SYSTEMY OPERACYJNE - do roku 2000 (wyciąg z pracy dypl. PSZ – technik.)
2.2. Systemy operacyjne stosowane w komputerach typu „main frame”
2.3. Systemy operacyjne minikomputerów
2.4. Systemy operacyjne na mikrokomputerach
4. System operacyjny UNIX i jego odmiany
5.
Nakładki na DOS:Windows 3.1,Norton Comander
6. System operacyjny Windows 9x:Windows 95,98,2000, możliwości połączeń komputerów w sieci
8. Charakterystyka sieci komputerowych
9. Sieciowe systemy operacyjne
9.1. Lantastic jako przykład sieci peer to peer
Praca przedstawia systemy operacyjne stosowane w różnych środowiskach sprzętowych, zarówno współcześnie jak i w przyszłości, ich historie. Temat ten jest tematem bardzo obszernym co jest związane z różnorodnością tego rodzaju systemów operacyjnych.
System operacyjny tworzy środowisko dla uruchamiania i pracy programów. Składa się z setek czy tysięcy mniejszych części zwanych funkcjami, które mogą być przez programy przywoływane, by wykonać podstawowe zadania, takie jak wyświetlenie ciągu znaków na ekranie czy wprowadzenie tekstu z klawiatury.
Jak działa system operacyjny
System operacyjny zarządza czterema aspektami operacji komputerowych: procesami, alokacją pamięci, operacjami wejścia wyjścia (I/O) plików i urządzeniami wejścia/wyjścia. Z jego pomocą programy przez sterowniki urządzeń sięgają do sprzętu komputerowego.
Przede wszystkim system operacyjny musi posiadać mechanizm dla uruchamiania procesów, znanych nam jako programy. W systemie DOS jest to funkcja zwana EXEC. Gdy w znaku zachęty DOS wpisujemy nazwę programu, to program wyświetlający znak zachęty i odczytujący wprowadzane znaki - COMMAND.COM - wyszukuje program o tej nazwie, wzywa funkcję EXEC i przekazuje jej wpisaną przez nas nazwę programu. Funkcja EXEC ładuje dany program do pamięci i zaczyna go wykonywać.
Drugim podstawowym zadaniem systemu operacyjnego jest zarządzanie pamięcią dostępną dla niego i dla innych programów. Celem jest tu oddanie danemu programowi tyle pamięci, ile potrzebuje, bez zabierania tej pamięci innemu, który już działa. Gdy DOS ładuje program i uruchamia go, to przeznaczony dla niego zostaje pewien obszar pamięci, który nie jest dostępny dla żadnego innego programu aż do chwili, gdy dany program go zwolni. Jeżeli program potrzebuje więcej pamięci, to wywołuje odpowiednią funkcję systemu operacyjnego, ta szuka potrzebnego bloku pamięci i rezerwuje go dla niego.
W systemie operacyjnym ważne miejsce zajmuje system plików (file system), część systemu odpowiedzialna za zarządzanie plikami przechowywanymi na twardym dysku i innych nośnikach danych. Używane są tu funkcje potrzebne do utworzenia nowego pliku, otwarcia go do odczytu lub do zapisu, przekazywania danych z lub do pliku, zmiana nazwy czy kasowanie. System operacyjny musi też znaleźć plik na dysku, często zapisany w kawałkach w różnych sektorach dysku. DOS używa do tego rodzaj mapy dysku, gdzie zapisane są nazwy plików i ich położenie na dysku - jest to tablica FAT
Czwartym obszarem działania systemu operacyjnego jest porozumiewanie się z urządzeniami wejścia/wyjścia, takimi jak karta graficzna, klawiatura czy myszka. Program porozumiewa się z urządzeniem przez sterownik urządzenia. W DOS sterowniki urządzeń są dość prymitywne, więc programy często odwołują się do poleceń niskiego poziomu zapisanych w ROM lub w BIOS, porozumiewając się bezpośrednio ze sprzętem. Tak dzieje się w przypadku edytora WordPerfect for DOS, który ma własne sterowniki drukarek; z kolei sterownik myszki jest z reguły ładowany do pamięci i dostępny dla każdego programu, który potrafi z nim pracować.
System operacyjny składa się z kilku warstw. Najniższą jest BIOS, Basie Input/Output System. Warstwa ta udostępnia różne usługi pozostałej części systemu operacyjnego, związane z wymianą informacji pomiędzy urządzeniami komputerowymi - dyskiem, klawiaturą, ekranem, portami. Druga, wyższą warstwę tworzy kernel, który pośredniczy pomiędzy programami a usługami BIOS. Gdy BIOS odczytuje sektory dysku z częściami pliku, to kernel składa je tworząc plik i udostępniając go programowi. Kernel oddaje do dyspozycji funkcje znane razem jako API, Application programing Interface. Trzecią i najwyższą warstwą jest program, który porozumiewa się z użytkownikiem - pozwala na operacje na plikach czy uruchamianie programów użytkowych.
Znane systemy
Do znanych systemów operacyjnych można zaliczyć DOS, Widows 95 i 98, Windows NT, OS/2, MacOS na komputerach Macintosh i rodzinę systemów Unix. Systemy unixowe to między innymi Solaris firmy Sun Microsystems.
Mniej znane to OS/400 firmy IBM pracujący na komputerach AS/400, NeXTStep pracujący na komputerach NeXT. Wyróżnia się również sieciowe systemy operacyjne, takie jak Novell Netware.
DOS
DOS jest jednym z najbardziej znanych, obok Mkrosoft Wmdows, systemów operacyjnych. Jego rozwój pokazuje, jak wyglądała ewolucja komputerów osobistych, kiedy pojawiały się techniki tworzące dzisiejsze komputery.
W 1980 roku Seattle Computer Products pisze 86-QDOS, emulator CP/M-80 dla pierwszego 16-bitowego procesora Intela. W 1981 roku Microsoft kupuje od Seattle Computer Products 86-DOS by wypełnić zobowiązania kontraktu z IBM na system operacyjny do przygotowywanego komputera IBM PC, zmienia go tak by mógł pracować na IBM PC i nazywa MS-DOS. Pierwsza wersja beta zaczyna pracować na IBM PC w lutym 1981 roku. W sierpniu 1981 roku pokazany zostaje MS-DOS 1.0, zajmujący 13K dysku i pracujący na 8K pamięci operacyjnej. W listopadzie 1981 roku dodana zostaje obsługa dwustronnych dyskietek 320K. IBM sprzedaje go wraz ze swoimi komputerami jako PC-DOS; Microsoft może rozwijać go i oferować oddzielnie pod nazwą MS-DOS.
Dwa lata później, w 1983 roku, wraz z IBM PC/XT pojawia się napisany praktycznie od nowa MS-DOS 2.0, z hierarchiczną strukturą katalogów i możliwością instalowania sterowników do urządzeń; zajmuje 41K, pracuje na 24K pamięci. Na początku 1984 roku dodane jest wsparcie dla języków narodowych.
W sierpniu 1984 MS-DOS 3.0 dla IBM PC/AT pozwala na stworzenie rozszerzonej partycji na dysku, liczącej do 32 MB i ma wbudowaną obsługę stacji l .2 MB; system zajmuje 60K na dysku. Wersja 3.1 dodaje obsługę sieci, 3.2 - obsługę dyskietek 3.-5-calowych 720K. W listopadzie 1985 pojawia się Microsoft Windows; nakładka graficzna na DOS. Wersja 3.3 z maja 1987 pozwala na definiowanie dysków logicznych w rozszerzanej partycji dysku twardego, wprowadzone zostają strony kodowe.
W czerwcu 1988 roku MS-DOS 4.0 przekracza barierę 32 MB dla partycji, ma tez wsparcie dla pamięci rozszerzonej; system zajmuje 108K, pracuje w 75K pamięci operacyjnej. Wersja 5.0 z 1991 ma wsparcie dla wysokiej pamięci, system pomocy i program do zarządzania zawartością dysku (MS-DOS Shell); system zajmuje 118K, pracuje w 60K pamięci.
Wersja MS-DOS 6.0 w 1993 roku zostaje wyposażona w zestaw programów narzędziowych do przygotowywania kopii zapasowych, ochrony przed wirusami, defragmentacji dysku, kompresji dysku, zarządzania pamięcią; ma także wsparcie dla stacji CD-ROM, zarządzanie poborem mocy pozwalające na oszczędność baterii na komputerach przenośnych.
MS-DOS 7.0... już nie wychodzi, choć tok początkowo nazywano projekt Microsoft pod nazwą kodową Chicago. który znamy jako Windows 95.
DOS był przez długi czas czynnikiem ograniczającym rozwój komputerów osobistych IBM PC. Wynikało to po części z podejścia firmy IBM do swego projektu Personal Computer. Miał to być rodzaj drugorzędnego produktu, planowano sprzedanie go w nie więcej niż 50 tysiącach sztuk; był przeznaczony dla pojedynczego użytkownika i do pacy z jednym programem. DOS jako system dla PC miał być najwyżej tak dobry jak CP/M, system operacyjny pracujący na niektórych 8-bitowych mikrokomputerach w tych czasach, a stworzony w 1974 roku przez Digital Research, firmę, do której początkowo zwrócił się IBM z propozycją napisania systemu dla IBM PC i dopiero gdy ta odmówiła, IBM zwrócił się do Billa Gatesa z Microsoft.
Przez pierwsze kilka lat realizacji takiej polityki MS-DOS był powoli rozbudowywany, bez wprowadzania rewolucyjnych zmian, takich jak praca z wieloma programami jednocześnie (multitasking). System zaczął się szybko starzeć. Jednak sukces komputerów osobistych, ogromna liczba użytkowników i rozwój sprzętu w końcu wręcz wymusiły rozwój DOS, a także pojawienie się Windows. W czerwcu 1991 roku według pisma PC Computing na DOS działało 20 tysięcy komercyjnych programów na 50 milionach komputerów w samych tylko Stanach Zjednoczonych; DOS miał już wtedy 13 wersji językowych.
MS-DOS jest najbardziej znaną, ale nie jedyną wersją DOS. W październiku 1983 roku pojawia się PC-DOS firmy IBM, przeznaczony dla komputerów PCjr. W połowie 1990 roku pojawił się DR-DOS 5.0, produkt firmy Digital Research i początkowo odniósł spory sukces; miał lepsze zarządzanie pamięcią i zbiór programów narzędziowych niż ówczesny MS-DOS 4.x. Digital Research zostaje przejęty przez Novella w 1991 roku i już jako jego część opracowuje Novell DOS 7.0. Novell miał nadzieje na wsparcie nim swego flagowego sieciowego systemu Netware. W 1995 roku pojawia się również PC-DOS 7.0. Jednak żaden z tych produktów, porównywalnych a w niektórych dziedzinach przewyższających MS-DOS nie zachwiał dominującej pozycji Microsoft na rynku.
Środowisko graficzne Windows
Koncepcja interfejsu graficznego, z oknami, w których będą uruchamiane programy, narodziła się już w latach siedemdziesiątych w laboratoriach firmy Xerox w Palo Alto w Kalifornii. W 1977 roku powstał komputer Xerox Star, w którym posługiwano się myszką do pracy z oknami i ikonami na ekranie, nie wszedł jednak do masowej produkcji. W połowie 1993 roku w zespole przygotowującym Windows znalazł się jeden z pracowników ośrodka PARC. Później pojawił się komputer o nazwie Lisa, stworzony przez Apple, z oknami i myszką jako urządzeniem wejściowym.
Lisa nie sprzedawała się jednak dobrze i dopiero następny produkt Apple - komputer Macintosh - pokazał, jak wygodne w użyciu może być środowisko graficzne sterowane myszką. Na komputerach PC panował wtedy DOS; firma Digital Research podjęła próbę stworzenia podobnego środowiska - projektując GEM (Graphics Environment Manager). GEM również nie zdobył rynku, pojawił się w kilku programach, między mymi w popularnym swojego czasu w Polsce programie do składu Ventura Publisher.
Microsoft tworząc Windows nie wymyślił więc ani środowiska graficznego, ani myszki ani okien - potrafił jednak skorzystać z doświadczeń swoich poprzedników, tworząc swoje środowisko graficzne Microsoft Windows, a później rozwijając je w systemy operacyjne Windows NT i Windows 98.
O istnieniu Microsoft Windows świat dowiedział się 10 listopada 1983 roku, ale dopiero dwa lata później, 18 listopada 1985 roku, można było obejrzeć gotowy produkt. Dwa miesiące wcześniej odbyło się coś w rodzaju prapremiery Windows - pojawił się program graficzny firmy Micrografx o nazwie In.a.Vision, który zawierał wersję Windows działającą tylko z nim. Firma Micrografx tworzyła pierwsze programy graficzne na Windows, przez długi czas panowała na rynku grafiki komputerowej; dziś ma nieco gorszą pozycję wobec silnych konkurentów - firmy Corel i Adobe.
Pierwsza wersja Windows, co może się dzisiaj wydawać niewiarygodne, nie była specjalnie popularna. Konkurencja ze strony komputerów Apple Macintosh i ich graficznego systemu operacyjnego była jeszcze wtedy zbyt silna. Dopiero od czasu pojawienia się wersji 3.0 w 1990 roku Windows zyskują na popularności. Sukces przypieczętowała jeszcze wersja Windows 3. l. Do czasu ukazania się Windows 95 w sierpniu 1995 ocenia się, że na świecie używano ponad pięćdziesiąt milionów egzemplarzy Windows.
