Trasa Katowice-Wlochy Katowice - ul Kosciuszki lub Mikolowska Piotrowice - 7km - Piotrowicka F-ka Maszyn Gorn. Famur, Zajazd po lewej stronie Obszar Lasow Pszczynskich Kamionka - 12 km Mikolow - 13 km: 37000mk w dolinie Jamny - prawy doplyw Klodnicy, Z-dy Mech. Gorn i Energet. Wiromet, Z-dy Tworzyw Sztucznych Nitron-Erg, F-ka Transformat."Elta", Z-dy Budowy Maszyn Gorn, Sl. Z-dy Papiern, Z-dy Graf. Miarki, Kop. Dosw. Barbara Laziska Gorne 20 km: 22 tys mk, Elektrownia "Laziska", Huta "Laziska", Z-dy Tworzyw Sztucznych "Erg", na wschod 3km kop. "Boleslaw Smialy" Zawisc - 24 km: barokowy palac z I pol. XVIIIw, na zachod Orzesze - 18tys mk, huta "Orzesze" Woszyce - 29 km - Zajazd Piasta Kolodzieja - wies z 1003r, Lasy Pszczynskie Zory - 33km 65tys mk, n.rzeka Ruda - 1272r prawa miejskie W poblizu kop. wegla Swierklany i Suszec Pawlowice - 43km wies z 1293r, kosciol gotycki z 1596r, KWK 30-lecia (d. Pniowek) Cieszyn + 21km -> 73 km 32tys mk, nad rz. Olza. Prawa miejskie 1217r Przemysl Elektrotech, F-ka Maszyn Elektr. "Ema-Celma", Z-dy Przem. Dziew."Juvenia", cukiern. "Olza", elektrometalowego, Wytwornia Naczyn Stolowych "Polvid" 1290-1653 - stolica ksiestwa slaskiego 1910 - Towarz. Turyst. Beskid 1920 - podzial miasta W centrum rynek z barokowo-klasycyst. ratuszem i odwachem kosciol paraf. Dominikanow, wczesnogotycki z XIIIw, wieza pozno- barokowa - gotycki nagrobek Przemyslawa. Na wschod od rynku poznobarokowy kosciol Jezuitow 1782r. Barokowo-klasyc. palac Larischow 1796r z klasyc. polichromia- muzeum. Zbiory archeologiczne,historyczne, etnograficzne, sztuki ludowej. Przy Placu Koscielnym poznobarokowy kosciol ewang. 1709-50 Studnia 3 Braci (Leszek, Mieszek, Cieszek). Na zachod od Rynku - Gora Zamkowa- zamek ksiazwcy, gotycka Wieza Piastowska z II polowy XIVw - centr.kapl.rom - XIIw. Na podzamczu klasyc. palac Habsburgow - 1837, oranzeria. W parku miejskim rezerwat kwiatu cieszynianki. Czeski Cieszyn - 17000 mk, osrodek przem. wlokienn. -> 74 km Teatr ze "Scena Polska" Czechoslowacja 127860 km2, 15.4 mln ludnosci Praga 1.2 mln, Bratyslawa 340000 mk, 66% Czesi, 28% Slowacy, Polacy-90000. Masyw Czeski - Rudawy (NRD), Szumawa (Bawaria), Las Czeski, Sudety, Wyzyna Czesko-Morawska, Karpaty Zachodnie-Gerlach 2655m, Rudawy Slowackie, Nizina Naddunajska Cieszyn Czeski 0 km -> 74 / 79 Trzyniec 13 km trasa E16 -> 87 km 32000 mk, u podnozy Beskidu Sl: Huty zelaza i kopalnia wegla kamienn. Wyciag krzeselkowy na szczyt Jaworowy 1032m Jablunkov +11 km - Czechy -> 98 km Cadca +18 km - Slowacja -> 116 Krasno +7 km -> 123 / 129 na zach Jaworniki Kysucke Nove Mesto Zilina +23 km (z Krasno) -> 146 / 152 56 tys mk, n. Wagiem, w sredn. grod warowny Obecnie osr. przemyslowy i duzy wezel kolejowy Dogodny punkt wyjsciowy w gory, zwlaszcza do Malej Fatry Kosciol farny gotycki z XIVw, ratusz XIVw, kosciol sw Stefana z XVw, lezacy na polnoc od miasta zamek w Budatinie z XIIIw, obecnie renesansowy (muzeum z kolekcja wyrobow z drutu) Blisko 11 km na wsch. - Strecno: - zamek gotycki z pocz XIVw, na skale ponad Wagiem. Wokol gory lesiste Malej Fatry. Schronisko turyst, kemping i pole namiotowe Bytca - na pln zach od trasy + 17km ->163 Pov. Bystrica + 17 km ->180 Belusa + 12 km ->192 / 193 {Ilava (12km), Dubnica (+11), Trencin Tepla (+11), Trencin (+9_)} Trencin +38 km: ->230/224 39 tys mk, stacja benz. nad Wagiem, malowniczo polozone miedzy Bialami Karpatami i Gorami Strazowskimi. Na zach-Biale Karpaty, na wsch.-Gory Straz. Dawny grod sredniowieczny, obecnie osrodek przemysl. W rejonie Trenczyna wiele wsi o zachowanej tradycyjnej kulturze ludowej (stroje, rzem.ludowe, zdobnictwo wnetrz) - Zamek gotycki XV-XVIw, na ruinach twierdzy rzymskiej (napisy z 179r) - obecnie muzeum, kosciol gotycki z XVw, obwarowania miejskie i domy mieszcz. z XVI-XVIIw. Schroniska turyst., kemping "Ostrov", stacja kolejowa. Nove Mesto + 16 km ->246/249 Na prawo - pln. zachod - droga nr 54 w kier. Brna Piestany + 20 km ->266 - zjazd na autostrade, stacja benzynowa 25 tys mk, najwieksze slowackie uzdrowisko w dolinie Wagu, silne gorace zrodla (do 67st), znane w sredniowieczu - leczy sie schorzenia reumatyczne, artretyczne, zaburzenia syst. nerwowego i drog oddechowych Trojkat miejscowosci: Madunice, Bucany, Leopoldow - zjazd na Hlohvec i Nitre + 21 km ->287 Trnava - zjazd na prawo z autostrady + 12 km ->299/304 48 tys mk, nad Trnawa, stary grod sredniowieczny. Od XIIIw miasto, w XVI w. siedziba biskupstwa, XVII-XVIIIw - uniwersytet. Rezerwat zabytkow - stare miasto Przemysl maszynowy i spozywczy. Senec - na lewo - zjazd na N.Zamky + 24 km ->323 Bratyslawa + 25 km ->348/352 333 tys mk, stolica Slowacji Glowny osr. polityczny, gospod. i kulturalny Slowacji Siedziba Slow. Akad. Nauk i wyzszych uczelni Przemysl: kombinat petrochemiczny, najwiekszy port rzeczny Czechoslowacji na Dunaju. Iw. - twierdza rzymska, od 500r wazny grod slowacki, od XIw nalezala do Wegier. W XVI w po klesce Wegrow pod Mochaczem - stolica okrojonego panstwa wegierskiego, od 1919 - stolica Slowacji. Stare miasto - rezerwat zabytkow. Zamek na granit. wzgorzu, 25 m nad poz. Dunaju, gotycki z XIV-XVw, fragmenty renesansu i baroku - Muzeum Hist. i Muzeum Feudalnego Sadownictwa - narzedzia tortur; Studnia Rolanda z XVIw (przed Ratuszem); Palac Prymas., klasyc. z XVIIw; brama sw. Michala z barok. wieza; katedra gotycka sw Marcina z XIII-XIVw - koronacja krolow wegier. kosciol Franciszkanow, gotycki z XII-XIVw; kolegium Jezuitow, barokowe z XVI i XVIIw; Kosc. Sw Trojcy, barokowy z XVIIIw; Lodnicki Dom - d.dom marynarzy z 1760r, z fasada barokowa; kamienice mieszcz. renesansowe i barokowe z XVI i XVIIw; Muzeum Slovenskie ze zbiorami prehist. i etnograf; Muzeum Farmacji, Muz. Winiarstwa Inny wariant: 14 km za Piestanami (Leopoldow) - zjazd na lewo na Hlhovec, ->280 Nitre, Nove Zamky, Komarno. Autostrada - Hlhovec +8km ->288 Nitra + 23 km ->311 50 tys mk, nad rz. Nitra Jedno z najstarszych miast Slowacji. Juz w VIIIw osrodek wladzy ksiazecej, panstewka slowianskego ksiecia Prwiny, wlaczonego w 833 r do panstwa morawskiego. Od 1034 siedziba biskupstwa. Duze centrum rolnicze. W okolicy winnice. Zespol zamkowy, dawny sredniow. zamek. Katedra, kosciol sw Emmerama z XIIIw, kosciol sw Stefana z XIIw, romanski; klasztor Franciszk. z XVIIw, Palac Biskupi z XVIIIw. Bramy miejskie Nove Zamky + 38 km ->349 Komarno + 31 km ->380 28 tys mk, miasto graniczne u zbiegu Dunaju i Wagu Przystan statkow pasazerskich, stacja kolejowa. Dawny grod sredniowieczny, pozniej potezna twierdza. Stare miasto handlowe i port na Dunaju; stocznia statkow rzecznych Kosciol farny barokowy z XVIIIw, kosc. barokowy prawoslawny z XVIIIw, Muzeum Naddunajskie ze zbiorami z czasow rzymskich. WEGRY - 93000 km2, 11mln mk ----- Rozciaglosc kraju z zachodu na wschod 528km, poln-pol - 268km 2/3 niziny Wielka Nizina Wegierska (Afold), Mala Nizina Wegierska - pln.zach, Wegry Zadunajskie - Wegry Zachodnie: Sredniogorze Zadunajskie: gory Kesztthelyi, Wzgorza Balatonskie, Las Bakonski, gory Verts, Gory Zakola Dunaju - boksyty Dunantul (w tym gory Mecsek i gory Villanyi) - miedzy Balatonem, Drawa i Dunajem Sredniogorze Polnocne - pln.wschod - Matra (1015), Bukowe Alpy Wegierskie Balaton - 596 km2, glebok. sr. 3m, max. 12m Miasta: Budapeszt - 2.1 mln, Miskolc - 207tys, Debrecyn - 193 tys, Pecs 169tys, Gyor 125tys Budapeszt - prawobrzezna wysoka Buda, lewobrzezny Pest Buda : Wzgorze Zamkowe na dl. 1.5 km, ok 65m n.poz Dunaju Krolewska rezydencja w XIVw: Palac Krolewski, Muzea Plac sw Jerzego - palac Sandorow Plac Trojcy Sw - Ratusz, posag Trojcy Sw, Katedra NMP Gora Gellerta - pomnik, Cytadela OBuda - Amfiteatr miasta wojskowego, termy wojskowe Peszt : Belvaros - Srodmiescie, Kosciol Farny Miasto Leopolda, Wielki Bulwar, Miasto Teresy, M. Elzbiety Bratyslawa -> 348 Rusowce/Rajka -> 352 Gyor +74 km -> 426 Gyor 125 tys mk - centrum Malej Niziny Wegierskiej, stolica komitatu Gyor-Sopron, w polowie drogi Budapest-Wieden Miasto 4 rzek: Raba, Rabcal, Marcal, Mosoni-Duna Kiedys rzymskie castrum graniczne Arrabona. Biskupstwo od 1000r. Okupacja turecka trwala tylko 4 lata. Fabryka maszyn i wagonow, przemysl tekstylny, odziezowy, rolno-spozywczy. Dawny Ratusz - budynek Rady Miejskiej w stylu eklektycznym z Xiw Kosciol Karmelitow (1725) w miejscu sredn. zamku - w kaplicy arcydzielo rzezby barokowej - Hab Maria Wzgorze Zamkowe - reztki zamku i katedra. Katedra ma wszystkie style architektoniczne od XII do XIXw. Kaplica Hedervaryego- relikwiarz krola Wladyslawa I Swietego - zbiegl do nigo Boleslaw Smialy po wypedzeniu z Polski. Palac Biskupi z XIIIw - gotycka kaplica z konca XVw i Baszta Pomnik Arki Przymierza na Placu Gutenberga z 1729r Kolumna Marii Panny z 1691, wzniesiona ku czci oswobodzenia z rak tureckich Muzeum Janusa Xantusa - zbiory regionalne, archeol., przyrodn, ekspozycja znaczkow pocztowych. Przy ujsciu Raby do Dunaju - termalne kapielisko lecznicze. W Gyor w czasie II wojny byl oboz internowanych polskich wojskowych - cmentarz, na ktorym spoczywa 45 Polakow. Kisber +39 -> 465 Szekesfehervar-Albia Regia - Stoleczny Bialogrod +47 -> 512 100tys mk Najstarszy grod madziarski zalozony wg legendy przez wodza Arpada. Najstarsza stolica Wegier z 972r, wezel komunikac, 2-gi po stolicy Okolice - kiedys moczary, stanowiace ochrone dla miasta Mury obronne, palac krolewski, kosciol parafialny. Do 1527 koronowali sie krolowie wegierscy 1543-1688 - niewola turecka 1777 - biskupstwo W czasach baroku miasto szybko odbudowano. Zaklady radiowo-telewizyjne Videoton, Kombinat Metali Lekkich, Fabryka Autobusow Ikarus, f-ka obrabiarek. Warto zobaczyc: Kaplica sw Anny z 1470r - nie zniszczony zabytek sredniow. Plac Vorosmartyego - pomnik poety Plac Stefana I a pomnikiem Palac Biskupi z 1801r, z ogromna biblioteka Ogrod Ruin - wykopaliska sredniow. zamku Muzeum Historii Kosciola i Sztuki Sakralnej - dawny klasztor Karmelitow Stare Miasto - zabytkowy kosciol seminaryjny barokowy - 1748 Katedra barokowa z XVIIIw - w podziemiach sarkofagi krola Beli Muzeum Stefana I - historia wojew. od brazu Galeria sztuki Balaton Lacus Pelso w czasach rzymskich, dawna nazwa polska - Jezioro Blotne Rzymianie budowali folwarki, wille, uprawiali winnice Wegrzy budowali wsie, koscioly, zamki. W ubieglym wieku zaczeto budowac uzdrowiska i kapieliska. Zrodla lecznicze (sole alkaliczne), mozliwosci kapieli, sportow wodnych. Obok: stozki wulkanow, skaly, lasy, polany. Powierzchnia 595 km2, dlugosc 197 km, szer 4-7km, najszerzej 14 km. Glebokosc 4-5, w ciesn. Tihany 12.4m Po stronie poln. spadek dna przy brzegu, poludn. w odl. 1km. Przy silnych wiatrach duze fale. Duzo ryb - 44 gatunki. Siofok 22 tys mk. + 48 km -> 560 Osrodek sportu, najwieksza plaza nad Balatonem - o dl. 15km, najwieksza przystan statkow pasazerskich nad Balatonem. Kanal Sio do Dunaju - mozliwy przyplyw statkow z Morza Czarnego. Hotele, kempingi, Dom Turysty Balatonfoldwar + 11 km -> 571 Balatonlelle + 15 km -> 586 Od nazwy plemienia wegierskiego Lela Osrodek wypoczynkowy, domki letniskowe, domy wczasowe Balatonmarafurdo + 29 -> 612 Nagykanizsa + 44 km -> 656 Miasto 52 tys mk, w komitacie Zala, w Kraju Zadunajskim, nad kanalem Principalis, przy trasie E96 i linii kolejowej Budapeszt-Zagrzeb-Rijeka W 1861r linia kolejowa i rozwoj gospodarcy miasta W latach 30-tych spore pola naftowe. Centrum administr. przemyslu naftowego, fabryka urzadzen gorniczych. 2 barokowe koscioly z XVIIIw, barokowe i klasycystyczne kamieniczki. Ruiny palacyku tureckiego paszy na wzgorzu na poludnie od miasta Muzeum im Gyorgy Thury - zawiera zbiory regionalne a zwlaszcza numizmatyczne. Thury byl dowodca zamku w czasie wojen tureckich. Galeria malarstwa. Bak +37 -> 693 Zalaegerzeg +13 -> 706 Vasvar +25 -> 731 9 km na wschod - Kam w dolinie Raby - ogrod botaniczny rozne drzewa z roznych stron swiata, z roznych stref klimatycnzych Najwieksza ozdoba ogrodu sa azalie. Kormend +16 -> 747 XIII wieczny zamek, przebudowany w stylach barokowym i klasycyst. Obok zamku 48ha ogrod dendrologiczny (arboretum) 26 km na pln - Szombathley - 86tys mk, stolica kombinatu Vas W 43 r cesarz Klaudiusz polecil zalozyc miasto - Colonia Claudia Savara. Bylo stolica prowincji Pannonia Superior. W VIIIw zajal je Karol Wielki. Od XIIIw zamek wegierski - twierdza graniczna chroniaca ziemie habsburskie. Wazny osrodek przemyslowy. Palac Biskupi, katedra, swiatynia Izydy, Muzeum Savaria, kosciol Franciszkanow, kosciol Dominikanow, arboterum, skansen budown.wiejskiego. Rabafuzes _Wegry +26 ->773 Heiligenkreuz - Austria Furstenfeld +19 ->792 Gleisdorf +31 ->823 Graz +23 ->846 Stolica Styrii - 237tys mk Styria - zielona marchia austriacka - lasy, laki Styria zachodnia i wschodnai We wschodniej wiecej drog, winnice, lagodniejsze gory, wyzyna i Dolina Wegierska - cmentarne wzgorza - pochowani wg legendy wodzowie Hunow a nawet sam Attyla Polnocna czesc Styrii - kraina zelaza - w XVIII w wydobywano tyle rudy co cala Anglia GRAZ - 237tys mk, niegdys mala wioska rybacka i plac targowy pod opieka zamku, dzis 3-cie miasto Austrii Uniwersytet i Wyzsza Szkola Techniczna Wysoka Gora Zamkowa w srodku miasta Stara zbrojownia - najwiekszy na swiecie zbior sredniow. zbroy (30 tys) Barokowe Muzeum cesarza Ferdynanda II, gotycki zamek, renesansowa siedziba rzadu krajowego, kolejka basniowej groty, muzeum mysliwskie w zamku Eggenburg, opactwo benedyktynow z najwiekszym na swiecie klasztornym zbiorem ksiegarskim W poblizu: austriackie Pieniny - przelom rzeki Anizy ******************************************************************* Inna trasa Katowice ->0 Bratyslawa ->348 