi (analiza)
l’oasi (oaza)
- są zakończone na rzeczowniki zakończone na -tà, -tù
la libertà (wolność)
la virtù (zaleta, cnota)
- niektóre rzeczowniki zakończone na samogłoskę -e
la capitale (stolica)
la moglie (żona)
W języku
włoskim istnieje wiele rzeczowników złożonych. Składają się one z co najmniej
dwóch elementów, wśród których mogą występować:
- rzeczownik + rzeczownik l’arcobaleno (tęcza), il
manoscritto (rękopis), il capogruppo (kierownik
grupy), la ragnatela (pajęczyna)
Tego typu złożenia najczęściej tworzą liczbę mnogą tak jak rzeczowniki proste,
to znaczy poprzez zamianę końcówki, np.
l’arcobaleno (tęcza) – gli arcobaleni (tęcze)
il manoscritto (rękopis) – i manoscritti (rękopisy)
Wyjątek: rzeczowniki, w których pierwszym członem jest capo (szef,
kierownik).
W liczbie mnogiej zamianie ulega najczęściej końcówka pierwszego członu:
il capogruppo (kierownik grupy) – i capigruppo (kierownicy
grup)
- rzeczownik + przymiotnik la cassaforte (sejf), il
palcoscenico (scena),
il pellerossa (Indianin), la terracotta (terakota)
W tego typu złożeniach w liczbie mnogiej oba człony ulegają zmianie, np.
la cassaforte (sejf) – le casseforti (sejfy)
il pellerossa (Indianin) – i pellirosse (Indianie)
Niektóre złożenia z tej grupy zachowują się jak rzeczowniki proste i w liczbie
mnogiej
ulega zmianie tylko końcówka wyrazu, np.
il palcoscenico (scena) – i palcoscenici (sceny)
- przymiotnik + rzeczownik il bassopiano (nizina), il
francobollo (znaczek pocztowy),
il bassorilievo (płaskorzeźba), la mezzanotte (północ).
W tego typu złożeniach w liczbie mnogiej najczęściej ulega zmianie tylko drugi
człon, np.
il bassopiano (nizina) – i bassopiani (niziny)
il bassorilievo (płaskorzeźba) – i bassorilievi (płaskorzeźby)
Wyjątek: la mezzanotte (północ) – le mezzenotti (północe)
- przyimek / przysłówek + rzeczownik il contrattempo (przeszkoda), il
doposcuola (świetlica),
il dopoguerra (okres powojenny), il soprannome(przezwisko)
Tego typu złożenia są nieodmienne lub w liczbie mnogiej zmianie ulega drugi
człon wyrazu, np.
il dopoguerra (okres powojenny) – i dopoguerra (okresy
powojenne)
lub: il contrattempo (przeszkoda) – i contrattempi (przeszkody)
- czasownik + rzeczownik l’apribottiglie (otwieracz do
butelek), il giradischi (adapter),
’asciugamano (ręcznik), il grattacielo (drapacz
chmur)
Jeżeli w takich złożeniach drugi człon jest już w liczbie mnogiej, złożenie
jest nieodmienne, np.
l’apribottiglie (otwieracz do butelek) – gli apribottiglie (otwieracze
do butelek)
Jeżeli drugi człon występuje w liczbie pojedynczej rodzaju męskiego lub jest to
rzeczownik mano (ręka),
złożenie tego typu w liczbie mnogiej zmienia końcówkę drugiego członu, np.
il grattacielo (drapacz chmur) – i grattacieli (drapacze
chmur);
- czasownik + czasownik il dormiveglia (półsen), il
parapiglia (zamieszanie), il fuggifuggi (ucieczka), il
saliscendi (zasuwka)
W liczbie mnogiej tego typu złożenia pozostają niezmienne, np.
il dormiveglia (półsen) – i dormiveglia (półsny)
il fuggifuggi (ucieczka) – i fuggifuggi (ucieczki)
W języku włoskim rzeczowniki
występują liczbie pojedynczej lub mnogiej.
Liczbę mnogą tworzy się za pomocą zmiany końcówki rzeczowników i odpowiedniego
rodzajnika.
Tworzenie liczby mnogiej dla rzeczowników rodzaju męskiego
- rzeczowniki zakończone w liczbie pojedynczej na -o zmieniają końcówkę na -i
il bambino (dziecko) – i bambini (dzieci)
lo specchio (lustro) – gli specchi (lustra)
Wyjątek: l’uomo (mężczyzna) – gli uomini (mężczyźni)
- rzeczowniki zakończone w liczbie pojedynczej na -co, -go w
liczbie mnogiej
zmieniają końcówkę na -chi, -ghi albo -ci, -gi w
zależności od tego,
czy akcent pada w wyrazie na przedostatnią czy trzecią sylabę od końca
co, go - chi, ghi (akcent na przedostatniej sylabie)
il banco (ławka) – i banchi (ławki)
il cuoco (kucharz) – i cuochi (kucharze)
Wyjątki: l’amico (przyjaciel) – gli amici (przyjaciele), il
greco (Grek) – i greci (Grecy)
co, go - ci, gi (akcent na trzeciej sylabie od końca)
il medico (lekarz) – i medici (lekarze)
l’austriaco (Austriak) – gli austriaci (Austriacy)
Wyjątki: il dialogo (dialog) – i dialoghi (dialogi), il
naufrago (rozbitek) – i naufraghi(rozbitkowie)
- rzeczowniki zakończone w liczbie pojedynczej na -io w
liczbie mnogiej zmieniają
końcówkę na -ii lub -i, w zależności od tego, czy
samogłoska i w końcówce
wyrazu jest akcentowana czy nieakcentowana.