Użytkownicy mieli z początku sporo zastrzeżeń do Windows, dysponowali jeszcze za słabym sprzętem i małą ilością pamięci operacyjnej, pierwsze wersje na Windows znanego oprogramowania miały wiele problemów, ale i tak środowisko to było wykorzystywane przez coraz więcej osób. Podkreślano przydatność takich cech jak multitasking, przenoszenie danych przez pamięć podręczną, graficzna komunikacja z użytkownikiem. Popularyzacji Windows pomagało ogromne zainteresowanie prasy komputerowej, pojawienie się setek artykułów i książek na ich temat, stanowiących dobre źródło informacji dla użytkowników.
Po dwóch latach, w sierpniu 1992 roku pojawiła się wersja Windows 3.1, przynosząc nie tylko poprawki błędów (bug fixes) i usprawnienia działania, ale także i nowe możliwości. Wprowadzone zostały między innymi technika współpracy aplikacji OLE, skalowanie kroje pisma TrueType czy rozszerzenia multimedialne, a także... gra MineSweeper, zastępująca znaną z Windows 3.0 grę logiczną Reversi.
Pojawiły się też programy komercyjne i freeware stanowiące uzupełnienie dla Windows, takie jak edytory ikon, programy zarządzające skalowanymi fontami takie jak Adobe Type Manager, wygaszacze ekranu jak AfterDark, programy do zarządzania aplikacjami jak New Wave czy Dashboard. Problemy techniczne z Windows zaczęły rozwiązywać narzędzia z pakietu Norton Utilities.
Istotną rolę w poszerzaniu liczby użytkowników Windows miało pojawienie się dobrej klasy programów użytkowych. Sam Microsoft już w listopadzie 1989 roku zaproponował Word for Windows, z czasem jeden z najpopularniejszych edytorów tekstu. Konkuruje z nim Lotus AmiPro, a później WordPerfect for Windows. Jednak WordPerfect nie uzyskał na graficznej platformie tak wielkiej dominacji jak w DOS i z czasem to Microsoft Word zdobył rynek. Podobnie było z arkuszami kalkulacyjnymi - Microsoft Excel zdobył już po kilku tatach przewagę nad Lotus 1-2-3 czy Borland Quattro Pro, znanymi programami w DOS. W programach graficznym pionierem był Micrografx, z programem grafiki wektorowej Designer i grafiki prezentacyjnej Charisma, tu jednak istotną pozycję zdobył kanadyjski Corel ze swym CoreIDraw, bardzo znanym także w Polsce. Programy do składu do PageMaker i QuarkXpress znane operatorom składu pracującym na komputerach Macintosh oraz przeniesiona ze środowiska GEM - Ventura Publisher.
Później - w październiku 1992 roku - pojawiły się Windows for Workgroups 3. l, wersja Windows z wbudowaną obsługą sieci dla grupy roboczej, sieci bezpośrednich połączeń miedzy komputerami (peer-to-peer). Jest to środowisko pomyślane dla połączenia małych grup komputerów, udostępnienia w sieci ludziom pracującym obok siebie dysków i drukarek, możliwości wymiany poczty, bez stawiania specjalnych serwerów. Zawiera ona między innymi okrojoną wersję programu poczty elektronicznej Microsoft Mail, terminarz Microsoft Schedule+ oraz sieciową grę karcianą Hearts. Poprawiona wersja tej odmiany Windows - Windows for Workgroups 3.11- zawiera oprogramowanie do wysyłania i odbierania faksów, 32-bitowy dostęp do plików.
Były to ostatnie wersje Windows jako środowiska graficznego. Produkt początkowo znany jako Windows 4.0 czy pod nazwą kodową Chicago ukazał się już jako system operacyjny Wmdows 95, by po kilku latach przejść w Windows 98.
W 1995 roku podczas premiery Windows 95 wykorzystywana była piosenka Start Me Up zespołu Rolling Stones, za którą Microsoft zapłacił 2 miliony dolarów. W dniu premiery na całym świecie już od północy przed sklepami komputerowymi ustawiały się kolejki.
Premiera Wmdows 98 odbyła się 25 czerwca 1998 roku, była już nieco spokojniejsza, jako że i sam produkt nie jest tak rewolucyjną zmianą jak Windows 95 w stosunku do Windows 3. l. Windows 98 mają podobny interfejs użytkownika jak Windows 95, są nieco bardziej multimedialne i lepiej służą użytkownikom Internetu. Polska wersja tego systemu istnieje od września 1998 roku.
Dzięki Windows, a także dzięki programom biurowym i multimedialnym Microsoft stał się największym producentem programów komputerowych na świecie. Założył go Bill Gates i Paul Allen, którzy dziś należą do jednych z najbogatszych ludzi na świecie. Microsoft zawdzięcza swój sukces rewolucji komputerów osobistych, w której ma jednak też spory udział.
Interfejs graficzny Windows zmienia się z wersji na wersję, co zmusza producentów oprogramowania do zmian w ich programach, ale istnieje wiele programów, które proponują własne rozwiązania w wyglądzie i w porozumiewaniu się z użytkownikiem. Znany program Lotus Organizer ma wygląd otwartego notesu. W programie graficznym Visio wprowadzono po raz pierwszy rozwijalne opisy (pop-up tips) do ikon; dopiero później pojawiły się w Wordzie czy Excelu. Jednak zasady pracy z programami, użycie myszki, obsługa pól dialogowych pozostają podobne - i w tym leży cała siła Windows.
GeoWorks
GooWorks to środowisko graficzne dla komputerów IBM PC, które stanęło do walki z Microsoft Windows i IBM OS/2. W 1991 roku pojawia się wersja GeoWorks Ensemble, później GeoWorks Pro.
Interfejs graficzny GEOS, na którym opierał się GeoWorks, był równie łatwy w użyciu jak Windows, a przy tym szybszy na słabszych komputerach AT i 386 z małą ilością pamięci operacyjnej niż produkt Microsoft. Przypominał nieco Motif, jeden z interfejsów systemu Unix. Dołączono kilka podstawowych aplikacji, takich jak kalkulator, kalendarz, program graficzny czy edytor tekstu, a także gry - Solitare i Tetris.
Kilku producentów oprogramowania zaczęło prace nad aplikacjami na tą platformę, słychać było o przygotowywanej wersji Lotus 1-2-3. W wersji Pro pojawia się specjalna wersja znanego arkusza kalkulacyjnego Broland Quattro Pro.
Oprogramowanie to w wersji Ensemble kosztowało na rynku amerykańskim 199 dolarów, w wersji Pro -149 funtów na rynku angielskim. Okazało się jednak, że na rynku nie ma zapotrzebowania na tańszą i ładniejszą wersję Windows; producent zaczął promować GeoWorks jako pakiet zintegrowany, ale i w tym segmencie rynku nie odniósł on większego sukcesu.
Desqview
Interesującym produktem pojawiającym się na początku lat dziewięćdziesiątych był Desqview firmy Ouarterdeck, w dwóch wersjach - zwykłej Desqview i Desqview/X.
Desqview pozwalał na pracę wielu aplikacji jednocześnie (multitasking), miał przy tym mniejsze wymagania co do pamięci operacyjnej niż Windows. Desqview/X zawierał także X/Windows, pozwalające na połączenie się z inną maszyną zawierającą to oprogramowanie, taką jak Sun i uruchamianie na niej zdalnie programów, po czym obserwowanie lokalnie wyników.
MacOS
MacOS jest systemem operacyjnym z graficznym interfejsem użytkownika (GUI), działającym na komputerach Macintosh; jego producentem jest Apple. Przez długi czas był wzorem dla innych systemów operacyjnych jako przyjazny dla użytkownika.
Jest często używany przez grafików, nawet dziś w Polsce wiele redakcji gazet i agencji reklamowych używa komputerów Macintosh do składu i przygotowywania.
KOMPUTER MAINFRAME (ang. Mainframe)
Jest to system komputerowy o strukturze scentralizowanej wraz z duźś liczbś urządzeń peryferyjnych. Komputer centralny jest często maszynś wieloprocesorowś o skomplikowanej architekturze wewnętrznej. Architektura ta zapewnia jednak dużś odpomoDć na awarie oraz szybkie przetwarzanie. Systemy mainframe wyposażone sś w dużś pamięć operacyinś oraz dużś pamięć masowś (dyski, pamięci tadmowe). Pierwsze komputery mainirame pojawiły się w latach 60-tych. Produkowały je firmy takie jak IBM, Burroughs, Control Data, Honeywell, Univac.
Cecha, która wyróżnia systemy mainframe od innych jest fakt, że całe przetwarzanie skupione jest w jednym punkcie, tzn. na komputerze głównym. Reszta struktury mainframe służy bądź do transmisji danych do miejsc, gdzie pracują użytkownicy (czyli do terminali), bądź też do przechowywania informacji.
Emulatory
Pewną rolę w pracy w środowisku wielu systemów operacyjnych i platform sprzętowych odgrywają emulatory systemów operacyjnych, pozwalające na innej platformie sprzętowej uruchomić programy z innego systemu operacyjnego. Pewną ciekawostką są emulatory mikrokomputerów z lat osiemdziesiątych - Spectrum, Atari, Commodore na PC; można tu uruchomić stare programy, a zwłaszcza gry z czasów młodości i pierwszego zetknięcia się z komputerem. Wiele tych emulatorów wraz z programami, które można na nich uruchomić, można spotkać w Internecie.
SoftWindows 95 firmy Insignia Solutions to emulator systemu Microsoft Windows 95 na komputerach Macintosh, ściślej dla serii PowerMac. Pozwala on na uruchamianie programów napisanych na Wmdows 95, ma obsługę stacji CD-ROM i pozwala na odtwarzanie efektów dźwiękowych napisanych dla karty SoundBlaster. Kosztuje na rynku angielskim 349 funtów.
Generacje komputerów
Często spotykanym pojęciem przy omawianiu historii komputerów jest „generacja komputerów". Zerowa generacja to komputery budowane na przekaźnikach. Nie były to komputery „uniwersalne" w dzisiejszym rozumieniu, gdyż ich programowanie wymagało bezpośrednich zmian połączeń obwodów maszyny. Budowano je od początku lat trzydziestych do połowy lat czterdziestych.
Pierwsza generacja to komputery budowane przy wykorzystaniu lamp radiowych od połowy lat czterdziestych do końca pięćdziesiątych. Utrzymanie w stanie sprawności urządzeń zawierających tysiące lamp nie było rzeczą prostą. Lampy są duże i zużywają niemało energii elektrycznej. Odrębną sprawą był brak języków programowania, które pozwoliłyby na określenie w prosty sposób zadania, które komputer miał wykonać. Komputery pierwszej generacji wykorzystywane były głównie do przetwarzania informacji, tabulacji danych i do obliczeń naukowych. Ich rozmiary i możliwości wywierały w tym okresie wielkie wrażenie - prasa określała je mianem „gigantycznych mózgów".
Dane przechowywano w maszynach pierwszej generacji głównie na bębnach magnetycznych, a programy wprowadzano do pamięci przy pomocy dziurkowanej (perforowanej, jak to się fachowo mówiło) taśmy lub dziurkowanych kart. Nie było to zadanie łatwe, gdyż taśmy i karty byty skutecznie niszczone przez niezbyt sprawnie działające czytniki. Od czasu do czasu maszyny te wymagały opukania gumowym młotkiem w celu udrożnienia wadliwie pracujących styków.
Druga generacja to komputery budowane w latach 1959-1964 z wykorzystaniem tranzystorów. Wynalazek tranzystora, za który J. Bardeen, W.H. Brattain i W. Shockley otrzymali nagrodę Nobla, zrewolucjonizował wiele dziedzin życia, od elektroniki użytkowej po komputery. Tworzenie bardziej złożonych urządzeń zbudowanych na lampach próżniowych nie ma po prostu sensu ze względu na ich zawodność i duży pobór mocy. W książkach z nurtu fantastyki naukowej z tego okresu pisano o całych miastach będących ogromnymi komputerami, ale nawet pisarze science fiction nie przewidzieli urządzeń półprzewodnikowych. Komputery na tranzystorach były mniejsze, tańsze, zużywały znacznie mniej prądu i były bardziej niezawodne, dzięki czemu można było je stosować w sytuacjach wymagających dłuższych obliczeń.
W komputerach drugiej generacji pojawiły się pamięci ferrytowe, złożone z malutkich magnesików w kształcie pierścieni, nanizanych na siatkę drutów. Prąd przepływający przez druty mógł zmienić namagnesowanie pierścienia, zapisując w ten sposób dwie możliwości: namagnesowany lub nie. Dostęp do tak przechowywanych danych możliwy jest w ciągu milionowych części sekundy, podczas gdy dostęp do danych zapisanych na bębnie magnetycznym wymaga tysięcznych części sekundy. Wprowadzenie pamięci ferrytowych oznaczało więc ogromne przyspieszenie obliczeń. Zmieniając stan namagnesowania pamięci ferrytowe wydawały wysokie dźwięki. Dla komputerów wyposażonych w pamięci ferrytowe opracowano nawet specjalne programy demonstracyjne odtwarzające w czasie pracy skomplikowane utwory muzyczne, np. „Taniec z szablami". Do przechowywania dużej ilości danych przez dłuższy czas stosowano taśmy magnetyczne.