Wieden -> 412 ******************************************************************* AUSTRIA 84000km2, 7.5 mln mk, Wieden 1.6mln mk 2/3 obszary gorskie. Wszystkie masywy gorskie naleza do Alp Wschod. Alpy Retyckie - dolina gornego Innu - Insbruck Przelecz Brenner (1371m) - Adyga Wysokie Taury Grossglockner 3797 - najwyzszy szczyt Austrii Niskie Taury, Alpy Noryckie (Styryjskie) - rozdzlelone rzeka Mura (Graz) W poln. cz. strefa wapienna - Alpy Allgauskie, Alpy Polnocnotyrolskie, Alpy Salzburskie, Wapienne Alpy Austr. W poludn. czesci Alpy Karnijskie - rzeka Drawa - Lienz Na polnoc od lancucha alpejskiego - przedgorze - Voralpen Na polnoc od Dunaju - czesc granitowa masuwu Szumawy oraz Przedgorze Karpackie - od poln. Kotliny Wiedenskiej Kotlina Wiedenska Nizina polnocno burgenlandzka Najwiekszy lodowiec - Pasterze w Wysokich Taurach 25km2 Najwieksze rzeki: Dunaj , doplywy: Inn z Salzach, Traun (Aniza) Inne rzeki: Drawa (Villach), Mura (Graz), Raab, Salzach (Salzburg) Jezioro Nezyderskie Duzo jezior w Koryntii Kraje: Tyrol (Insbruck), Salzburg (Zell a.S), Austria Gorna (Linz), Austria Dolna (Wieden), Karyntia - Villach, Klagenfurt, Lienz Styria - Graz, Burgunland - Eisenstadt (Jez. Nezyderskie) Bogactwa naturalne: wegiel brunatny - Styria, Austria Gorna, Karyntia grafit - Austria Gorna, Karyntia, rudy zelaza - Styria, Karyntia, magnezyt - Karyntia (2-gie msce na swiecie), sol - Salzburg, elektrownie wodne Przemysl hutniczy - Linz, Donawitz - Voest Alpine. wielka rafineria pod Wiedniem, 200 hydroelektrowni, przemysl maszynowy: Wieden Graz, Linz, Steyer; przemysl chemiczny, wlokienniczy Rolnictwo zaspokaja potrzeby kraju, hodowla, turystyka Rys historyczny: Illirowie 1000-400 r pne, potem Celtowie, Rzymianie - rzymska prowincja Noricum IV w nawala germanska, VI-VII - osadnictwo bawarskie i slowianskie Karol Wielki - w IXw - Bawarska Marchia Najazdy Hunow, Longobardow, Gotow, Awarow, Madziarow 976r - dynastia Babenbergow staje na czele Marchii Wsch- poczatek panstwa austriackiego 1246 - ostatni Babenberg padl w walce z Madziarami, krol czeski Ottokar Przemysl I zajal Austrie, krol Bela IV - Styrie 1278 - dynastia Habsburgow do 1918r. Od 1438r uwazali sie za spadkobiercow Swietego Cesarstwa Rzymskiego Nalezaly Czechy ze Slaskiem, Mediolan, Neapol, Triest, Flandria, Burgundia 1683r bitwa pod Wiedniem Przepisy celno dewizowe: Walute mozna wwozic i wywozic w nieograniczonej wysokosci, tylko waluta austriacka moze byc wywozona do 15 tys szylingow bez zezwolenia Austriackiego Banku Narodowego Mozna wwozic bez cla: rzeczy osobistego uzytku, osobista bizuterie, 2 aparaty fotogr, 1 aparat filmowy waskotasmowy z 10 rolkami filmu, insrtument muz, przenosne radio, telewizor przenosny, magnetofon, podrozna maszyne do pisania, przyrzady sportowe do osobistego uz. 2 sztuki broni sportowej palnej ze 100 nabojami, prowiant na czas podrozy. Osoby majace 18 lat - 200 szt papierosow lub 50 cygar albo 250 g tytoniu, 2 l wina i 0.75 l wodki. WIEDEN 1.6 mln mk, 23% ludnosci kraju W i w ne - rzymski oboz warowny Vindobona 1095-1136 margrabia Leopold III przenosi rezydencjae Babenbergow na wzgorze Leopoldsberg 1137 - Wieden wspomniany jako miasto 1221 - prawa miejskie 1529, 1683 - oblezenia tureckie 1618-1648 - wojna 30-letnia 1750-1790 za panowania Marii Teresy i Jozefa II - okres rozkwitu i rozwoju kulturalneg, zloty wiek muzyki klasycznej - Mozart, Haydn, Beethoven W Hofburgu - siedziba prezydenta, na placu Ballhaus urzad kanclerski, gmach parlamentu Wieden jest samodzielnym landem i stolica kraju zwiazkowego - Dolnej Austrii 23 dielnice (Bezirke), 414 km2, pkt najnizszy 151m, najwyzszy - Hermanskogel w Lesie Wiedenskim 542m, Kahlenberg - 483m npm Tereny wypoczynkowe i zielone : Leinzer Tiergarten, park na Praterze, park Dunaju, park przy Ringu, park Tureckiego Szanca - w sumie 2000ha Miejsce miedzynarodowych spotkan - w salach Hofburga, Dom Kongresowy przy Wiener Gurten, Uno-City Zabytki: Katedra Sw Szczepana - w centrum Starego Miasta z XIIIw - romanski Od 1469 - katedra, 108m dlug, 137m wys, swiatynia poznogotycka Do wnetrza prowadzi 5 portali - z XIV I XVIw, ozdobione rzezba, ambona z 1515 r, oltarz, wysoki sarkofag z marmuru, pomnik cesarza Fryderyka III, Madonna Sluzacych, katakumby Stare Miasto - Muzeum Diecezjalne, Wysoki Rynek - forum rzymskie Studnia Jozefa z 1732r Plac Am Hof Kosciol 9 Chorow Anielskich , w stylu barokowym Arsenal, Muzeum Zegarow Kolumna Sw Trojcy - pomnik wotywny Hofburg - rezydencja zimowa Habsburgow- kompleks swiecki budowli barokowych Kosciol Sw Michala - romanski z XIIIw 2 fontanny z rzezbami - potega Austrii na ladzie i na morzu Brama Szwajcarska - zabytek renesansowy - czerwony marmur Zamkowa kaplica - co niedziela spiewa chor chlopiecy Skarbiec cesarski - zbiory koron Habsburgow, kosztownosci Palac Amelianhof - zegar sloneczny Muzeum prywatnych komnat cesarza - meble, dziela sztuki Centrum Kongresowe, Biblioteka Narodowa, Muzeum Etnograf Muzea cesarskie: Historii Sztuki, Histor.Przyrodn, Teatr Zamkowy Plac Jozefa - pomnik z 1806r, Biblioteka Narodowa - Sala Paradna - najpiekniejsza sala bibl.swiata Hiszpanska Szkola Jazdy Palace Albertino - najbogatsze i najwieksze na swiecie muzeum grafiki - kolekcja grafik Albrechta Durera, Rafaela, Rembrandta Opera Staatsoper - 1869 - tradycje najwiekszych znakomitosci dyryg. Stary Ratusz - Altes Rathaus - barokowa fasada z XVIIIw Szkocki Dwor i Szkocki Kosciol Palac Kinskych - na placu studnai z 1846r - alegoryczne postacie symbolizujace Austrie i 4 najwazniejsze rzeki: Dunaj, Labe, Pad, Wisle Ring - 4km polkolista szeroka aleja - linia dawnych murow miejskich Burgtheater - 1888 w stylu renesansowym Ratusz w stylu neogotyckim Belweder - 1725 - jedna z najpiekniejszych budowli renesansowych na swiecie - 2 palace oddzielone parkiem. Poczatkowo letnia rezydencja ksiecia Eugeniusza Sabaudzkiego. W gornym galeria malarstwa austriackiego, a dolnym Belwederze - Muzeum Baroku Karlplatz - Muzeum Historyczne Wiednia i Kosciol Karola Borromeusza Prater - dawne tereny przeznaczone na polowania. Na przelomie XIX i XXw - laki, lasy, wsrod nich restauracje, kawiarnie, urzadzenia rozrywki. Dzisiaj wielokilometrowa aleja - teren Targow Wiedenskich, stadion sportowy Palac Sconbrun - byla letnia rezydencja cesarza. Palac barokowy wzniesiony w latach 1695-1749 - mial byc archit. bajka wsrod lasow i lak, z ukrytymi w zieleni swiatyniami, ko- lumnami, fontanami. Naprzeciwko palacu - Glorieta, studnia i grota Neptuna, pomniki, ogrody palacowe, teatr, rokokowa kaplica palacowa Sala Milionow w Palacu, pokoj Rozany, chinski gabinet Zbior pojazdow cesarskich Wiedenski las - Wienerwald Malownicza panorama na Leopoldsberg i widok spod kosciola oraz kaplicy Sobieskiego Grinzig - dawne wsie - prawo wyszynku wina, wnetrza