io - ii (samogłoska i akcentowana)
l’addio (pożegnanie) – gli addii (pożegnania)
lo zio (wujek) – gli zii (wujkowie)
Wyjątek: il dio (bóg) – gli dei (bogowie)
io - i (samogłoska i nieakcentowana)
l’armadio (szafa) – gli armadi (szafy)
il figlio (syn) – i figli (synowie)
rzeczowniki zakończone na -e zmieniają końcówkę na -i
l’esame (egzamin) – gli esami (egzaminy)
- rzeczowniki zakończone na -a zmieniają końcówkę na -i
il dentista (dentysta) – i dentisti (dentyści)
il pianista (pianista) – i pianisti (pianiści)
- rzeczowniki zakończone w liczbie pojedynczej na -ca, -ga,
w liczbie mnogiej zmieniają końcówkę na -chi, -ghi
il duca (książę, diuk) – i duchi (książęta,
diukowie)
il collega (kolega) – i colleghi (koledzy)
- niektóre rzeczowniki mają taką samą formę w liczbie pojedynczej i mnogiej.
Dotyczy to przede wszystkim rzeczowników zakończonych samogłoską
akcentowaną, samogłoską -i, spółgłoską lub rzeczowników
jednosylabowych, np:
il brindisi (toast) – i brindisi (toasty)
il caffè (kawa) – i caffè (kawy)
il film (film) – i film (filmy)
Tworzenie liczby mnogiej dla rodzaju żeńskiego
- rzeczowniki zakończone na -a zmieniają końcówkę na -e
la lavagna (tablica) – le lavagne (tablice)
la parola (słowo) – le parole (słowa)
- rzeczowniki zakończone w liczbie pojedynczej na -ca, -ga w
liczbie mnogiej
zmieniają końcówkę na -che, -ghe
la banca (bank) – le banche (banki)
la collega (koleżanka) – le colleghe (koleżanki)
- rzeczowniki zakończone w liczbie pojedynczej na -cia, -gia z
samogłoską
i akcentowaną, w liczbie mnogiej zmieniają końcówkę na -cie, -gie
l’allergia (alergia) – le allergie (alergie)
la farmacia (apteka) – le farmacie (apteki)
- rzeczowniki zakończone w liczbie pojedynczej na -cia, -gia z
samogłoską
i nieakcentowaną, w liczbie mnogiej zmieniają końcówkę na -cie, -gie lub -ce, -ge
w zależności od tego, czy końcówka -cia, -gia następuje
po samogłosce czy spółgłosce
cia, gia - cie, gie (końcówka poprzedzona samogłoską)
la camicia (koszula) – le camicie (koszule)
la ciliegia (czereśnia) – le ciliegie (czereśnie)
cia, gia - ce, ge (końcówka poprzedzona spółgłoską)
la faccia (twarz) – le facce (twarze)
la spiaggia (plaża) – le spiagge (plaże)
- rzeczowniki zakończone na -e zmieniają najczęściej końcówkę
na -i, na przykład:
la canzone (piosenka) – le canzoni (piosenki)
la notte (noc) – le notti (noce)
- niektóre rzeczowniki mają taką samą formę w liczbie pojedynczej i mnogiej.
Dotyczy to przede wszystkim rzeczowników zakończonych samogłoską akcentowaną,
samogłoską -i oraz rzeczowników jednosylabowych
la città (miasto) – le città (miasta)
la crisi (kryzys) – le crisi (kryzysy)
la gru (żuraw) – le gru (żurawie)
l’università (uniwersytet) – le università (uniwersytety)
Testy
http://www.wloski.slowka.pl/testy,d,3,8.html
Zapraszamy do wysłuchania rozmowy podczas której dowiemy się jak pytać o drogę.
http://www.jezykiobce.net/slowka_mp3/zwroty/dialog_wlo.mp3
Mi scusi se La disturbo, ma mi potrebbe indicare la strada per la Citta Vecchia1?
- Si, nessun problema. Vada dritto fino a un grande incrocio. Poi
giri a sinistra e continui lungo la strada.
Dopo 200 metri vedra Il Municipio e la Citta Vecchia.
- Come ci posso arrivare?
- Puo andare a piedi oppure con il tram numero 10.
- La ringrazio molto.
- Non c'e di che.
1 la Citta Vecchia do dosłowne tłumaczenie nazwy Stare Miasto (np.
warszawskiego Starego Miasta),
we Włoszech stare (historyczne) centrum miasta nazywane jest il centro storico