Typowe zastosowania tych komputerów to przetwarzanie informacji, księgowość i obliczenia naukowo-inżynierskie. Programy uruchamiano wczytując informację z dziurkowanych kart, a wyniki odbierano w postaci wydruków.
Trzecia generacja to komputery budowane w latach 1965-1970, działające na układach scalonych (nazywanych w skrócie IC, od angielskiej nazwy Integrated Circuits). Rozpoczęła ją „seria 360" komputerów firmy IBM. Pierwsze urządzenie półprzewodnikowe, spełniające funkcję kilku tranzystorów, zbudował w 1958 i opatentował w rok później Jack Kilby. Pracował on wówczas w firmie Texas Instrument, która jest znanym producentem układów półprzewodnikowych. Te pierwsze obwody scalone określa się mianem SS1 (Small Scale of Integration), czyli obwodów o małej skali integracji, gdyż zawierały one tylko od kilku do kilkunastu struktur półprzewodnikowych na jednej płytce.
W tym okresie nastąpił nie tylko znaczny postęp w konstrukcji i niezawodności komputerów, lecz również w sposobie ich programowania oraz uniezależnieniu programów od konstrukcji komputera, na którym programy te były uruchamiane. W 1965 roku firma DEC (Digital Electronic Company) wprowadziła minikomputer - urządzenie wielkości szafy. Wielkim osiągnięciem była możliwość uruchamiania programów z terminali - przyłączonych do komputera prostych urządzeń zawierających klawiaturę i ekran. Terminale umożliwiały wielu użytkownikom jednoczesne wykonywanie pracy na tym samym komputerze. Pomimo rozpowszechnienia się terminali przechowywanie danych i programów na dyskach magnetycznych było drogie i karty dziurkowane stosowano jeszcze na początku lat osiemdziesiątych. Istniał nawet zawód „przepisywacza programów na karty dziurkowane". Dopiero z chwilą pojawienia się kolejnej generacji komputerów dziurkowanie kart odeszło do lamusa.
Przy końcu tego okresu liczba zainstalowanych komputerów na świecie sięgnęła kilkudziesięciu tysięcy.
Czwarta generacja to komputery budowane na układach scalonych o bardzo dużym stopniu integracji. Umownie uważa się, że zapoczątkowała ją w 1971 roku „seria 370" komputerów firmy IBM. Mogłoby się wydawać, że nie nastąpił żaden skok jakościowy pomiędzy trzecią i czwartą generacją, pojawiły się jedynie obwody LSI (Large Scale oft Iniegration), wielkiej skali integracji, o znacznie większej liczbie struktur półprzewodnikowych w jednej kostce. Dla technologii budowy komputerów tysiące obwodów w jednej kostce, a potem dziesiątki tysięcy w obwodach VLSI - to duża różnica.
Przede wszystkim pozwoliło to wyeliminować względnie wolne i zawodne pamięci ferrytowe. Ceny komputerów mocno się obniżyły, dzięki zwiększonej niezawodności elementów konstrukcje komputerów mogły być znacznie bardziej złożone, co pociągnęło za sobą wyraźny wzrost szybkości i poprawę innych parametrów. Komputery zaczęto budować w sposób modułowy. Jednocześnie postępy w oprogramowaniu doprowadziły do tego, że tych samych programów można było używać na komputerach produkowanych przez różne firmy.
Czwarta generacja komputerów obejmuje również specjalne obwody scalone, zwane mikroprocesorami. Wynalazł je w 1969 roku Ted Hoff, pracujący w firmie Intel. Prawie równocześnie mikroprocesor skonstruował również Victor Poor, pracujący dla Datapoint Corporation. Szef Intela, Robert Noyce, który sam ma wielkie zasługi dla rozwoju obwodów scalonych, postawił na postęp w dziedzinie mikroprocesorów, dzięki czemu firma Intel jest obecnie jedną z najbogatszych i najważniejszych w tej dziedzinie na świecie.
Prawie wszystkie używane do tej pory komputery to urządzenia czwartej generacji. Pojawienie się w końcu lat siedemdziesiątych komputerów osobistych stworzyło nową jakość. Nazywanie ich jednak urządzeniami nowej generacji należy uznać za przesadę. Komputery osobiste, wyposażone w przyjazne, graficznie zorientowane oprogramowanie okienkowe, dysponujące dużą mocą obliczeniową i sprzężone ze sobą poprzez sieci komputerowe to istotnie urządzenia nowe, lecz budowane przecież przy wykorzystaniu technologii VLSI. Za początek ery komputerów osobistych uważa się wprowadzenie na rynek przez firmę IBM w 1981 roku ich modelu IBM PC, chociaż już wcześniej pojawiły się na nim bardzo udane mikrokomputery Apple Computers i innych firm.
Piąta generacja to pojęcie zupełnie innego rodzaju, gdyż nie jest związane z technologią, lecz z samym sposobem funkcjonowania komputera - nie chodzi tu o szybkość, lecz inteligencję. Na początku lat osiemdziesiątych zaproponowano projekty budowy komputerów przetwarzających symbole i formuły logiczne, a nie dane tekstowe i numeryczne. Program ten dal interesujące rezultaty, ale do tej pory komputery piątej generacji nie pojawiły się poza naukowymi laboratoriami.
Szósta generacja to pojęcie używane czasami do określania komputerów o nowej architekturze, odbiegającej od klasycznego pomysłu „maszyny z Princeton" von Neumanna. Należą do niej komputery wektorowe, komputery o bardzo wielu jednocześnie pracujących procesorach, specjalne układy eksperymentalne. Za pierwszy komputer tej generacji uznać należy wyprodukowany w 1976 roku superkomputer wektorowy Cray l. Mianem szóstej generacji niektórzy specjaliści określają również neurokomputery oraz odległe jeszcze projekty budowy biokomputerów, czyli komputerów opartych na związkach biologicznych (węglowych), a nie półprzewodnikowych (krzemowych).
Rodzaje i przykłady komputerów
Komputery sterujące
Komputery sterujące to specjalny rodzaj komputerów wbudowany w jakieś urządzenia techniczne, stąd nazywa się je w języku angielskim „komputerami wbudowanymi" (embedded computers). Mogą to być układy mikroprocesorowi sterujące pralką, maszyną do szycia czy robotem kuchennym lub też wyspecjalizowane komputery do kontroli lotu samolotu (autopilot) czy kursu jachtu
Sterujące komputery o dużych możliwościach obliczeniowych wbudowane są w najnowsze kamkodery i zapewniają stabilizację obrazu pomimo drgań samej kamery. Wymaga to porównania następujących po sobie obrazów. Elektronika użytkowa coraz bardziej staje się elektroniką cyfrową: cyfrowe radio satelitarne, cyfrowe odtwarzacze kompaktowe i płytofony nagrywające na dyskietkach magnetooptycznych, cyfrowe wzmacniacze, cyfrowe telewizory, telegazeta - wszystkie takie urządzenia elektroniczne mogą i korzystają z wbudowanych komputerów do cyfrowego przetwarzania sygnałów. Komputerów sterujących używa się również bardzo często do kontroli procesów automatyki przemysłowej
Komputery domowe
Charakteryzują je niewielkie pamięci operacyjne (typowe 48-128 kB), wykorzystywanie taśmy magnetofonowej jako pamięci masowej, w najlepszym przypadku korzystają z dyskietek elastycznych. Często pozwalają na korzystanie ze zwykłego telewizora jako monitora, tworząc na nim obraz niezbyt dobrej jakości przy pomocy modulatora telewizyjnego. Ponieważ brak jest standardów dla komputerów domowych, a większość z nich ma system operacyjny wbudowany na stałe w pamięci ROM, nie ma mowy o wymienności programów.
Większość komputerów domowych oparta jest na mikroprocesorach 8-bitowych. Na tego typu i procesory opracowano system operacyjny CP/M. Był to jeden z pierwszych systemów, który odniósł duży sukces rynkowy. System CP/M pisany był z myślą o bardziej ważnych zastosowaniach niż gry i w jego środowisku powstało niemało udanych programów, między innymi programów do zarządzania bazami danych (dBase), pierwsze arkusze kalkulacyjne (Yisicalc, Supercalc), a nawet programy graficzne. Stąd w kategorii komputerów domowych znajdujemy oprócz typowych komputerów do zabawy, takich jak komputery firmy Sinclair (ZX Spectrum), Commodore (C64), Atari (XL 600 i XL 800), również komputery bardziej przydatne do pracy.
Przykłady popularnych komputerów domowych
Firma Commodore produkuje kilka komputerów domowych o bardzo ograniczonych możliwościach. Należy do nich już nie produkowany VIC-20 i modele Commodore 16/116 oraz PLUS/4. Nie są one bardzo popularne i nie ma na nie zbyt wielu programów. Firma Commodore zdobyła wielką popularność przede wszystkim dzięki dwóm modelom, C64 i C128.
Commodore C64 jest od kilkunastu już lat najlepiej sprzedającym się komputerem domowym - sprzedano ich ponad 10 milionów sztuk. C64 ma 64 kB pamięci, z czego do wykorzystania przez własne programy pozostaje około 38 kB, dysponuje grafiką o rozdzielczości 320 na 200 punktów. Można do niego dokupić zewnętrzną stację dyskietek. Standardowo podstawowym nośnikiem danych i programów są taśmy odtwarzane i nagrywane na specjalnym magnetofonie. Główną zaletą tego komputera jest bardzo bogate oprogramowanie.
Commodore C128 może korzystać ze standardowego dla 8-bitowych komputerów systemu operacyjnego CP/M+, pozwalającego na obsługę stacji dyskietek (model 128 D). W porównaniu z C64 ma dwa razy większą pamięć i szybkość. Nie ma na niego tylu programów, jak na C64, a wykorzystywany jest również jako maszyna do gier - na szczęście jest on zgodny z C64, chociaż nie jest w tym trybie w pełni wykorzystany.
Firma Amstrad (i jej była filia niemiecka Schneider) opracowała bardzo udaną konstrukcję 8-bitowego komputera o nazwie Amstrad (Schneider) Joyce. Jest to tani komputer do zastosowań biurowych, na który można niedrogo kupić dużo przydatnego oprogramowania, doskonały edytor tekstów Locoscript, połączony z bazą danych, pracujący pod kontrolą systemu operacyjnego CP/M+ i korzystający z pojemnych dyskietek 3-calowych (do 720 kB).
Komputery osobiste
Do komputerów tej klasy zalicza się bardzo wiele ich różnych odmian. Dawniej używało się często określenia „mikrokomputery". Obecnie mówi się raczej o komputerach osobistych, dzieląc je na podkategorie. Jest to bardzo duża rodzina komputerów i najbardziej obecnie rozpowszechniona.
Rodzina komputerów osobistych, czyli PC (od Personal Computers), obejmuje bardzo wiele systemów komputerowych o różnych mocach obliczeniowych, różnych rozmiarów i typów, od niewielkich komputerów przenośnych, przez leżące na stole jednostki określane jako desktop, do bardziej rozbudowanych systemów mieszczących się w sporych obudowach typu wieża (tower). Komputery osobiste pracują wykorzystując kilka standardowych systemów operacyjnych.
Apple II - IBM wylansował nazwę „komputer osobisty"; był też pierwszą dużą firmą, która weszła na rynek mikrokomputerów. Obecnie do komputerów tej klasy należą zarówno popularne klony IBM PC, jak i komputery firmy Apple i droższe wersje serii Amiga firmy Commodore czy serii ST firmy Atari. Większość z tych komputerów wyróżnia się otwartą architekturą, chociaż starsze modele firmy Apple i innych nie dawały się łatwo rozszerzać.
Komputery osobiste IBM PC
Komputery standardu IBM PC zbudowane są na mikroprocesorach firmy Intel z serii 80x86 oraz nowszych procesorach tej serii (Pentium i Pentium Pro). Przez wiele lat komputery IBM nie były ani najbardziej technologicznie zaawansowane, ani najlepiej wyposażone - charakteryzowały je małe i stosunkowo wolne dyski, niewielka pamięć RAM, okropnie dług czas testowania przy włączaniu komputera...
Komputery firmy Apple
Komputery firmy Apple wyprzedziły o parę lat komputery osobiste w standardzie IBM, gdyż pojawiły się na rynku amerykańskim już przy końcu lat siedemdziesiątych. Po wprowadzeniu standardu IBM PC firma Apple jako pierwsza wprowadziła komputer dla mas. Apple Macintosh był legendarnym komputerem dla komputerowych laików. W czasie, gdy kolos IBM z właściwym dla siebie wdziękiem wymagał od użytkowników swojego sprzętu uczenia się kryptologicznych poleceń systemu operacyjnego MS-DOS i doprowadzał do rozpaczy użytkowników swoich komputerów dając im przez całe lata do dyspozycji liniowy edytor EDLIN, nie oferując przy tym żadnego ułatwienia przy korzystaniu z systemu choćby w formie przypomnienia znaczenia licznych parametrów każdego z poleceń systemowych, graficzny system operacyjny Macintosha był rewelacją.