ludowe a) Wiener Neustadt -> 465 Graz -> 613 Klagenfurt ->752 b) Autostrada E7 Neustadt ->465 Wiener Neustadt - 35tys mk, z 1192r Stary gotycki zamek z gotycka sciana herbowa - Akademia Wojskowa Semmering ->501 Prowadza krete serpentyny - wille na stromych zboczach ok 1000m npm Miejscowosc kuracyjna i klimatyczna, osrodek sportow zimowych - nad przelecza przez ktora od XIIIw prowadzila droga z Triestu do Wiednia - granica Dolnej Austrii i Styrii Murzuschlag ->517 Bruck nad Mura ->560 Osrodek przemysl. i wezel komunikacyjny od czasow rzymskich 1277 prawa miejskie. Kosciol farny, "Dom Mierniczych Ziarna", studnia, wieza zegarowa Leoben ->565 Miasto gornicze z 982r = Lubinia Kaplica biskupia z XIIIw, kosc. Sw Lamberta, ruiny zamku Judenburg ->603 Prawa miejskie 1277r, przemysl metalowy Klagenfurt 72 tys mk ->703 Stolica kraju Karyntia, najwazniejszy osrodek Slowencow - Celowiec Miasto-ogrod w poblizu jeziora Worther. Prawa miejskie 1161r. W 1919 r okupowany przez wojska jugoslowianskie W 1920 na podstawie plebiscytu wraca do Austrii Barokowe koscioly, Palac Biskupi z XVIIIw, ratusz z 1650r Legenda o smoku - w herbie. Studnia smocza z 1590r. Miasto polaczone 5km kanalem z jeziorem Worther (16km na 1.5km) - nadaje sie do kapieli - miejsce letniskowe Na brzegu Osiachersee - opactwo benedyktynow- ok 1000 lat temu dokonal tam zycia Boleslaw Smialy jako anonomowy mnich *************************************************************** Voitsberg +34 ->880 Koflach +5 ->885 Wolfsberg ->936 Volkermarkt ->957 Klagenfurt +26 ->985 Villach +26 ->1027 Villach - 33tys mk Miasto pieknie polozone, znakomite lecznicze gorace kapiele, handluje glownie drzewem z Wlochami. Przez rzeke Rawe Rzymianie przerzucili pierwszy most wiodacy do ich kasztelu "Bilachium" Panorama lancucha Karawankow, Dom Kongresu, Kosc. Farny Sw Jakuba z XIVw, kamienice renesansowe Arnoldstein ->1048 ================================================================== WLOCHY - Repubblica Italiana - 55 mln mk 301 tys km2 93 prowincje tworzace 20 regionow, z ktorych 5 to autonomiczne regiony: Wenecji Julijskiej, Doliny Aosty, Gornej Adygi, Sardynii i Sycylii Stolica Rzym (Roma) ma ok 3 mln mk. Krainy : Piemont - Turyn Lombardia - Mediolan, Bergano Wenecja - Verona, Vicenza, Padwa, Treviso, Udine, Gorizia Liguria: San Remo, Savona, Genova Emilia-Romana: Piazenza, Regional Emilia, Modenna, Bolonia, Rawenna Rimini Toskania: Pisa, Firenze, Prato - Apenin Toskanski, Grosseto Marche: Ancona, Teramo Umbria: Perugia, Terni, Fabriano - Apenin Umbryjski Lacjum - Rzym, Cassino Molise: na wschod od Cassino - Severo Kampania: Neapol, Salerno Pulia: Foggia, Taranto, Bari, Brindisi, Lecce Kalabria: Reggio di Calabria, Cosenza, Calanzaro, Rossano Sycylia: Mesyna, Katania, Syrakuzy, Palermo, Marsala Etna - 3323 Sardynia: Sassari, Cagliari Gospodarka: Przemysl wloski wysoko rozwiniety. Najwieksze koncerny to: Montedison, Italsider, ENI, FIAT, Montecatini. Wlochy nie maja wlasnych surowcow - musza importowac Uprzemyslowiona bardziej polnoc kraju: przemysl chemiczny, samochodowy, maszynowy, okretowy, elektro- techniczny, konfekcyjny, kontrastuje ze slabo rozwinietym poludniem (huty w Tarencie, z-dy Alfa Sud w Neapolu, Olivetti - filia na wyspie Ischia, rafinerie nafty i kopalnie siarki na Sycylii. Geografia: 4/5 kraju - tereny gorzyste lub pagorkowate Obszaty nizinne: Nizina Padanska - Turyn, Mediolan, Mantua, Padwa, Wenecja, Udine, Piacenza, Modenna, Bolonia, Rawenna, Rimini) -45000km2 dolina Arno (Piza, Florencja) i Maremma ( w okolicach Grossetto w Toskanii) Kampania Rzymska nad Morzem Tyrrenskim, okolice Neapolu Nizina Apulli (Tavoliere-Foggia, Bari, Brindisi, Polwysep Saletynski - Lecce, Otranto) Wazniejsze pasma gorskie: Alpy wysokie w rejonie doliny Aosta Dolomity w rejonie Belluno Alpy Nadmorskie, Alpy Zachodnie, Alpy Lombardzkie, Alpy Weneckie, Alpy Karnijskie, Alpy Julijskie Apeniny Polnocne : Apenin Liguryjski (Savona, Genua, Pisa) Apenin Toskanski (Carrara, San Marino, Florencja - na pln - Cimonte - 2165m) Apeniny Srodkowy - Apenin Umbryjski, Abruzzy z najwyzszym pasmem Abruzzow (Gran Sasso d'Italia - lub Corno Grande - 2912 m n.p.m) Apeniny Poludniowe w tym A. Lukanski (Bassilicata i Kalabria) Najdluzsza rzeka - Pad (Pao) - 670km Inne: Isonzo Piava Brenta Adyga w rejonie Veneto, Ticino w Lombardii Arno w Toskanii Tyber (Tever) - Umbria i Lacjum Garigliano i Volturno w okolicach Neapolu Wybrzeza morskie : 8000km - od strony Adriatyku chlodniejsze, z wielkimi piaszczystymi plazami: Rimini-Riccione od strony zach. cieplejsze i bardziej skaliste - Viareggio i Ostia Fiumicino w okolicach Rzymu Jeziora: Polnocne polodowcowe: Lago di Gardia, Maggiore i Como - glebokie o niebezp. zimnych pradach podwodnych, lagodny klimat Srodkowe Wlochy: Tranzymenskie (pogranicze Toskanii i Umbrii) Bolsena i Bracciano na pln. od Rzymu Nemi i Albano na poludniu - w kraterach wygaslych wulkanow Wyspy: Sycylia, Sardynia, Wysoy Toskanskie: Elba, Pianossa,Montecristo, Giglio Capri, Ischia kolo neapolu Wyspy Liparyjskie, Ustica (sporty wodne) - na pln. od Sycylii -''- Egady na zach od Sycylii - nieskazona przyroda Pantelleria - miedzy Sycylia a Tunisem Tremiti na Adriatyku Wulkany czynne: Etna na Sycylii (3323) Stromboli na Wyspach Liparyjskich (926) Parki narodowe: Gran Paradiso (56tys ha) - alpejski rez. w dolinie Aosty Parco Nazionale di Stelvio w regionie gornej Adygi Circeo nad Morzem Tyrrenskim w Toskanii Parco Nazionale d'Abruzzo w centrum Apeninow Klimat roznorodny; od kontynentalnego do subtropikalnego: kontynentalny na Niz. Padanskiej, na wybrzezach srodziemnomorski Rys historyczny: Okres przedhistoryczny : Etruskowie, kolonie greckie na poludniu, szczepy celtyckie na Nizinie Padanskiej &53r pne - zalozenie Rzymu krolestwo, konsulowie, 146r pne - zwyciestwom nad Kartagina? 146r pne - podboj Grecji cesarze - Gajusz Juliusz Cezar - zamordowany w 44r pne Oktawian August Cezar - Pryncypiat 330 r - przeniesienie stolicy do Bizancjum - Ces. Wsch. Rzymskie 473 r - upadek Rzymu 568 r krol Longobardow Alboin zdobywa Lombardie - niezalezne panstwa 754 - panstwo koscielne - darowizna Pepina krola Frankow 800 - koronacja cesarza Karola Wielkiego IXw - Sycylia zdobyta przez Saracenow XI, XIIw - republiki morskie: Wenecji, Pizy, Amalfii; Sycylia przejeta przez Normandow Walka stronnictw popierajacych wladze cesarska (gibelini) i papieska (gwelfowie) Sycylia w rekach niemieckich - Fryderyk II, pocz. XIIIw Karol Andegawenski, krol Francji, brat papieza po zwyciestwie pod Beneventem przejal wladze nad poludn. Italia. Po powstaniu narodowym na Sycylii - 1282 ustepuje na rzecz hiszpanskich Aragonow - krolestwo obojga Sycylii Niewola awinionska - 1309-1377 Zamiary stworzenia Republiki Rzymskiej 1347 - niepowodzenie, powstanie panstw: Wenecja, Mediolan, Florencja, Ks. Sabaudii i Piemontu. Podzial Italii miedzy wplywy mocarstw: Hiszpanii, Francji i Imperium Austro-Hiszp. Karola V Po roku 1815 - risorgimento powstanie narodowe - zwyciestwo "czerwonych koszul" Garibaldiego i wojsk Piemontu. Zjednoczenie Wloch jako krolesstwa, pod berlem krola Sardynii i Piemontu 1 latach 1860-71 ===================================================================== Tarvisio ->1052 Carnia UDINE +91 ->1149 ok 100tys mk Dawna rezydencja patriarchow Akwilei - wielkiego centrum handlowego i religijnego w poczatkach sredniowiecza, dostala sie pod panowanie Republiki Weneckiej, dzielila z nia losy az do zjednoczenia Wloch. Piazza della Liberta Palazzo del Comune (Ratusz), renesansowa loggia - zapowiadaja bliska Wenecja Zegarowa wieza - 2 Murzyni z brazu wybijaja godziny jak na placu Sw. Marka Ufortyfikowane wzgorza - piekna panorama Alp Mozaika z portretem dra Zamenhofa w scianie fortecy Turgnano +21 ->1170 Portoguario +38 ->1208 1 wariant do do Lido di Iesolo S.Doona di Piave +28 ->1236 Eraclea Iesolo - Lido di Iesolo +15 ->1251 2 wariant do Wenecji: Mestre Wenecja ->1273 WENECJA 370 tys mk. Historia miasta siega V w. gdy iliryjski szczep Wenetow schronil sie przed Hunami, a w VIw przed Longobardami na bagniste wyspy Torcello, Burano, Murano, Rivo Alto, Malamocco. 10-ty doza polaczyl wysepki. W VIIIw sprowadzono szczatki sw Marka Ewangelisty, przechowywano w bazylice wybudowanej na wzor kosc. se Apostolow w Bizancjum. Rzeczpospolita Wenecka - dalmat. wybrzeze, Bliski Wschod, Bergamo, Ravenna. 1381r- zwyciestwo nad Genua. Po upadku Napoleona - nalezala do Austrii. 1866 - do krolestwa Wloch. Bazylika sw Marka - rozpoczeta w 829r, budowana 300 lat - romansko-bizantyjska swiatynia na planie greckiego krzyza. Nad galeria gornego poziomu - 4 rumaki zdobyte w Konstantynopolu, W XV w dodano fasadzie ornamenty gotyckie. Na sklepieniu przedsionka - bizantyzujace mozaiki z XIIIw - sceny ze Starego Testamentu. Oltarz skryty za przegroda ikonostasu, zwienczony figurami Chrystusa, Marii i 12 Apostolow.Za oltarzem slynny Pala d'Oro - arcydzielo bizant. zlotnictwa z 1105r. Skarbiec - bogaty zbior zlotnictwa i rzemiosla artystycznego. Dzwonnica - 900r, 99m, runela w 1902r, odbudowana. Procurazie Nuove konczy gmach Libreria Vecchia - od strony Pia- zetty. Piazetta - 2 kolumny z syryjskiego granitu, sprowadzone z Kon- stantynopola - rzezby sw Teodora i lwa symbolizujacego sw. Marka. Procurazzie Vechie - mieszkania i urzedy miejskie - przylegaja do Wiezy Ratuszowej - dzwonnica i brazowe figury Murzynow. Od zachodu Alla Napoleonica (1810) - Fabbrica Nuove, gdzie na pietrze znajduje sie druga wielka kolekcja malarstwa weneckiego - Muzeum Correr. Palac Dozow - glowne wejscie przez Porta della Carta - portalu gotyckiego przylegajacego do bazyliki. Naprzeciw wejscia z renesansowego podworka prowadza na pietro Biale Schody Olbrzymow - Scala del Giganti, strzezone przez wielkie posagi Marsa i Neptuna (1554). Na ostatnim stopniu nowo wybranego doze wienczono frygijska czapka. Nastepne schody Scala d'Oro prowadza do sal palacu: m.in. Sala del Collegio, Sala del Senato, Sala del Maggior (Consiglio - zlocony strop - 76 portretow dozow weneckich, jeden zasloniety czarna tablica), Sala Rady 10-ciu, Glosowan. Rzad sal konczy wejscie do wiezien. Most Westchnien - Ponte del Sospiri - z oknem wychodzacym na wyspe S.Giorgio Maggiore. Inne obiekty: Kosciol sw Jadwigi - benedykt, (1579-1610) Morska komora celna z 1682r - Dogana del Mare, z figura fortuny na zloconej kuli. Bazylika Santa Maria della Salute - barok. z XVIIw - bogata kolekcja obrazow 1631-87. Bazylike wybudowano w podziece za wygasniecie zarazy. Palac Rezzonico, poznobarokowy z XVIIw. - Muzeum Weneckie - wnetrza i weneckie dziela. Ca Rezzonico - poznobarokowy palac z 1680r - zawiera galerie "Mostra del settecento Veneziano" - wiernie zachowane wnetrza i dziela Guardiego i Tiepola z XVIIIw. Most Rialto - z XVIw. Zajazd Niemiecki - dawny dom handlowy - Fondaco dei Tedeschi, w ktorym zatrzymywali sie rowniez polscy podroznicy - obecnie poczta glowna. Zloty Dom - Ca d'Oro (1421-1440) - fasada byla kiedys zlocona, obecnie galeria sztuki - najlepszy przyklad architektury gotyckiej w Wenecji. Academia di Belle Arti - najwieksza kolekcja malarstwa weneckiego - 28 sal, z XVIIIw. Kosciol NMP Formosa - 1492. Kosciol S. Giovanni e Paolo - centrum religijne dominikanow, dotyka do niego szkola sw. Marka (Scuola di S. Marco), perspektywicznymi plaskorzezbami, obok szpital. Kosciol budowano XIII-XVw - 2 wieki; - groby dozow i patrycjuszy, malarstwo, rzezba. Pomnik konny kondotiera wojsk weneckich, Bartolomeo Colleani (kopia na dziedzincu ASP w Warszawie) Kosciol S.Maria del Miracoli (1481-89) o bogatej barwnej fasadzie i 2-poziomowym wnetrzu. Kosciol gotycki, franciszkanski - S.Maria Gloriosa dei Frari - czesc klasztoru z XIV w, 3 nawy, na krzyzu egipskim, nagrobki dozow i wodzow weneckich, grob Tycjana i Antonio Casanova. W oltarzu wielki obraz Tycjana - Assunta. Scuola di S.Rocco (1515), dawniej siedziba bractwa sw. Rocha, obecnie galeria sztuki z obrazami Tintoretta i Tycjana. Parter - Nowy Testament, sufit - Stary Testament; Tintorett - Zwiastowanie, Adoracja 3 kroli, Ucieczka do Egiptu Scuola Grande di S. Giovanni Evangelista - zespol gotyckich budowli na Campiello S.Zuane - siedziba kawalerow maltanskich Palazzo Pesario - Galeria Sztuki Nowoczesneji Wschodniej : malarstwo, rzezba. Styl barokowy, fasada 3 pietra - 1710r. Canale Grande, Rio Nuovo, Canale della Giudecca - kanaly Lido - od Punta Sabatoni do Chioggia - przebywali Krzyzowcy, ktorzy nie posiadali pieniedzy w 1202r - Malamocco. Torcello - schronienie pierwszych uciekinierow, narazonych na ataki barbarzyncow. Burano - wies, domy rybakow 1-kondygnacyjne Murano - wyspa szkla - w XVIw zamieszkala przez zamoznych, kosc. Sw. Piotra. Srodki transportu: vaporetto, motoscafo, motonave Dzielnica Mestre-Marghera - na ladzie Stacja kolejowa - St. Lucia 3 parkingi: de Fusina, San Guliano, Tronchetto Lotnisko Marco Polo Gondole - 50000Lirow/50min - do 5 osob Lido di Jesolo - polwysep w lagunie weneckiej - dojazd z S.Dona di Piave lub Punta Sabioni - statkiem. Rzeki w okolicy: Piava, Sile, Brenta Miasta - odleglosci: Treviso-30km, Triest-165km, Udine-137km, Padwa-38, Ferrara-114, Bolonia-159, Firenze-265, Rawenna-288, Milano-284 WENECJA -> 0 Mestre -> 10 Padwa -> 39 200 tys mk Starozytne Patavium, dawna kolonia rzymska, Republika 1175-1237 Od 1405 zarzadzana przez Wenecje. Od 1222 uniwersytet - studiowali Kochanowski, Zamojski W ruinach rzymskiej areny wubudowano gotycka kaplice rodu Scrovegni - freski Giotta (1306) Bazylika sw Antoniego, patrona miasta - laczy style: romanski, gotycki i wenecko-bizantyjski. Przed bazylika