Macintosh LC to jeden z tańszych i bardziej popularnych modeli. Są one zbudowane na procesorach Motoroli, w tym przypadku na 32-bitowym układzie 68020 z zegarem 16 MHz, porównywalnym z wczesnymi modelami IBM PC, opartymi na Intelu 386 SX. Napędy dyskietek i 1,44 MB i dyski twarde nie różnią się od spotykanych w klonach IBM PC. Wielkości pamięci RAM są również podobne i wynoszą 2-4 MB, natomiast pamięci ROM jest aż 512 kB i zawiera ona cały system operacyjny, co prawie nigdy nie zdarza się u konkurencji. Ma to swoje wady i zalety: zaletą jest krótszy czas oczekiwania na gotowość komputera do pracy, a wadą brak możliwości zainstalowania nowszych wersji systemu (wymaga to zmiany ROM). Pamięć wideo dochodzi do 0,5 MB, a karta wideo ma zbliżone parametry do typowej karty używanej w IBM PC.
System 7, czyli system operacyjny MacOS, w który wyposażane są w ostatnich latach komputery Macintosh, przypomina środowisko MS-Windows, aczkolwiek jest od niego pod pewnymi aspektami i bardziej, i mniej wygodny. Najważniejszą częścią systemu jest program Finder, czyli „szukacz", przeznaczony dla początkujących i wymuszający pewien styl pracy. Każdy plik zaopatrzony jest w swoją ikonę i może mieć długą nazwę (znowu wielka zaleta). Wszystkie operacje na plikach wykonywać można przy pomocy myszy.
Sieci lokalne (np. MacLAN Connect), pozwalają na współpracę komputerów Macintosh z komputerami w standardzie IBM PC, działającymi pod kontrolą Windows 95 lub Novell NetWare.
Jednostka centralna ODRA 1325
ednostka centralna ODRA 1325 jest maszyną III generacji przeznaczoną do przetwarzania danych, obliczeń naukowotechnicznych i sterowania procesami przemysłowymi. Pod względem funkcjonalnym jednostka centralna ODRA 1325 dzieli się na następujące podzespoły:
Sterowanie - kieruje pracą jednostki centralnej, wybiera rozkazy z pamięci operacyjnej, uruchamia układy realizujące funkcje rozkazów oraz kieruje kolejnością ich wykonywania.
Konsola operatora - zapewnia dwukierunkową łączność operatora z programem sterującym.
Arytmometr - zasadnicza część jednostki centralnej, w której wykonuje się operacje arytmetyczne i logiczne.
Pamięć operacyjna - służy do przechowywania informacji. W jednostce centralnej ODRA 1325 zastosowano pamięć ferrytową z koincydencyjnym wybieraniem rdzeni. Przy pojemności pamięci 32 K słów (K = 1024) istnieje możliwość pracy z przeplotem adresów, co zwiększa szybkość wykonywania operacji.
Koordynator kanałów - steruje i zapewnia jednoczesną pracę kanałów.
Koordynator pamięci - zapewnia równoległość dostępu do pamięci poszczególnym kanałom i arytmometrowi.
Kanały wejścia/wyjścia - za ich pośrednictwem odbywa się przesyłanie informacji z urządzeń zewnętrznych do pamięci operacyjnej i na odwrót.
W jednostce centralnej ODRA 1325 występują cztery rodzaje kanałów:
znakowe - służące do podłączania urządzeń wprowadzania-wyprowadzania informacji (np. czytnik taśmy, czytnik kart, drukarka wierszowa)
buforowane - przystosowane do przyłączania pamięci zewnętrznych
multiplekserowy - umożliwiający wprowadzanie i wyprowadzanie informacji z zestawu urządzeń w konfiguracji wielodostępnej
przemysłowy - służący do wprowadzania i wyprowadzania informacji z urządzeń Systemu Modułowej Automatyki (SMA).
Wymienione rozwiązania logiczne i techniczne nadają jednostce centralnej ODRA 1325 następujące cechy:
dużą elastyczność w tworzeniu dowolnych konfiguracji użytkowych
dwuprogramowość
wielodostępność
dużą moc obliczeniową systemu
dużą szybkość transmisji wejścia/wyjścia
ochronę programów przed wzajemnym (przypadkowym) zniszczeniem.
Dane eksploatacyjne:
Pojemność pamięci operacjnej: 16 lub 32 K
Czas cyklu pamięci operacyjnej: 1 µs
Arytmetyka: dwójkowa uzupełnieniowa
Czasy wykonywania niektórych operacji:
· pobranie stałoprzecinkowe: 3,6 µs
· mnożenie stałoprzecinkowe: 180,0 µs
· dzielenie stałoprzecinkowe: 360,0 µs
· dodawanie stałoprzecinkowe: 4,0 µs
· mnożenie zmiennoprzecinkowe: 640,0 µs
· dzielenie zmienooprzecinkowe: 940,0 µs
· skoki: 1,3 µs
JEDNOSTKA CENTRALNA EC-2032
Elektroniczna maszyna cyfrowa EC-2032 jest jedną z podstawowych maszyn Jednolitego Systemu. Zaliczana jest ona do klasy dużych lub średnich maszyn cyfrowych w zależności od wielkości pamięci i konfiguracji urządzeń zewnętrznych.
Dzięki znacznej wydajności przetwarzania i dużej pamięci operacyjnej może stanowić bazę do tworzenia wielkich konfiguracji komputerowych przeznaczonych do rozwiązywania zarówno obszernych i skomplikowanych zadań w zakresie elektronicznego przetwarzania danych jak i obliczeń naukowo-technicznych.
Rozbudowana lista rozkazów obejmująca ich pełny zestaw, zgodny z zaleceniami JS EMS, umożliwia efektywne działanie na danych o różnorodnej postaci i wraz z modułową budową funkcjonalną systemu opartego na jednostce centralnej EC-2032 czynią go uniwersalnym w zastosowaniach.
JC EC-2032 składa się z trzech podstawowych bloków funkcjonalnych: procesora, kanałów i pamięci operacyjnej (PAO).
Procesor przeznaczony jest do sterowania procesem przetwarzania zgodnie z zadanym programem.
Łączność procesora z urządzeniami zewnętrznymi realizowana jest poprzez kanały WE-WY: multiplekserowy (KM) i selektorowe (KS).
Kanał multiplekserowy umożliwia podłączenie szeregu urządzeń WE-WY najczęściej o małej i średniej szybkości przesyłania danych; urządzeń WE-WY z kart perforowanych, z taśmy papierowej, drukarek itp. KM zawiera 256 nie dzielonych lub 120 nie dzielonych i 8 dzielonych podkanałów. Do podkanałów nie dzielonych można podłączyć tylko jedno urządzenie WE-WY; do podkanału dzielonego - do 16. Szybkość transmisji danych w reżimie multiplekserowym - 145 000 bajtów/s, w reżimie selektorowym - 470 000 bajtów/s.
Kanał selektorowy (KS) umożliwia podłączenie do procesora szybkich urządzeń zewnętrznych (pamięci zewnętrzne dyskowe, taśmowe itp.). Do jednego kanału selektorowego można podłączyć do 8 urządzeń sterujących, które mogą sterować maksymalnie 256 urządzeniami WE-WY. Sumaryczna przepustowość kanałów selektorowych - 2 500 000 bajtów/s.
Pamięć operacyjna (PAO) służy do przechowywania zarówno przetwarzanych danych jak i rozkazów. Zbudowana jest z bloków po 4096 bajtów (4 K bajtów) każdy. Pojemność pamięci może wynosić 128 do 1024 K bajtów i może być tworzona z modułów po 128 K bajtów każdy. Najmniejszą jednostką informacji adresowanej w PAO jest bajt (8 bitów + 1 bit kontrolny). Bajty wewnątrz bloku adresowane są bezpośrednio. Miejsca w pamięci adresowane są 24-bitową liczbą poczynając od "0".
Zawartość pewnych pól w PAO zabezpieczona jest przed niewłaściwym wykorzystaniem lub zniszczeniem spowodowanym błędnym zapisem informacji podczas pracy programu. Ochrona pamięci działa przy zapisie lub przy zapisie i odczycie w oparciu o tzw. klucz ochrony pamięci.
Klucze pamięci znajdują się w pamięci kluczy ochrony niedostępnej dla programisty.
Dane eksploatacyjne:
Długość słowa maszynowego: 32 bity informacji
Cykl podstawowy maszyny: 300 ns
Zasada sterowania: mikroprogramowa
System kontroli: układowy i mikroprogramowy
System diagnostyki: układowy, mikroprogramowy i programowy
Zestaw rozkazów: uniwersalny (143)
Pojemność pamięci kluczy ochrony: 64 słowa 8-bitowe dla każdego modułu
128 K bajtów PAO
Czas wykonywania podstawowych operacji:
· dodawanie-odejmowanie stałoprzecinkowe: 2,4 µs
· dodawanie-odejmowanie zmiennoprzecinkowe: 4,1 µs
· mnożenie stałoprzecinkowe: 16,4 µs
· mnożenie zmiennoprzecinkowe: 12,9 µs
· dzielenie stałoprzecinkowe: 17,3 µs
· dzielenie zmiennoprzecinkowe: 13,2 µs
Średnia
szybkość wg mieszanki Gibson 1: 220 tys. oper./s
Kanał multiplekserowy:
· ilość podkanałów: 256 nie dzielonych lub 120 nie dzielonych i 8 dzielonych
· ilość jednostek sterujących: do 8
· szybkość przesyłania: reżim multiplekserowy 145 000 bajtów/s, reżim selektorowy 470 000 bajtów/s
· pamięć słów starujących: 4 K bajtów (niedostępna programowo część PAO)
Kanały selektorowe:
· ilość kanałów: 3
· ilość podkanałó w każdym: 256
· ilość jednostek sterujących każdym: do 8
· szybkość przesyłania danych: 150 000 bajtów/s
Pamięć operacyjna:
· pojemność: 128 - 1024 K bajtów
· moduł poszerzenia PAO: 120 K bajtów
· cykl (dla 1 słowa): 1,2 µs
· czas dostępu: 0,5 µs
· długość słowa: 36 bitów (w tym 4 kontrolne)
· ochrona pamięci: przy zapisie oraz przy zapisie i odczycie
Rodzina komputerów Amstrad
Amstrad CPC 464 był jednym z najbardziej popularnych produktów tej firmy, również w Polsce. Komputer ten zadebiutował jako pierwszy z całej rodziny CPC 11 kwietnia 1984 roku. Oparty jest na procesorze Z80A 4Mhz i pracuje po kontrolš systemu operacyjnego AMSDOS. Pamięć ROM wynosi 32Kb i zawiera bardzo przyzwoity iterpreter BASIC'a - Locomotive Basic v1.0. Pamięć RAM ma wielkoć 64Kb. Posiada pożšdnš klawiaturę, wydzielony blok numeryczny i wbudowany magnetofon działajšcy w dwóch prędkosciach: 1000 i 2000 bodów z utomatycznym rozpoznawaniem prędkosci transmisji przy odczycie.
g r a f i k a
Amstard CPC 464 posiada
paletę 27 kolorów i umożliwia pracę w trzech trybach graficznych:
Mode 0 -
640x200, 2 kolory, tekst w rozdzielczosci 80x25
Mode 1 -
320x200, 4 kolory, tekst w rozdzielczosci 40x25
Mode 2 -
160x200, 16 kolorów, tekst w rozdzielczosci 20x25
d ź w i ę k
Dźwięk,który dobywał się z CPC 464 był generowany w trzech kanałach, a każdy z nich miał zakres 8 oktaw. Dodatkowo możliwa była 16-to stopniowa regulacja głosnosci.
p e r y f e r i a
Komputer posiada gniazdo expansion (pełnišce jednoczesnie role portu drukarki), stereofoniczne gniazdo audio, złšcze dla joystica (niestety nie dało się używać tego samego joya co dla 8 bitowych atari i commodore vic-20/64/128 - chyba, że miał odpowiedni przełšcznik), złšcze do podłšczenia dodatkowej stacji dysków (Amstard lansował zapomniane już dzisiaj dyski 3"), ale produkowane były też inne, złšcze do dodatkowego monitora RGB, composite.
w p r o w a d z e n i e
Popularnosć CPC 664 w Polsce znacznie ograniczała jego cena i rychłe zastapienie go przez CPC 6128 .Premiera CPC 664 miała miejsce w 1985 roku. Komputer ten jest bardzo podobny do CPC 464. Oparty jest na procesorze Z80A 4Mhz. Pamięć ROM wynosi 32Kb i zawiera bardzo przyzwoity iterpreter BASIC'a - Locomotive Basic v1.0. Pamięć RAM ma wielkoć 64Kb. Posiada pożšdnš klawiaturę z wydzielonym blokiem numerycznym oraz wbudowanš stację dysków 3", dwustronnš o podwójnej gęstosci, umożliwijšcš zapis 178Kb na każdej stronie. Poza systemem opercyjnym AMSDOS komputer mógł pracować pod kontrolš systemu CP/M.