pomnik Gattalematy - weneckiego kondotiera, wodza Republiki. W bazylice - plaskorzezby, krucyfiks. W lewej nawie boczny oltarz poswiecony kultowi sw Maksymiliana Kolbe. Jest tez kaplica polska - legenda sw Stanislawa. Uniwersytet - wsrod herbow auli, herby polskie, w tym Jana Zamojskiego. W tejze auli stoi katedra Galileusza. W centrum miasta arkady Palazzo della Ragione spelniaja role targowiska. Na pietrze sala z wymalowanymi astrolog. symbolami. Wokol Padwy na wzgorzach Monti Berici stoja liczne wille weneckiego patrycjatu - Villa Stra, La Rotonda, Villa Valmarana. Ferrara 160 tys, mk -> 115km Byla stolica ksiazat z rodu Este, siedziba slynnego dworu oraz uniwersytetu. W centrum miasta Castello Estense - muzeum Katedra XII-XIIIw, wnetrze przebudowane w okresie baroku Pallazo dei Diamanti (1492) w poln. czesci - z fasada z rusty- fikowanego kamienia. Palazzo Schifanoia z XIVw - bogaty dorobek renesansu - freski Cossy. Bolonia 500 tys mk -> 158 km Stolica regionu Emilia-Romagna Miasto znawcow - znakomita kuchnia, wytworne kobiety, piekne palacowe wnetrza. Uniwersytet najstarszy w Europie - z 1088r - studiowal Kopernik Miasto zalozone przez Etruskow (Felsina) w 189r pne, stalo sie kolonia rzymska - Bononia Budownictwo z cegly i terakoty. Wystroj wnetrza kryl sie we wnetrzach zwroconych w strone podworca lub ogrodu wewn. "Fasada dla motlochu, wnetrza dla signorow". Obok palacow wysokie wieze - powyzej 200. Jedna z wiez opisana przez Dantego w XXI piesni Piekla Logia dei Mercanti - Gielda Kupiecka, gotyk z XIVw Pinakoteka - ze zbiorami malarstwa: Giotto, Rafael, Palac Podesty - wieza romanska Torre Arrengo z XIIIw - siedziba cechow. Dzwon wezwal ludzi do walki przeciw wojskom niemieckim pod dowodztwem syna cesarskiego Enzo, krola Sardynii - pozostawal przez 23 lata w niewoli Palac krola Enzo - po jego smierci arsenal i archiwum Palazzo d'Accursio - ratusz - palac republiki, sluzacy cechom i zarzadowi miasta Fontana Neptuna - 1564 Bazylika San Petronio z XIVw. Wnetrza zawiera 22 kaplice. Pod scianami kolumny uwienczone krzyzami. Kosciol sw. Stefana - na fundamentach sanktuarium Izydy z bialego kamienia. Jedna ze swiatyn nasladuje kosc sw. Grobu w Jerozolimie. Zgiete maszkary - kapitele podwojnych kolumn- nasunely studiujacemu w Bolonii Dantemu mysl o potepiencach. Kosciol San Domenico - w gotyckim wnetrzu - oltarz - grobowiec zalozyciela zakonu (1267) Kosciol San Francesco (1263) - nagrobki rycerzy, prawnikow, wsrod nich nagrobek antypapieza Aleksandra V. Palazzo della Prima Signoria - gotycka budowla z XIIIw - urzedy Palac Bevilaqua z XVw - w stylu toskanskiego renesansu. Odbywaly sie tu 9 i 10 sesja Soboru Trydenckiego. Mieszkal tu cesarz Karol V. Collegio di Spagna - 1365 Sanktuarium Santa Maria di San Luca - goruje nad Bolonia - polaczona dlugim portykiem o 666 arkadach - z XIw. Podczas II wojny - schronienie rodzin. Cmentarz polski - 1400 zolnierzy poleglych w walce o Bolonie w czasie II wojny. Jesienia 1944r miasto zdobyly polskie jednostki II korpusu. Florencja 470 tys mk, nad rzeka Arno -> 259 Stolica Toskanii w dolinie Arno - jedno z najwiekszych na swiecie skupisk dziel architektury i rzezby. Zalozona przez Etruskow - Fiesola, od IIw pne kolonia rzymska. Do 1115 wchodzila w sklad posiadlosci Matyldy di Canossa. Anatomiczna wladza, rozwoj handlu i rekodziela. Walki "bialych" i "czarnych", powstanie "ciompich" w XIVw. Krolestwo Toskanii i Etrurii - do 1737r. W latach 1865-71 - druga tymczasowa stolica. Dwa najwazniejsze osrodki zabytkowe: 1) polaczone place Piazza del Duomo i S.Giovanni 2) Piazza della Signoria Baptysterium na placu S.Giovanni - osmiokatny gmach, z marmurowa dekoracja w stylu romansko-toskanskim. We wnetrzu mozaiki w stylu bizantyjskim, 3 portale z brazowymi drzwiami Katedra S.Maria del Fiore z 1296r. W 1434r wzniesiono kopule. W lewej nawie freski. W lewej kaplicy transeptu Pieta M.Aniola z 1550r. Obok katedry wysoka dzwonnica z XIVw - ostatnie dzielo Giotta. Museo del'Opera del Duano - rzezby Donatella i Lucca della Robii Or San Michele - budowla prostokatna - dawny spichlerz zbozowy- rzezby i gotycki oltarz Orcagni wewnatrz. Palazzo Vecchio - z XIII/XIVw - siedziba wladz miejskich - w arkadowym dziedzincu z kolumnami - kopia rzezby "Chlopiec z delfinami " Verocchia Przed palacem - fontanna Neptuna, pomnik ksiecia Toskanii, Dawid Michala Aniola Pod lukami Loggi della Signora - rzezby antyczne i renesansowe Palazzo degli Uffizi - galeria sztuki - najwiekszy zbior w Italii - Malarstwo szkoly toskanskiej, szkol wloskich, dzial flamandzki- 4 tys dziel malarstwa, rzezby, arrasy, grafiki: z mistrzow sredniowiecza: Uccello, Boticceli, L.da Vinci, M.Aniol, Rafael, Tycjan Posag Venus Medycejskiej i grupa Niobe Opactwo "Badia di Firenze" z Xw Palazzo del Bargello - Museo Nazionale: rzezby, rekodzielo, bron Dom Dantego - Muzeum poety Kosciol Santa Croce (1295-1440) - grobowce slawnych florentynczykow: M.Aniola, Macchivellego, Galileusza, Dantego; za murem- Cappela Pazzi - klejnot renesansu Kosciol S.Maria Novelle - 1279-1360. Gotycka fasada, wczesnorene- sansowy portal, wewnatrz freski, kruzganki i pomieszcz. klasztorne - w poblizu dworcz Kosc. S.Lorenzo - kaplica Medyceuszy z grobowcami ksiazat toskanskich, statua Madonny Michala Aniola, Sagrestia Nuova Klasztor S.Marco - obok Museo di Belle Arte - rzezby M.Aniola Museo Archeologoco - zbiory sztuki etruskiej, grsckiej, rzymskiej Palazzo Strozzi - florencki palac renesansowy - wystawy florenckiego rekodziela Ponte Vecchio - stary most ze sklepami zlotnikow i popiersiem Celliniego Po drugiej stronie rzeki Arno: Palazzo Pitti - galeria malarstwa: Perugino, Rafael, Tycjan, van Dyck, Rubens Kosc. S.Spirito - renesansowy z pieknym rozwiazaniem wnetrza Kosc. del carmine z kaplica Brancacchich Piazzale michelangelo - na wzgorzu - widac cala panorame miasta Kosciol S.Miniato al Monte - najpiekniejszy romanski zabytek - grobowiec renesansowy kardynala portugalskiego W poblizu: Fiesole (8km) - stare etruskie miasteczko z zabytkami rzymskimi, katedra Villa Careggi - siedziba Medyceuszow Corteza di Galluzzo - klasztor Kartuzow Sienna - 68 km na poludnie, na zachod od autostrady 70 tys mk, jednolita gotycka architektura, miasto etruskie i rzymskie. W czerwcu i lipcu - wyscigi konne Palazzo Comunale - w gotyckich salach freski szkoly siennenskiej, naprzeciw palacu kopia fontanny "Fonte Gaia" Katedra gotycko-toskanska z romanska dzwonnica Museo del Duono Arezzo - 26 km na wschod od autostrady zjazd -> 337 km 90 tys mk. Miasto etruskiego pochodzenia, rzadzone w sredniowieczu przez biskupa Stare miasto: Katedra gotycka z XIIIw - witraze, marmurowy oltarz z grobem sw Donata, freski sw Magdaleny Muzeum sztuki sredniow. i pinakoteka Kosc. San San Domenico 1275 - gotyckie wnetrze, sugestywny