g r a f i k a
Amstard CPC 664 posiada
paletę 27 kolorów i umożliwia pracę w trzech trybach graficznych:
Mode 0 -
640x200, 2 kolory, tekst w rozdzielczosci 80x25
Mode 1 - 320x200,
4 kolory, tekst w rozdzielczosci 40x25
Mode 2 -
160x200, 16 kolorów, tekst w rozdzielczosci 20x25
d ź w i ę k
Dźwięk,który dobywał się z CPC 664 był generowany w trzech kanałach, a każdy z nich miał zakres 8 oktaw. Dodatkowo możliwa była 16-to stopniowa regulacja głosnosci.
p e r y f e r i a
Komputer posiada gniazdo expansion (pełnišce jednoczesnie role portu drukarki), stereofoniczne gniazdo audio, złšcze dla joystica (niestety nie dało się używać tego samego joya co dla 8 bitowych atari i commodore vic-20/64/128 - chyba, że miał odpowiedni przełšcznik), złšcze do podłšczenia dodatkowej stacji dysków
w p r o w a d z e n i e
Amstrad CPC 6128 był w swoim czasie okrętem flagowym całej serii. Jako sukcesor CPC 664 posiadał z nim wiele cech wspólnych, jednak konstruktorzy posunęli się o krok do przodu. Komputer oparty jest na tym samym procesorze Z80A 4Mhz. Pamięć ROM wynosi już 48Kb i poza interpreterem BASIC'a Locomotive Basic v1.1 oraz systemem operacyjnym zawiera jeszcze pakiet programów Amstrad Firmware v2.0. Pamięć RAM ma wielkoć 128Kb i jest podzielona an dwa banki po 64Kb. Komputer posiada poprawionš klawiaturę, tym razem już nie tak kolorowš, jak w poprzednich modelach oraz wbudowanš stację dysków 3", dwustronnš o podwójnej gęstosci, umożliwijšcš zapis 178Kb na każdej stronie (takš samš jak CPC 664). Poza systemem opercyjnym AMSDOS komputer mógł pracować pod kontrolš systemu CP/M Plus.
g r a f i k a
Amstard CPC 6128 posiada
paletę 27 kolorów i umożliwia pracę w trzech trybach graficznych:
Mode 0 - 640x200,
2 kolory, tekst w rozdzielczosci 80x25
Mode 1 -
320x200, 4 kolory, tekst w rozdzielczosci 40x25
Mode 2 -
160x200, 16 kolorów, tekst w rozdzielczosci 20x25
d ź w i ę k
Dźwięk,który dobywał się z CPC 6128 był generowany w trzech kanałach, a każdy z nich miał zakres 8 oktaw. Dodatkowo możliwa była 16-to stopniowa regulacja głosnosci.
p e r y f e r i a
Komputer posiada gniazdo expansion (pełnišce jednoczesnie role portu drukarki), stereofoniczne gniazdo audio, złšcze dla joystica (niestety nie dało się używać tego samego joya co dla 8 bitowych atari i commodore vic-20/64/128 - chyba, że miał odpowiedni przełšcznik), złšcze do podłšczenia dodatkowej stacji dysków , złšcze do dodatkowego monitora RGB, composite.
w p r o w a d z e n i e
Komputery CPC oznaczone dodatkowo "+" stanowiš swoistš ciekawostkę. Nie sš dobrze znane w naszym kraju, oferowały dalekie usprawnienia w jakosći dźwięku i grafiki przy utrzymujšcym się na niezmienionym poziomie od poprzednich modeli CPC mocy obliczeniowej. Ta strategia wprowadzenia spóźnionych i połowicznych zmian w połšczeniu z wysokš cenš i rosnšcš pozycjš ATARI ST i AMIGI na rynku przyczyniły się do końcowej klęski Amstrada na rynku komputerów domowych. CPC 464+ i CPC 6128+ zadebiutowały w 1990 roku. Ponownie wykorzystano procesor Z80A 4Mhz. Pamięć ROM wynosiła 32Kb i zawierała znany z modelu CPC 6128 BASIC v1.1, nowy Amstrad Firmware w wersji 3.0 oraz system operacyjny AMSDOS, a pamięć RAM wynosiła 64 Kb w CPC 464+ i 128Kb dzielone na dwa równe banki w CPC 6128+. Obudowa w porównaniu do poprzednich modeli uległa zwężeniu, ale za to zyskała na głębokosci. Magnetofon 1000/2000 bodów w CPC 464+ znalazł swe miejsce ponad nowš klawiaturš, a stacja dysków (taka sama jak w CPC 6128) znalazła się pod klawiaturš, przy czym kolorystyka całosci zdecydowanie nawišzywała do 16 bitowych konkurentów.Monitor zielony zastšpiono monitorem czarno-białym.
g r a f i k a
"Plusy" oferowały paletę 4096 kolorów z możliwoscią jednoczesnego wyswietlania 32. Zastosowano 16 kolorowe skalowane sprite'y. Dodatkowo sprzętowo realizowany był m.in. scrolling ekranu.
d ź w i ę k
Dźwięk tym razem był całkowicie stereofoniczny, digitalizowany z max. częstotliwosciš 15 Khz
p e r y f e r i a
Tym razem konstruktorzy Amstrada postanowili w większym stopniu wykorzystać standardy umieszczajšc w "plusach" złącze Centronics, gniazdo analogowego joysticka, stereofoniczne gniazdko słuchawkow oraz 8 bitowy port drukarki, 2 gniazda dla joysticków, złącze dla swietlnego pióra lub dla pistoletu go gier.
Komputery z rodziny Amiga
Podstawowe modele komputerów Amiga to:
Amiga 500, oraz 500+, używana jest głównie do gier i prostych zastosowań graficznych jako komputer domowy.
Amiga 600 sprzedawana jest w wersji posiadającej miniaturowy twardy dysk, podobna do montowanych w notebookach. Budowa tego komputera oparta jest na tym samym mikroprocesorze, co Amiga 500 i ma on oprócz normalnej stacji dyskietek 880 kB formatu 3,5" również gniazdo dla urządzeń PCMCIA, pozwalające np. odczytać karty pamięci zapisane na palmtopie. Dodano również modulator telewizyjny, pozwalający korzystać z telewizorów pracujących w systemie PAL jako monitorów. Wszystkie układy specjalizowane z Amigi 500 pozostawiono bez zmian, dzięki czemu nowy komputer jest w pełni zgodny ze swoją starszą wersją. Wyraźnemu zmniejszeniu uległy za to rozmiary komputera, co ogranicza możliwości jego rozbudowy.
Amiga 2000 to rozszerzona wersja Amigi 500 w nowej obudowie, oferująca nieco większą standardową pamięć (l MB) oraz miejsce na dodatkowe karty. Jest to w dalszym ciągu komputer domowy. 1
Amiga 3000 jest całkowicie nową konstrukcją, zbudowaną na 32-bitowym mikroprocesorze Molorola 68020. Jest to już komputer nadający się do wszystkiego.
Amiga 4000 to komputer o dużych możliwościach obliczeniowych, zbudowany na bardzo dobrym procesorze Motorola 68040. Ma on duże możliwości dźwiękowe dzięki nowym, 16-bitowym, stereofonicznym układom cyfrowej obróbki dźwięku i doskonałe możliwości graficzne - do 1280 na 512 punktów, przy palecie 16,7 miliona barw, z której można wyświetlić jednocześnie 262 144 kolorów. Istnieją również rozszerzenia sprzętowe umożliwiające bardzo szybkiej tworzenie licznych graficznych efektów specjalnych, takich jak owijanie obrazu wokół kuli. System operacyjny Amigi działa poprawnie już na komputerach z 0,5 MB RAM, podczas gdy porównywalny z nim Windows 3. l na IBM PC wymaga 4 MB.
Komputery Atari
Atari ST to cały świat nowoczesnych komputerów osobistych, znany zwłaszcza w środowisku muzycznym. Cala elektronika znajduje się w jednej obudowie z klawiaturą. Komputery tej serii zbudowane są na mikroprocesorach Motoroli 68x00 i korzystają z systemu operacyjnego TOS
Atari Falcon zawiera procesor Motorola 68030 i korzysta z tego samego układu przetwarzania sygnałów, co stacje robocze Next (Motorola 56001 DSP). Bez żadnych dodatkowych rozszerzeń komputer ten przyłączyć można do monitora VGA i telewizora, do magnetowidu i kamkodera, mikrofonu i systemu hi-fi, urządzeń SCSI-2, jak też dowolnego urządzenia muzycznego pracującego w standardzie MIDI. Wyjście sieciowe w standardzie Local Talk pozwala przyłączyć ten komputer do sieci Macintoshy. Komputer Falcon pozwala na profesjonalną obróbkę dźwięku oferując przy 16-bitowej kwantyzacji częstości próbkowania do 50 kHz, a więc wyższe niż stosowane przy nagrywaniu płyt kompaktowych
Inne komputery osobiste
IBM PC jest rodzina komputerów Power Series, opartych na mikroprocesorach PowerPC pracujących z różnymi systemami operacyjnymi: Windows NT, OS/2, System 7 (MacOS), Novell NetWare i różnymi wersjami Unixa. W rodzinie znajdują się zarówno komputery osobiste konkurujące możliwościami i ceną z komputerami opartymi na Pentium, komputery przenośne klasy notebook oraz wieloprocesorowe minikomputery serii AS/400 Istnieje wiele rzadziej spotykanych komputerów, które należy zaliczyć do klasy komputerów osobistych, np. spotykany w Wielkiej Brytanii Acorn Archimedes .
Niezwykle szybki rozwój globalnych sieci komputerowych (Internetu) spowodował zapotrzebowanie na nowy typ komputerów - tanich i prostych stacji graficznych, mogących służyć jako terminale sieciowe. Budowę takich komputerów, nazywanych NC (Network Computers), a nie PC (Personal Computers), zapowiedziały przy końcu 1995 roku takie firmy, jak Oracle czy Compaq.
Komputery na kartach
Zwiększenie mocy obliczeniowej potrzebnej do rozwiązywania problemów naukowych i inżynierskich osiągnąć można nie tylko kupując nowy komputer lepszej klasy, ale. znacznie taniej - przez włożenie nowego komputera do środka starego. Dzięki otwartej architekturze komputerów osobistych można je wyposażać w różne karty rozszerzające również i takie, które zawierają cały komputer z szybkim procesorem RISC do zagadnień obliczeniowych. Przykładem może być karta wykorzystująca procesor Intela 80860, pozwalająca na przyspieszenie obliczeń w stosunku do możliwości komputera PC AT nawet stukrotnie .Popularność tych kart znacznie spadla ze względu na dużą szybkość nowych mikroprocesorów, lepiej dopasowanych do całości systemu komputerowego.
Komputery przenośne
Na początku lat dziewięćdziesiątych nastąpiła prawdziwa eksplozja nowych rodzajów komputerów przenośnych. Jest to wynikiem rozwoju technologicznego, ciągłego dążenia do miniaturyzacji. Najstarszym gatunkiem tego rodzaju są komputery zwane właśnie przenośnymi (portable computers) - zbyt duże, by z nimi podróżować, lecz wystarczająco małe, by je przy odrobinie wysiłku przenieść z mie można jsca na miejsce. Miniaturyzacja tych komputerów spowodowla,iż można je było trzymać na kolanach, stąd nazwa „laptop”.
Początkowo laptopy ważyły 5-10 kg (pierwszy przenośny komputer ważył nawet ponad 20 kg).
Stacje robocze - workstations
Pierwotnie możliwości obliczeniowe stacji roboczych byty znacznie większe niż komputerów osobistych, lecz obecnie spotyka się nawet stacje robocze oparte na procesorach Intela 386 i 486 oraz na procesorach Motoroli 80020 i 80030. Stacje robocze, w odróżnieniu od komputerów osobistych, charakteryzuje praca w systemie wielodostępnym (najczęściej jest to wersja systemu Unix lub Novell NetWare) oraz wbudowana karta sieci lokalnej (najczęściej Ethernetu), pozwalająca na łatwą komunikację stacji roboczej z innymi komputerami. Często wyróżniającą cechą jest też duży, przynajmniej 17-calowy monitor, na którym można pracować jednocześnie w kilku oknach, ale wykorzystanie komputerów osobistych w charakterze stacji roboczych w sieciach LAN zmieniło sytuację. Nazwa „stacja robocza" stosowana jest obecnie na określenie komputera działającego jako klient w sieci LAN. Jednocześnie nadal używa się tego pojęcia na określenie klasy komputerów o parametrach nieco lepszych od typowego PC, nadających się nie tylko na klientów, ale również na serwery sieci lokalnych procesorów superSPARC i UltraSPARC powinno jeszcze bardziej zwiększyć popularność komputerów opartych na tych procesorach.
Innym przykładem popularnych mikroprocesorów, na których buduje się stacje robocze, jest R3000, R4000 oraz R10000 firmy MIPS. Procesory te stosowane są między innymi w stacjach Silicon Graphics, przy czym R10000 jest superprocesorem dorównującym możliwościami obliczeniowymi superkomputerom.
Przykłady najnowszych stacji roboczych i ich możliwości.
SPARCclassic jest jedną z najtańszych stacji roboczych, może działać zarówno niezależnie od innych komputerów, jak i włączona w system, w którym mocy obliczeniowej dla większych zadań udziela serwer.
SPARCstation 20 i 10 to bardzo udane i popularne stacje robocze firmy Sun Microsystems. Stacje te pracują z systemem operacyjnym Solaris 2 (odmiana systemu Unix) i pozwalają na wykorzystanie wyjątkowo bogatej bazy programów użytkowych i narzędziowych, działających na starszych stacjach roboczych Suna.
SPARCcenter 2000 to wieloprocesorowy serwer firmy Sun o bardzo dużych możliwościach rozbudowy. Można go wyposażyć w 20 mikroprocesorów SPARC, a jego szybkość oceniana jest wówczas na 2000 MIPS (miliony instrukcji na sekundę).
Silicon Graphics produkuje bardzo udane stacje robocze Indy, wyposażone w dobrą grafikę, niewielką kamerę wideo, dyskietkę floptical 21 MB oraz pamięć RAM do 256 MB.
Stacje robocze ONYX wykorzystują od 2 do 24 procesorów R4400 pracujących z częstościami do 200 MHz, a Power ONYX używa od jednego do 12 procesorów R8000, i mogą wykorzystać nawet 16 GB RAM. Stacje wyposażone są w bardzo szybki system graficzny Reality Engine 2, nadający się do tworzenia efektów animacji dla potrzeb filmów.
Hcwlett-Packard produkuje stacje robocze w różnych klasach, od najtańszych i najprostszych modeli 710 - do potężnych serwerów o wielkich możliwościach obliczeniowych. Ich najtańszą stacją, porównywalną z SPARCclassic firmy Sun, jest model HP 715/33. Mikroprocesor Precision 7100 jest w pełni superskalarnym procesorem, zdolnym do wykonywania dwóch instrukcji w czasie jednego cyklu zegara i posiadającym zintegrowany koprocesor arytmetyczny.
IBM lansuje również rozwiązania systemów wspomagających administrację przy wykorzystaniu swoich stacji roboczych współpracujących z minikomputerami lub komputerami centralnymi. DEC 3000 to seria stacji roboczych firmy Digital. Model 500 AXP to komputer oparty na 64-bitowym mikroprocesorze DECchip 21064, znanym jako procesor Alpha.Standardowa pamięć RAM wynosi 256 MB (rozszerzalna do l GB), a dyski mają pojemność 4-10 GB. Najszybszym w tej serii jest model 900 - osiągający w obliczeniach numerycznych wydajność superkomputerów.Procesory Alpha w stacjach roboczych DEC mogą pracować zarówno pod kontrolą systemu Unix, jak i Open VMS stosowanego na komputerach typu VAX. Pracują również pod kontrolą systemu Microsoft Windows NT.
NEXT jest firmą założoną w 1985 roku przez jednego z współtwórców firmy Apple Computers. Komputery NeXT określa się jako interpersonalne, a nie jako osobiste, gdyż doskonale są przystosowane do pracy w sieci (i to wielu rodzajach sieci, np. Novella, AppleTalk, jak i Internetu), dysponując wbudowaną kartą Ethernet.
NeXTStation Color oparty jest na procesorze Motorola 68040 z częstością zegara 25 lub 33 MHz (wersja Turbo), wbudowanym procesorze sygnałowym DSP 56001 oraz bardzo szybkim dostępie do urządzeń zewnętrznych (rzędu 50 MB/s). Konkurencją dla tradycyjnych stacji roboczych kupowanych jako serwery sieci lokalnych stają się systemy oparte na bardzo wydajnych procesorach Intel Pentium i Pentium Pro, pracujące pod kontrolą jakiejś wersji Unixa lub innego sieciowego systemu operacyjnego.
Minikomputery
Minikomputery były niegdyś bardzo rozpowszechnione. Szczególnie popularna stała się seria minikomputerów PDP, a później VAX firmy Digital Equipment Corporation. Komputery te obsługują niewielkie przedsiębiorstwa, umożliwiając jednoczesną pracę od kilku do kilkudziesięciu terminali. Większość minikomputerów używa swoich własnych systemów operacyjnych, są to więc systemy zamknięte, na które niewiele jest oprogramowania. Minikomputery są obecnie zastępowane przez serwery plików i serwery mocy obliczeniowej połączone z komputerami osobistymi lub prostszymi terminalami stacji roboczych.
Przykładem nowych tendencji w tej klasie komputerów jest rodzina AS/400 (Advanced Server, czyli zaawansowane serwery) firmy IBM. Systemem operacyjnym jest OS/400.
Architektura i oprogramowanie minikomputerów dają znacznie większe możliwości pracy niż komputery osobiste. Złącza światłowodowe OptiConnect pozwalają łączyć je w większe grupy (do 32 komputerów) korzystające z tych samych baz danych. Pamięci operacyjne mogą sięgać 4 GB, a pamięć dyskowa 520 GB (oczywiście w systemie RAID -zapewniającym ochronę danych w przypadku uszkodzenia dysków). Modele 40S i 50S pracować mogą równocześnie z 200 liniami komunikacyjnymi i 16 lokalnymi sieciami komputerowymi, w tym z sieciami Novell NetWare. Modele 400 i 500 mogą współpracować jednocześnie z siedmioma tysiącami stacji roboczych! W przypadku awarii system zasilania pozwala na zachowanie zawartości pamięci RAM nawet do dwóch dni. Supermini czy też minisuper to minikomputery przeznaczone do obliczeń numerycznych na większą skalę, o wydajności obliczeń przewyższającej możliwości stacji roboczych. Ta klasa komputerów powoli znika z powodu wzrostu wydajności obliczeniowej stacji roboczych i komputerów osobistych.
Mainframes - komputery centralne
Komputerami centralnymi nazywa się duże instalacje, obsługujące od kilkudziesięciu do kilkuset użytkowników. Mniejsze systemy określa się również jako komputery centralne średniej wielkości (mid-range mainframes). Do najbardziej udanych rodzin tych komputerów należy IBM System/390; dawniej były to rodziny IBM/370 (na których wzorowały się komputery RIAD krajów bloku wschodniego) i IBM/360. Niektóre modele IBM AS/400 zaliczyć można do minikomputerów.
Zasadniczą cechą odróżniającą komputery centralne od stacji roboczych czy komputerów osobistych nie jest szybkość ich procesorów, lecz możliwość jednoczesnej obsługi bardzo wielu urządzeń zewnętrznych. Duży system komputerowy pozwala na jednoczesną pracę kilkuset osób wykonując przy tym obliczenia „w tle”, czyli w chwilach wolnych od pracy interakcyjnej.
Komputery centralne posiadają kilka zalet: w dużych firmach są niezastąpione ze względu na możliwość komunikacji wielkiej liczby użytkowników lokalnie ze sobą, jak i poprzez sieci rozlegle z użytkownikami innych systemów. Sposoby ochrony dostępu do danych użytkowników są w dużych systemach komputerowych znacznie lepiej rozwinięte niż w stacjach roboczych lub komputerach osobistych. W porównaniu z systemami rozproszonymi, opartymi na architekturze klient-serwer, łatwiej jest w systemach związanych z komputerami centralnymi zapewnić duże bezpieczeństwo i stabilność pracy (dyspozycyjność systemu).
Duże systemy komputerowe mają też liczne wady. Jedną z nich jest brak graficznego środowiska, do którego przyzwyczajeni są użytkownicy komputerów osobistych. Dopiero w 1993 roku pokazano system operacyjny BS/2000, pracujący na komputerach Siemensa - Nixdorfa, wyposażony w system graficznego dialogu z użytkownikiem i korzystający z myszy
Duże systemy mają często bardzo nieprzyjazne oprogramowanie systemowe. Jeden z najbardziej rozpowszechnionych systemów opartych na komputerach centralnych firmy IBM, system CMS, nie ma np. możliwości tworzenia struktury katalogów i podkatalogów, może jedynie definiować kilka dysków. W tej sytuacji przy większej liczbie plików trudno jest zachować wśród nich porządek. Od 1992 roku IBM zmierza w kierunku unifikacji systemów operacyjnych na swoich komputerach centralnych z systemem ALX, czyli wersją Unixa rozwiniętą dla ich stacji roboczych. Kolejną wadą komputerów centralnych są bardzo wysokie koszty oprogramowania. Większość systemów centralnych nie ma np. dobrych edytorów tekstu czy arkuszy kalkulacyjnych i tego typu oprogramowania trzeba używać na komputerach osobistych, mogących czasami służyć jako terminale systemu centralnego. Z drugiej strony systemy wspomagające zarządzanie dużych przedsiębiorstw to domeny centralnych systemów komputerowych. Komputery centralne obsługują najczęściej wyspecjalizowany system oprogramowania, przeznaczony do jednego konkretnego celu.
Dzięki temu mamy z jednej strony dostęp do taniego, uniwersalnego oprogramowania dla komputerów osobistych, a z drugiej - specjalistycznego oprogramowania dla komputerów centralnych. Bardziej rozbudowane, wieloprocesorowe systemy serii RM pozwalają na przyłączenie do tysiąca urządzeń zewnętrznych. Rodzina komputerów BS2000 (w sumie ponad 20 modeli) to komputery centralne o średniej i dużej mocy obliczeniowej, w tym również komputery wieloprocesorowe. Oprogramowanie tych komputerów, przeznaczonych dla większych przedsiębiorstw, jest w znacznej mierze zgodne z oprogramowaniem dla rodziny RM.Oprogramowanie zawiera również bogaty zestaw narzędzi programistycznych do tworzenia własnych aplikacji, od narzędzi wspomagających tworzenie dużych projektów (narzędzi CASE) - do obiektowo zorientowanych języków tworzenia graficznego systemu dialogu z użytkownikiem, a ostatnio również do tworzenia pakietów multimedialnych.
Superkomputery
Komputery tej klasy przeznaczone są głównie do szybkich obliczeń numerycznych, np. rozwiązywania zagadnień naukowych, modelowania finansowego giełdy czy modelowania atmosfery. Wczorajsze superkomputery stają się dzisiaj maszynami obliczeniowymi średniej mocy. Sprzedawane są często bez oprogramowania użytkowego, jedynie wyposażone w podstawowe oprogramowanie systemowe i kompilatory języków programowania. Superkomputery wymagają najczęściej komputera mniejszej mocy do wprowadzania do nich programów (front/end machinę).
Wymienię tu tylko kilka najbardziej popularnych superkomputerów.
CRAY Research to najstarsza i najsilniejsza firma na rynku superkomputerów. Cray l, wyprodukowany w 1986 roku komputer o wektorowej architekturze procesora (umożliwiał jednoczesne wykonywanie operacji na 64 elementach wektora), uznawany jest za pierwszy superkomputer w historii. Podobną szybkość można obecnie uzyskać na komputerze osobistym z procesorem Pentium 100 MHz.. Superkomputery Cray pracują pod wersją systemu Unix lub korzystają ze swojego własnego systemu operacyjnego COS.
Silicon Graphics w połowie 1993 roku rozpoczęta sprzedaż systemu Power Challenge wkraczając tym samym w świat superkomputerów. Systemy te zbudowane są na procesorze MIPS R8000 i jego późniejszej wersji R10000, 64-bitowych mikroprocesorów nowej generacji, mają moc obliczeniową porównywalną z mocą superkomputera Cray YMP. Dodatkową zaletą są ich niewielkie rozmiary - w odróżnieniu od wielu swoich konkurentów nie wymagają specjalnych, klimatyzowanych pomieszczeń.
IBM wprowadził na rynek nową wersję systemu operacyjnego OS/390 na komputery mainframe CMOS.
OS/390 2.7 zawiera modyfikacje w zakresie obsługi sieci, bezpieczeństwa i zarządzania systemem.
Zdalny mainframe
Systemy IBM S/390 z rodziny G5 są wyposażone w nowe rozwiązania techniczne, zwiększające bezpieczeństwo danych. Przykładowo - nowy kanał komunikacyjny FICON ma prędkość 100 MB/s i zasięg do 20 km. Pozwala to na używanie zdalnych składnic danych i tworzenie rozległych konfiguracji sprzętowych Wcześniejsze rozwiązanie umożliwiało transfer danych z szybkością 17 MB/s o zasięgu do 3 km. Wbudowany, podwójny koprocesor kryptograficzny obsługuje popularne systemy szyfrowania danych i komunikacji, m.in. DES, potrójny DES, SET i RSA.