krucyfiks Bazylika Santa Maria della Piave XI-XIIw - 3 kol.fasada i dzwonnica Palac Braterstwa - Piazza Grande - corocznie odbywa sie turniej Saracena Muzeum Archeologiczne- sztuka grecka, etruska, rzymska - waza z Arezzo Kosciol Santa Maria della Grazie - renesansowy portyk, klejnot archi- tektury toskanskiego renesansu Orvieto ->440 km Miasto polozone malowniczo na wulkanicznej skale Katedra podobna do sienenskiej, bogata w ornamentyke fasady z plaskorzezbami mistrzow sienenskich i pizanskich - przedstawiaja stworzenie swiata, genealogie Dawida, dzieje prorokow i Chrystusa i Sad Ostateczny. We wnetrzu po prawej stronie oltarza - druga kaplica "della Madonna di San Brixio"- freski Fra Angelica - "Zmartwychwsatanie", "Koniec swiata", "Potepienie" Resztki murow obronnych Torre del Moro - goruje nad miastem Muzeum Etruskie Orte (Terni, Viterbo) ->481 Magliano (Civita Castellana, Roma - Via Flaminia) -> 491 (Fiano Romano - Feronia - zjazd na Via Tiberina -> 530 RZYM -> 550 RZYM Powierzchnia: miasto Rzym - Comune di Roma 1507 km2, w tym panstwo watykanskie 0.44 km2 Ludnosc - 3mln 22 dzielnice centralne (riori), 35 dzielnic na obszerzu (quartieri), 6 stref podmiejskich (borgate) Mury: serwianskie 11km (VIw pne), aurelianskie 19km (IIIw ne) Wzgorza: Kapitol, Palatyn, Awentyn, Eskwilin, Wiminal, Celius oraz 2 bez znaczenia histor. Odleglosc od morza - 25 km Cesarze - 84, papieze - 265, koscioly - 350 (w centrum) Zalozony 753r pne, epoka krolow do 509 pne, republika do czasow cezara Augusta - 31r pne, 330r Bizancjum zostaje siedziba imperium 395r ostateczny podzial cesarstwa. Rawenna staje sie siedziba cesarstwa zachodniego 476r Cesarstwo Zachodnie upada, Germanie przejmuja wladze. 536 zdobycie Rzymu przez Bizancjum 756 - powstanie panstwa koscielnego - dar Pipina dla Stefana II 1870 - stolica Krolestwa Wloch Piazza Venezia - centr. pkt Rzymu - Monumento Nazionale: - Grob Nieznanego Zolnierza, pomnik krola Wiktora Emanuela II, Muzeum Risorgimenta (zjednoczenia Wloch) - Palazzio Venezia - Palac Wenecki z XVw - rezydencja papieza, potem siedziba przedstaw. Republiki Weneckiej, od 1797 siedziba poselstwa austriackiego, od 1916 - panstwo wloskie, rezydencja Mussoliniego, obecnie: - Museo di Palazzio Venezia i Panstw. Instytut Hist.Sztuki i Arch. Do palacu nalezy kosc. San Marco - kaplica zamkowa Via del Corso - Piazza Colonna - kolumna Marka Aureliusza Fontanna Trevi (1751) - koniec rzymskiego akweduktu Aqua Virgo (drobna moneta by powrocic) Albergo Inglese - tablica upamietniajaca pobyt Sienkiewicz w - via Bocca di Leone nr 14 Caffe Greco - bywali Byron, Mickiewicz, Slowacki... Piazza di Spagna - ambasada hiszp. od 1647r, Palazzo di Spagna, kolumna prypominajaca o dogmacie Niepokalanej fontanna della Barcacia Paola Berniniego, w postaci zatopionego okretu barokowe schody hiszpanskie Kosciol Trinta dei Monti - kosciol francuski (1591), na najwyzszym tarasie schodow obelisk - os drogi Via Sistina, wraz z obeliskiem przed bazylika Santa Maria Maggiore Monte Pinciano - ogrody Villa Borghese Plac Popolo z egipskim obeliskiem i brama na ruinach Porta Flaminia renes. kosciol S.Maria del Popolo Mury Aureliana - granica ogrodow - Porta Pinciana Ogrody: Museo Giulia - zbiory sztuki etruskiej, Galleria d'Arte Moderna, Giardino Zoologico, Galleria Borghese e Museo. Porta Pinciana - via Vittorio Venetto - Piazza Barberini Kwartal Polnocno-zachodni Piazza Navona - zespol barokowy na planie stadionu cesarza Domicjana Fontanna dei Fiumi przed kosc. S.Agnese - symbolizuje 4 najwieksze rzeki owczesnego swiata Antyczny tors przy Piazza Pasquino - Rzymianie umieszczali zlosliwe uwagi Panteon - rzymska swiatyna wszystkich bogow (Agryppa 27r pne), adaptowany w sredniowieczu na kosciol Meczennikow - grobowce krolow wloskich i Rafaela Kosc. S.Maria Sopra Minerwa -na miejscu dawnej swiat.Minerwy - posag Chrystusa z Krzyzem - dzielo Michala Aniola Kosciol Il Gesu, w poblizu Piazza Venezia - (1568-1604) - barokowy - jego architektura wplynela na budown. barokowe, takze w Polsce. Piazza Augusta - na polnoc od Panteonu - mauzoleum Augusta, z oltarzem Ara Pacis odnalezionym na Corso, ufundowanym przez senat rzymski na czesc Augusta Kwartal Polnocno Wschodni Galeria malarstwa Villa Borghese - we wsch. cz. ogrodu Villa Borghese (Milosc niebianska i ziemska Tycjana, Rafael,..) Piazza del Quirinale - 61m wys, najwyzszy z 7 wzgorz na ktorych zbudowano Rzym Posrodku placu stoja Kastor i Polluks Palazzo Quirinalle - Kwirynal (na wsch od fontanny Trevi) - siedziba prezydenta republiki Zbudowany w 1574r jako letnia rezydencja papiezy, w 1870r wprowadzili sie krolowie, od 1947 - prezydent. Przed palacem fontanna Dioskurow z 2-ma rzymskimi rzezbami. Santa Maria della Victoria - kosciol barokowy z 1625 r - kaplica z rzezba Berniniego "Ekstaza sw Teresy" Fontanna z posagiem Mojzesza i okragly bud. kosc. San Bernardo alle Terme - naroznik kompleksu Term Dioklecjana Piazza della Republika - via Nazionale Termy Dioklecjana - poswiecone w 305r - byly najwiekszym obiektem Rzymu - miescily 3000 gosci. W XVIw przemieniono sklepiona piwnice w klasztor kartuzow, Michal Aniol wkomponowal w istniejaca architekture: - kosciol Santa Maria degli Angeli - po zmianach w poznym baroku (1749) - nawa poprzeczna dluzsza od podluznej. Muzeum Narodowe w Termach Dioklecjana - jedno z najwiekszych zbiorow sztuki antycznej, lapidarium : Niobe, Wenus, Apollo, Dyskobol, tron Ludwika (460r pne) Najwiekszy zbior rzymskich sarkofagow. Wielki kruzganek - 80m, setki kolumn. Piazza dei Cinquecento - wezel komunikacji miejskiej - nmiedzy muzeum w termach a dworcem glownym Staz. Termini Piazza dell Esquilino, ul Cavour zaczyna sie promenada uliczna do Trinita dei Monti - Schody Hiszp. - obelisk przed schodami S.Maria Maggiore Santa Maria Maggiore - 4-ta po bazylikach sw Piotra, sw Pawla, i sw Jana na Lateranie - glowny kosciol Rzymu 5 sierpnia sw Matki Boskiej Snieznej - 352r ukazala sie Madonna Bazylika w dzis. ksztalcie z XVI-XVIIIw. 40 kolumn jonskich dzieli kosciol na 3 nawy, nad nimi piekne mozaiki. W luku transeptu mozaiki z podpisem Sykstusa III (Vw). Kosc. Santa Prassede (822r) -na poludnie od kosciola S.M Maggiore. Apsyde i luk triumf.teczowy pokrywaja bizant. mozaiki. Oszalamiajaca kaplica San Zeno (Zenona) zwana rajskim ogrodkiem, ze wzgledu na piekno. Szczatki 2000 meczennikow. Trzon kolumny pochodzi z Jerozolimy. Monte Esquilino : kosciol S. Pudenziana - pierwszy tytularny kosc. Rzymu, z najstarszymi mozaikami rzymskimi Domus Aurea (Zloty Dom) - zbudowal Neron po pozarze w 64r - budowla siegala do Forum Romanum, na mscu Koloseum bylo jezioro. Termy Trajana (pocz IIw) - pierwsze tego rodzaju - jako fundamenty wykorzystano budowle Nerona Kwartal poludniowo-zachodni Piazza San Pietro in Vincoli Bazylika S.Pietro in Vincoli - 3-nawowa z 455r, wczesnorenesansowa fasada, sufit kasetonowy z 1706. Pod oltarzem lancuchy sw Piotra. Posag sw Mojzesza (M. Aniola). Piazza San Giovanni in Laterano - plac nalezacy do najwazniejszych w chrzescijanstwie: bazylika lateranska, dawny palac papieski, baptyserium i swiete schody. Cesarz Konstantyn podarowal ten teren papiezowi, ktory zbudowal 5-nawowa bazylike. - Bazylika Lateranska z IVw, z poprzeczna nawa, w formie krzyza czego nie miala bazylika antyczna. Kosciol papieski i matka wszystkich kosciolow - soborow. Ulegla przerobkom i tylko w apsydzie widac stara mozaike. Ornamenty cosmatow. W przedsionku statua Konstantyna. 