Najważniejsze ulepszenia nowej wersji systemu OS/390
- Oprogramowanie komunikacyjne eNetwork Communication Server for OS/390, obsługujący obecnie - oprócz Fast Ethemetu - również Gigabit Ethemet
- Enterpńse Extender pozwalający na połączenie wszystkich sieci IBM SNĄ (System Network Architecture) oraz ruchu IP w jedną sieć IP, pakiet dziesięciokrotnie zwiększa prędkość ruchu w sieci w porównaniu z wcześniejszymi rozwiązaniami
- Możliwość przydzielania przez administratora systemu różnego pasma komunikacyjnego i priorytetów dostępu do sieci różnym aplikacjom i grupom użytkowników
- Serwer aplikacyjny WebSpere Application Server, obsługujący
certyfikaty cyfrowe i komponenty Java (serylet) - Obsługa protokołu Secure
Socket Layer (SSL)
- Rozszerzony zakres funkcji unixowych (Unix System Seryices), pozwalający m.in. na obsługę unixowego systemu plików HFS (Hierarchical File System) -Java for OS/390
Wersje programów sterujących sytemem OS
Ze względu na rożne poziomy programów sterujących możemy określić następujące typy systemów operacyjnych:
-OS-PCP(primary control program )- pozwala na wykonanie programów kolejno , stosowany jest dla maszyn o minimalnej konfiguracji pamięci
-OS-MFT(Multi programing with a Fixed Number of Task)- ma wszystkie cechy systemu poprzedniego , pozwalając ponadto na jednoczesne wykonanie do 15 programów problemowych w przydzielonych im na stale obszarach pamięci
-OS-MVT(Multiprograming with a Variable Number of Task)-
Zachowane są w nim cechy OS-MFT, lecz przydzielone programom obszary pamięci nie są stale, a zmieniają się dynamicznie w zależności od potrzeb programów. Dodatkowo OS-MVT może zawierać pakiet programów umożliwiający wykorzystanie zasobów sytemu w trybie konwersacyjnym, bez zakłócenia normalnego działania systemu. Realizowane jest to metoda rozdziału czasu – stad tez nazwa pakietu time- sharing option ( TSO ).
Pewne systemy operacyjne (TSS dla maszyn IBM 360/370 i OS/VS dla IBM 370) umożliwiają użytkownikowi korzystanie tzw. Pamięci wirtualnej . Z punktu widzenia użytkownika pamięć ta zachowuje się jak operacyjna , lecz jest od niej o wiele większa . Działanie pamięci wirtualnej opiera się na zasadzie podziału pamięci operacyjnej i pomocniczej na obszary o wielkości 4 K zwane stronami (K zwane stronami ( page) , które SA automatycznie przesyłane miedzy tymi pamięciami – aktualnie wykorzystywana strona musi znajdować się w pamięci operacyjnej . Technika ta nazywa się stronicowaniem.
Maszyny cyfrowe jednolitego systemu zaprojektowane zostały zgodnie z architektura logiczna maszyn IBM/360. Możliwościami konfiguracyjnymi mogą one odpowiadać zestawom od średnich do dużych maszyn cyfrowych.
Dlatego tez dla rodziny maszyn R-20,R-30 i R-50 przyjęto koncepcje dwóch rożnych systemów operacyjnych(DOS i OS ).System DOS(Disc Operation System) jest przeznaczony do małych i średnich zestawów emc, system operacyjny OS- do średnich i dużych.
Możliwości zastosowań systemu operacyjnego OS determinują w zasadzie 3 parametry.
1)pojemność pamięci operacyjnej 256-512Kb
2)szybkość procesora 100-300 tys. operacji/s
3)pojemność pamięci dyskowych 90-180Mb
Mniejsze z przytoczonych liczb określają teoretycznie wymagane wartości minimalne , większe . wartości przeciętnie wystarczające.
System operacyjny OS może pracować w jednym z trzech trybów.
1)jednoprogramowym-PCP
2)wieloprogramowym ze stała liczba zadań-MFT
3)wieloprogramowym ze zmienna liczba zadań-MVT
.
Jednym z rodzajów przetwarzania, które znalazło zastosowanie w ostatnich latach w dużych
systemach informatycznych, jest przetwarzanie rozproszone. Polega ono na rozłożeniu ciężaru
przetwarzania głównie dla operacji złożonych i zasobochłonnych na kilka serwerów. Takie rozwiązanie zwiększa efektywność nie podnosząc znacząco kosztów.
Dla platformy AS/400 powstało również takie rozwiązanie - polega ono na "konsolidacji serwerów" umożliwia działanie w jednej maszynie AS/400 systemów Microsoft WindowsNT oraz OS/400. Takie rozwiązanie obniża koszty i redukuje złożoność właściwą rozwiązaniom opartym na technologii PC, równocześnie podnosząc jakość zabezpieczeń przetwarzania.
W jednym systemie AS/400 można uruchamiać do 16 serwerów WindowsNT, (model 170 - dwa
serwery WindowsNT). Połączenie wielu serwerów Windows Nt w jednym serwerze AS/400 zachowuje odrębność serwerów działających na serwerz Intel, jednocześnie pozwalając na zarządzanie nimi w ramach jednego systemu i pamięci. Oba serwery posiadają zsynchronizowane profile użytkoników i hasła.
Zintegrowany serwer Netfinity posiada możliwość obsługi Citrix MetaFrame oraz serwera Microsoft WindowsNT Server Terminal Edition, co umożliwia pracę terminali NetworkStation.
Korzyści zastosowanie Zintegrowanego Serwera Netfinity dla AS/400, to międzuy innymi większ efektywność. Netfinity umożliwia uruchamianie aplikacji dla AS/400 i udostęnianie plików, drukarek i aplikacji dla WindowsNt na jednym serwerze. Synchronizacja profili użytkowników i haseł pomiędzy OS/400 oraz WindowsNT zmniejsza nakłady na administrowanie. Integracja baz danych i replikacja danych pomiędzy AS/400 i WindowsNT. Dzięki połączeniu składowania danych systemu AS/400 oraz Zintegrowanym Serwerem Netfinity możliwjest lepsze zabezpieczeni danych w razie konieczności ich odzyskiwania. Kolejną zaletą jest wydłużony czas pracy serwera WindowsNT z uwagi na niezawodne dyski AS/400 połączone RAID5 lub mirroringiem. AS/400 zapewnia automatyczną obsługę sterowników urządzeń WindowsNT.
OS\2 Warp
Jądro OS/2 jest programem kontrolującym wykonywanie wszelkich zdarzeń w systemie; inaczej mówiąc, jest zarządcą (supervisor) wszelkich procesów zdachodyacych wjego obrebie.
Zawiera trzon funkcji zarzadzajacych wielowatkowoscia, komunikacją międzyprocesorową, zarządzaniem pamięcią, systemem przerwań
System operacyjny OS/2 3.0 Warp. Architektura i działanie urządzeniami wejścia/wyjścia.
Usługi dostarczane przez jądro systemu obejmują obsługę plików i rekordów, urządzeń znakowych, zarządzanie pamięcią, komunikację międzyprocesową, obsługę zegara systemowego oraz zapewniają zgodność z systemem MS DOS.
32-bitowe jądro, które zostało zaimplementowane w wersji 2.0 systemu, wykorzystuje 32-bitowy, liniowy (flot) model pamięci. Jądro zostało zaimplementowane w języku C w celu zachowania jak największej przenośności na różne platformy sprzętowe, choć pewne jego części muszą być rekompilowane na poziomie języka maszynowego w celu użycia ich na innych architekturach sprzętowych. 32-bitowe procedury jądra wykorzystują system przekazywania parametrów wewnątrz jądra oparty na stosie, ponieważ do implementacji OS/2 użyto języka C. 3. Architektura systemu OS/2 3.0 Warp
Ze względu na program wykonujący się w systemie OS/2 Warp, jądro systemowe składa się z dwóch części: górnej oraz dolnej. Górną połowę jądra tworzą procedury interfejsu API (Ąpplication Programming Interface), procedury aplikacji oraz większość skojarzonych z nimi komponentów. Dolna część jądra systemu OS/2 jest zestawem procedur obsługujących przerwania sprzętowe oraz błędy nie skojarzone z konkretnie wykonywanym wątkiem i bieżącym procesem. W dolnej części jądra znajdują się procedury konieczne do wykonywania przerwań i obsługi błędów. Ze względu na to, że system OS/2 jest wielozadaniowy, wydzielono w nim część procedur, odpowiedzialnych jedynie za obsługę wielozadaniowości oraz wielowątkowości. Komponenty jądra odpowiedzialne za obsługę wielozadaniowości to:
• zarządca zadań (tasking manager),
• program przydzielający zadania (dispatcher),
• program szeregujący (scheduler),
• zarządca przerwań (interrupt manager),
• system obsługi pułapek (trap manager).
MODELE PAMIĘCI
W wersji OS/2 Warp dokonano kilku usprawnień w sposobie zarządzania pamięcią. Pierwsza z nich dotyczy pliku wymiany (swapfile) SWAPPER.DAT. W wersjach OS/2 2.x w przypadku braku wolnej pamięci nieużywane chwilowo jej fragmenty były wysyłane na dysk bez jakichkolwiek modyfikacji. System Warp wprowadził optymalizację tej operacji. Fragmenty pamięci zawierające wiele zer są najpierw kompresowane, a dopiero później zapisywane na dysk. Skraca to czas potrzebny na ich zapisanie i późniejsze odczytanie.
Kolejne udoskonalenie odnosi się do plików DLL (bibliotek dynamicznych) oraz EXE (programów wykonywalnych).
Zarówno system DOS, jak i Windows 3.x zostały zaimplementowane przy użyciu segmentowanego modelu pamięci, w przeciwieństwie do systemu OS/2, gdzie zastosowano liniowe adresowanie. Dzięki tzw. wirtualnemu trybowi 8086, w który zaopatrzono procesory 80386 i lepsze, OS/2 umożliwia uruchamianie starych programów DOS oraz Windows, wykorzystujących pamięć segmentowaną.
Istnieją cztery rodzaje obiektów pamięci (stron) w systemie OS/2. Można je zakwalifikować jako stałe (fixed), rezydentne (resident), buforowane (swappable), brakujące (discardable), błędne i chronione. Stałe i rezydentne istnieją jedynie w przestrzeni jądra systemu i są zawsze obecne w pamięci fizycznej komputera. Strony buforowane i brakujące są alokowane przez aplikacje oraz biblioteki dynamiczne. Próba wywołania strony błędnej (nie ma ona swojego odzwierciedlenia w zestawieniu możliwych stron istniejących w pamięci) powoduje wygenerowanie błędu ochrony pamięci.Obiekty pamięci dzieli są także na dwa typy: prywatne oraz współdzielone. Adresy tych ostatnich są odwzorowywane przez system w taki sposób, aby wszystkie procesy odwołujące się do tego samego obiektu uzyskiwały dostęp do tego samego obszaru fizycznej pamięci (oczywiście wszystkie procesy pracują wewnątrz swojej przestrzeni adresowej). Oba typy obiektów pamięci są dostępne jedynie w 32-bitowym trybie zarządzania pamięcią systemu OS/2.
Jądro menadżera pamięci
32-bitowe jądro systemu OS/2 2.x oraz 3.0 bazuje na liniowym modelu pamięci, w przeciwieństwie do starego 16-bitowego jądra stosowanego w wersjach l .x OS/2, które zaopatrzono w model segmentowy. Większa jego część może być także przenoszona do pamięci pomocniczej. Jądro menadżera pamięci składa się z następujących elementów: zarządcy pamięci fizycznej, zarządcy pamięci wirtualnej, programu ładującego i procedur obsługujących przenoszenie pamięci operacyjnej do pamięci pomocniczej. Zarządca pamięci wirtualnej jest odpowiedzialny za obsługę funkcji API, związanych z alokacją i wykorzystaniem pamięci operacyjnej, obsługę tablic stron, tablic deskryptorów, zarządzaniem wirtualną przestrzenią adresową oraz obiektami systemowymi. Program ładujący (loader) jest odpowiedzialny za ładowanie programu do pamięci, obsługę bibliotek dynamicznych oraz obsługę żądań stron.
Jądro systemu OS/2
W modelu z wielozadaniowością z wywłaszczaniem system operacyjny może samodzielnie, bez zgody aplikacji, odebrać jej kontrolę nad procesorem i przekazać ją innym oczekującym aplikacjom. Programy uruchamiane pod OS/2 Warp nie muszą więc zachowywać się „w pełni poprawnie", gdyż i tak w każdej chwili może im zostać odebrana kontrola nad procesorem. Umożliwia to lepsze wykorzystanie wielozadaniowości, np. między aplikacjami, które nie zostały odpowiednio zainstalowane.
Przykłady systemów operacyjnych na minikomputerach .
RSX—11 (ang. Real – time system executive ) w obecnej postaci jest wynikiem kilkuletniego procesu ewolucyjnego .
Jak wskazuje nazwa miał to być w zasadzie program nadzorujący zadania pracujące w czasie rzeczywistym . Cały system był zoptymalizowany pod katem szybkiej obsługi żądań kosztem np. czasu transmisji we/wy.
W systemie RSX_11M w wielu jego częściach widać pozostałości protoplastów i nawarstwienie kolejnych wersji np. zawile reguły obsługi komend i nazewnictwa żądań. Dopiero RSX_11MPLUS robi wrażenie systemu projektowanego wg. spójnej specyfikacji . Obecnie istnieją 3 mutacje systemu RSX_11. RSX_11M.(ang. Moderate czyli umiarkowanie duży) jest podstawowym systemem dla szerokiej klasy użytkowników .
Pozwala on na prace w trybie interakcyjnym także na zarządzanie procesami w czasie rzeczywistym,. ponadto jest przystosowany do intensywnego korzystania z pamięci dyskowej . RSX_11m jest sytemem otwartym tzn. umożliwia tworzenie programów i ich uruchamianie.