5 portali. Srodkowe drzwi pochodza z kurii na Forum Romanum. Wnetrze o dlug. 130 m, 5-nawowe z nawa poprzeczna i absyda. Posagi apostolow. W tabernakulum oltarza papieskiego relikwie sw Piotra i Pawla. - Battisero - 8 boczna kaplica chrzcielna, z czasow Konstantyna - Scala Santa - swiete schody wiodace do prywatnej kaplicy papieza - 28 marmurowych stopni, po ktorych stapal Jezus do palacu Pilata Bazylika S.Clemente z okresu o 3 poziomach - grobowiec Cyryla Colosseo - Koloseum - najlepiej zachowany amfiteatr z 70-80r, dla 50-70tys osob - walki gladiatorow 188m dlug, 4 kondygn. Wnetrze mozna bylo pokryc namiotem a arena zalewac woda. 3 style archit: na dole dorycki, posrodku jonski a na 3-ciej kondygn. koryncki. Stacje drogi krzyzowej odprawianej przez papieza. Luk Konstantyna z 315r Na pln. wsch - Zloty Dom Nerona Via dei Fori Imperiali Forum Romanum - Foro Romano Pierwotnie bagnista kotlina , pozniej polit. i handl. centrum Rzymu W sredniowieczu leglo w gruzach - pastwisko. Wykopaliska od 1803r: - Kuria - zbieral sie senat - Lapis Niger - Czarny Kamien - najstarszy pomnik (Romulus) - Luk triumf. Septymusza Sewera z 203r - Rostra - trybuna dla mowcow, - Swiatynia Saturna - Kolumna Fokasa z 608r - cesarza bizant - Bazylika Iulia, swiatyna Dioskurow, Luk Augusta, swiatynia Juliusza Cezara, Okragla swiat. Westy, dom westalek-pilnowaly Palladium (obrazu Ateny), swiatynia Romulusa, - Luk Tytusa, zbudowany po zdobyciu Jerozolimy w 70r - Bazylika Konstantyna lub Maksencjusza - koncerty - Santa Maria Antiqua z 365r na miejscu sw. Augusta - freski Forum Wespazjana, Forum Nerwy - po tej stronie co Forum Romanum Forum Juliusza Cezara z 3-ma korynckimi kolumnami, po swiatyni Wenus Genetrix - od strony Piazza Venezia Forum Augusta - pozostalosci swiat. Marsa Msciciela - kolumny Forum Trajana Wielopietrowa polokragla budowla wbudowana w stok Kwirynalu byla pomyslana jako budynek do handlu na Forum Trajana, najwie- kszym powierzchniowo Kolumna Trajana - nawiazuje do wojny przeciwko Dakom. Plaskorzezby - 2500 figur. Trajan poch. z Hiszpanii rzadzil w latach 98-117 ne. W 1587 posag Apostola Piotra. Palatyn - najstarsza zasiedlona czesc Rzymu palace cesarzy, wille patrycjatu, koszary pretorianow - Dom Liwii (zony Augusta), reszty swiat. Augusta, - Swiatynia Cybele - byla tam Roma quadrata Romulusa (dom) -Palac Flawiusza Kapitol - na pln. wsch - Wzgorze Kapitolinskie: przylegajace do Monumento Nazionale i Forum Romanum Piazza del Campidoglio - ksztalt nadal Michal Aniol: posag Marka Aureliusza, posagi Kastora i Polluksa Palac Konserwatorow i Muzeum Kapitolinskie - jednakowo uksztaltowane Palac Senatorow - na dziedzincu posag Konstantyna Wielkiego Na I pietrze - Wilczyca Kapitolinska z ok 500r pne Wenus Eskwilinska, Pinakoteka - obrazy XVI-XVIIIw Pozostalosci swiatyni Jupitera Lewe schody z Piazza Aracoeli (obok P.za Venezia) wioda na wzgorze Kapitolu do kosciola Santa Maria d'Aracoeli Kosciol Santa Maria d'Aracoeli - stala tu sw.Juno Monety z rzymska moneta. Kosciol w dzisiejszym ksztalcie zbudowali w 1250r Franciszkanie 22 antyczne kolumny, 3 nawowe wnetrze Muzeum Kapitolinskie : Sala Gladiatorow, Sala Imperatorow, Sala Filozofow, Gabinet Wenus - Wenus Kapitolinska - rzymska kopia greckiej rzezby , Amor i Psyche Teatr Marcellusa - ruiny teatru zbudowanego przez cesarza Augusta w 13 w p.n.e - 15tys widzow Santa Maria in Cosmedin - kosciol z VI-VIIIw - klejnot budownictwa romanskiego Dzwonnica, usta prawdy RZYM -> 0 Frosinone -> 86 Pejzaz campagna romana - resztki akweduktow rzymskich, stare ruiny - centrum Ciociary - krainy twardych chlopow rzymskich Cassino, Monte Cassino -> 118 Monte Cassino - potezne opactwo zalozone przez sw Benedykta w 519r, pierwszy klasztor chrzescijanstwa, sredniowieczny osrodek kulturalny i naukowy. W czasie II wojny, po zacietych walkach (11-18.V.1944), zdobyty przez II korpus polski. Ponad 1000 grobow na polozonym amfiteatralnie u stop gory cmentarzu zolnierzy polskich Casserta - skret na prawo w strone Neapolu -> 196 Neapol ->218 1300 tys mk Historia siega VIIIw pne - greckie miasto Neapolis u stop Wezuwiusza Zniszczone przez Gotow, ulegalo w sredniowieczu Bizantyjczykom, Normanom, Niemcom, Francuzom, Hiszpanom. W koncu stalo sie stolica obojga Sycylii. W 1224 r Fryderyk II zalozyl tu uniwersytet. Oprocza 3 zamkow nie zostalo wiele pamiatek przeszlosci - rozwoj przemyslu. Wspaniale polozenie nad zatoka od przyladka Misenum do Punta della Campanella. Malownicze wyspy Procida, Ischia, Capri. Wzgorza wulkaniczne znajduja sie rowniez w miescie - Capodicino, Vomero, Capodimonte. Wzgorze Vomero - zamek San Elno Wysepka skalna - Megaris - zamek Castel dell'Ovo Port stary Santa Lucia w poblizu zamku Piazza del Plebiscita - glowny plac miasta: kosciol klasycyst Franceso di Paola, palac barokowy krolewski-Palazzo Reale Teatro di San Carlo - jak mediolanska La Scala Via Toledo (obecnie via Roma) - ulica zalozona w 1540r Museo Nazionale z 1586r - najpierw koszary kawalerii, potem uniwersytet w 1615r, w 1790 umieszczono w nim zbiory starozytnosci krola Neapolu Ferdynanda I, znaleziska z zasypanych miast u podnoza Wezuwiusza (Pompei, Heraculanum, Stabiae, Cumae) Zobaczyc tu mozna m.inn. popiersie Homera, tanczacego Fauna z Pompei Kosciol Monteoliveto Maggiore z 1420r - najbogatszy w miescie zbior rzezb i malarstwa Kosciol SChiara z 1310r - panteon neapolitanskiej arystokracji - grobowiec krolewskiej rodziny Kosciol S.Domenico Maggiore - nagrobki arystokracji, sarkofagi, trumny drewniane Katedra San Gennaro - kaplica sw. Januarego - w 2 ampulkach krew patrona miasta - burzy sie 2 razy w roku Castel Capuano - wielki gmach wzniesiony za czasow normandzkich, niegdys siedziba cesarzy i krolow andegawenskich Wezuwiusz - ok 15 km od Neapolu - 1281m lokalna kolej, autobus, wyciag krzeselkowy do brzegu krateru Pompei ->241 Niegdys kwitnace miasto grecko-rzymskie, na pld.wsch od Neapolu 79 r ne wybuch Wezuwiusza zasypal miasto lawa popiolu i kamieni Zginelo 2 tys ludzi. W 1748r wyorane fragmenty rzezb zwrocily uwage krola Neapolu, Karola III. Zapoczatkowano prace wykopaliskowe. Pompeje ->241