RSX_11S ( ang. Small mały ) jest okrojona wersja RSX 11M pozbawiona w szczególności systemu plików . Nadaje się przede wszystkim do zamkniętych obiektów systemowego sterowania procesami.
RSX_11 pozwala na prace interakcyjne tzn. na dialog użytkownika z systemem za pośrednictwem terminali. Interpretowanie komend użytkownika uruchamiają zadania, sprawują kontrole nad nimi oraz ustalających pewne parametry systemu zajmują się specjalne zadania uprzywilejowane . W systemie RSX_11M PLUS oraz RSX_11M wersja 4.0 oferuje dodatkowy interpreter DCL (ang. Digital Comand Language), pozwala korzystać z języka komend będącego standardem w rożnym systemie produkowanym przez firmę DEC ,np. RT-11, a także sytemem pracującym na komputerach VAX i DEC-10.
Inne systemy operacyjne dla PDP 11.
System DOS-11
DOS-11 był pierwszym dyskowym systemem operacyjnym dostarczonym przez firmę DEC dla PDP-11. Pozwalał on tylko na wykonanie 1 zadania przez 1 użytkownika .Dysk był podzielony na pliki dostępu za pośrednictwem katalogów.Obecnie DOS-11 nie jest już rozpowszechniony .
System RT-11
RT-11(ang. Real Time system) jest najmniejszym systemem rozprowadzonym przez firmę DEC ( także jako podstawowy pakiet CTS-300).
Wyróżniamy 3 mutacje RT-11
- SJ(Single Job) pozwala na prace 1 programu
- FB(ang. Foreground, Background) pozwala na równoczesna prace kilku programów systemu(np. spoolera i programu notującego (Foreground) i 1 programu interakcyjnego(Background)
- XM(ang. Extended Memory ) będący odmiana FB korzystając z mechanizmu zarządzania pamięcią i ochrony programów .
W systemie RT-11 w zasadzie jest możliwa praca tylko 1 użytkownika , a wiec nie SA potrzebne mechanizmy ochrony zasobów . Użytkownik korzysta ze standardowych komend DCL ( ang. Digital Command Language). Informacja na dysku jest zapisywana w postaci ciągłych plików . Można korzystać m. in. Z Fortanu IV,APL i Basicu.
System RST-S/E
RST S-E(ang. Resource- Skoring Time – Skoring system ,Extended) dostępny także jako podstawowy pakiet CTS-500 pozwala na równoczesna interakcyjność do 63 użytkowników np. w systemie edukacyjnym , bankowym, przy wielostanowiskowości wprowadzania danych itp.
Użytkownicy maja do dyspozycji Fortan IV,Basic PLUS –2,Cobol,APL i RPG II, a także emulator systemu RSX
System DSM-11
DSM-11 (ang. Digital Standard Muups,Muups=Massachusetts general hospital Utility Multi Programing System) jest systemem opracowanym z myślą o obsłudze baz danych,np. medycznych DSM obsługujących równocześnie do 63 użytkowników , którzy maja dostęp do baz danych za pomocą programów w języku Muups.Jest możliwość wielopoziomowości danych nawet na poziom pol. poszczególnych rekordów .
System IAS-11
IAS-11(ang. Interactive Application System)jest najnowszym systemem rozprowadzanym przez firmę DEC dla PDP-11.Zadania pracujące w systemie RSX-11 są łatwo przenaszalne w czasie rzeczywistym jak i zadania interakcyjne i wsadowe.
Szeregom żądań pozwala na uwzględnienie priorytetu (istotnego dla żądań czasu rzeczywistego ) , a także na przydział kwantowi czasu dla żądań interakcyjnych oraz na przydział czasu procesom żądań wsadowych. Użytkownik IAS ma do dyspozycji m. in. Fortan IV PLUS, Cobol,Basic PLUS-2 i Coral 66.
Mikrokomputer ELVKO 800 Junior
Został opracowany do celów edukacyjnych. Może on być również stosowany w przedsiębiorstwach jako mikrokomputer do lokalnego przetwarzania danych z możliwością komunikacji z innymi komputerami, w szczególności z profesjonalnymi systemami mikrokomputerowymi ELVKO 800.
Należy podkreślić, że konstrukcja mikrokomputera ELVKO 800 Junior jest całkowicie oryginalna, dzięki czemu udało się połączyć w nim zalety wielu popularnych mikrokomputerów osobistych i edukacyjnych z naszymi realiami produkcyjnymi. V szczególności chodzi tu o możliwość pełnego wykorzystania oprogramowania dyskowego przez każdego użytkownika przy zredukowanej liczbie stacji dyskowych, których produkcja w Polsce jest daleko niewystarczająca w stosunku do potrzeb. Uzyskano to dzięki skonstruowaniu lokalnej sieci mikrokomputerowej o nazwie JUHET i dyskowo-sieciowego systemu operacyjnego CP/J. Sieć JUKET l system operacyjny CP/J umożliwiają wspólne użytkowanie stacji dysków i drukarki, stanowiących wyposażenie wyróżnionego mikrokomputera, przez wszystkie mikrokomputery dołączone do sieci.
SIEC JUNET
Sieć lokalna mikrokomputerów ELWRO 800 Junior o nazwie JUNET umożliwia współpracę kilkudziesięciu mikrokomputerów. Dzięki sieci jest możliwe przesyłanie informacji pomiędzy mikrokomputerami oraz wspólne korzystanie z pamięci dyskowych i drukarek przez wiele mikrokomputerów. V skrajnym przypadku jedna drukarka i jedna para dysków obsługuje całą klasę złożoną z kilkunastu mikrokomputerów.
Jest to architektura typu "wspólna magistrala". Dołączanie do sieci kolejnych mikrokomputerów nie wymaga modyfikacji mikrokomputerów uprzednio włączonych do sieci..
Adresy sieciowe dzielimy na adresy indywidualne i grupowe, Adres indywidualny, będący liczbą z zakresu 1-63, jednoznacznie Identyfikuje mikrokomputer w sieci.
OPROGRAMOWANIE SYSTEMÓW
Pełne wykorzystanie cech sprzętowych mikrokomputera ELWSO 800 Junior jest możliwe dzięki bogatemu oprogramowaniu systemowemu, narzędziowemu i użytkowemu. Mikrokomputer ten maże pracować w dwóch trybach; w trybie Spektrum i w trybie CP/J. Oprogramowanie rezydujące w pamięci EPROM zawiera edytor, interpretator języka Basie oraz programy sterujące standardowymi urządzeniami zewnętrznymi .
Mikrokomputer ELVRO 800 Junior jest wyposażony w dyskowo--sieciowy system operacyjny CP/J, który od strony użytkowej jest w pełni zgodny z systemem CP/M 2.2V przypadku mikrokomputera bezdyskowego system operacyjny CP/J automatycznie zamienia odwołania dyskowe z oprogramowania narzędziowego ,użytkowego na odpowiednie odwołania sieciowe i realizuje przez sieć transmisję z dysków wspólnych. Oprogramowanie systemowe rezydujące oraz system operacyjny CP/J umożliwiają stosowanie wielu języków i systemów programowania takich jak Basie, Logo, Pascal, Fortran, C, Forth, makroasemblery mikroprocesorów Intel 8080, 8085 i Z-80. Można też korzystać z bogatego oprogramowania narzędziowego takiego jak edytory tekstowe, programy uruchomieniowe, systemy zarządzania danymi itp.
Warto podkreślić różnice między systemami operacyjnymi CP/M oraz CP/J. System CP/M jest systemem dyskowym, przeznaczonym do zarządzania pojedynczym mikrokomputerem wraz z jego urządzeniami zewnętrznymi. System CP/J natomiast, zachowując pełną zgodność z systemem CP/M od strony użytkowej, Jest rozproszonym systemem dyskowo-sieciowym. Dzięki takiej strukturze systemu, użytkownik mikrokomputera BLVRO 800 Junior pracującego w sieci JUBET może komunikować się z innymi mikrokomputerami dołączonymi do tej sieci oraz korzystać z ich drukarek i stacji dysków. Oczywiście system operacyjny CP/J ma; być również stosowany na jednym, pracującym autonomicznie mikrokomputerze ELVRO 800 Junior.
Przykładem szeroko rozpowszechnionych systemów operacyjnych dla mikrokomputerów SA CP/M dla mikrokomputerów 8 bitowych ,MS-DOS dla komputerów osobistych i Unix dla 16 bitowych systemów uruchomieniowych .
System operacyjny UDOS jest wykorzystywany w mikrokomputerach rodziny K1520, tj. np. komputer biurowy A5120.
System operacyjny UDOS zawiera bogate oprogramowanie uruchomieniowe o jednolitej koncepcji dla procesorów . U880,U8000 i U881-U882 na bazie języka PLZ-ASM oraz wielu jeżyków programowych wysokiego poziomu.
System operacyjny UDOS został opracowany dla konfiguracji komputera U880 Z MIKROPROCESOREM i dyskiem elastycznym jako pamięcią zewnętrzna i z pamięcią RAM o pojemności co najmniej 32KB. Optymalne jest wyposażenie w pamięć RAM o pojemności 64KB, ponieważ wiele programów systemowych wymaga pamięci w pełni rozbudowanej (np. programy translatora dla U8000,U881-U882 oraz translator i interpretator dla języka wysokiego poziomu).Oprócz poleceń systemu operacyjnego , programów tłumaczących istnieje jeszcze oprogramowanie pracujące pod kontrola systemu operacyjnego UDOS o najprzeróżniejszym przeznaczeniu (np. programy reasemblera , systemy przetwarzania tekstów , makroprocesor i wiele innych).
Dla pracy systemu szczególnie istotne SA 2 programy pomocnicze – program edytor i monitor dyskietek.
Do programowania rożnych typów pamięci EPROM śluzy program UPROG.
3.System operacyjny DOS
Podobieństwa i różnice między wersjami
Historia systemu MS/PC-DOS wskazuje na wyraźne związki obu głównych jego wersji: PC-DOS, będącej własnością firmy IBM i rozprowadzanej z komputerami typu IBM PC, oraz MS-DOS sprzedawanej przez Microsoft.
Istnieją polecenia MS/PC-DOS wykonujące to samo, lecz w inny sposób:
1. COMP (PC-DOS) i FC (MS-DOS) - porównywanie plików,
2. SELECT (PC-DOS) i CHCP, NLSFUNC - obsługa standardów narodowych,
3. VDISK.SYS (PC-DOS) i RAMDRIYE.SYS - urządzenia symulujące dysk w pamięci RAM.
Oprócz tego polecenia istniejące w obu wersjach mogą się różnić możliwościami (np. GRAPHICS).
Cechą charakterystyczną, odróżniającą obie wersje od siebie, są nazwy dwu plików systemowych: IO.SYS (w MS-DOS) i IBMBIO.COM (PC-DOS) oraz MSDOS.SYS (MS) i IBMDOS.COM (PC).
Budowa ogólna systemu
MS/PC-DOS składa się zasadniczo z czterech części:
l. rozszerzenia BIOS-u o nazwie IBMBIO.COM (w wersji MS nosi ono nazwę IO.SYS),
2. właściwego DOS-u o nazwie IBMDOS.COM (MSDOS.SYS),
3. procesora poleceń (ang. command processor) COMMAND.COM;
dzieli się na część rezydentną i nierezydentną,
4. poleceń zewnętrznych.
Pierwsze dwa pliki są plikami ukrytymi tzn. ich nazwy nie są wyświetlane przez polecenie DIR. i ' Wszystkie polecenia MS/PC-DOS można podzielić, na dwie grupy:
1. wewnętrzne,
2. zewnętrzne.
Polecenia wewnętrzne są stale obecne w pamięci RAM, a ich wykonanie następuje natychmiast po podaniu treści polecenia i zakończeniu jej naciśnięciem klawisza ENTER. Ich obsługą zajmuje się COMMAND.COM (polecenia wewnętrzne są jego częścią).
Polecenia zewnętrzne przed wykonaniem muszą zostać wczytane do pamięci. Są to pliki z rozszerzeniami EXE i COM. Użytkownik przez dołączanie do systemu tych plików może rozbudowywać go o własne polecenia.
Ogólna postać każdego polecenia jest następująca:
command [parameters] [options]
gdzie command oznacza nazwę polecenia, parameters - listę parametrów, options - listę opcji. Przez parametr polecenia rozumiemy dowolny ciąg znaków nie zawierający spacji, znaku tabulacji, przecinka lub średnika
Parametry są zwykle opcjonalną częścią polecenia i określają dane wejściowe (np. nazwa globalna kopiowanych plików) lub wyjściowe (np. nowe nazwy plików); istnieją jednak polecenia, które nie mają parametrów (np. CLS).
Opcje decydują o sposobie wykonania polecenia, a każda z nich jest poprzedzona symbolem '/'; podobnie, jak w przypadku parametrów nie są one wymaganą częścią polecenia.
MS/PC-DOS nie jest systemem dokonującym rozróżnienia pomiędzy dużymi i małymi literami, stad treść polecenia może być dowolną ich kombinacja.
Inicjowanie systemu
1. POST Po włączeniu zasilania mikroprocesor rozpoczyna pracę od:
• wykonania skoku do adresu FFFFOH/
• sprawdzenia poprawności działania procesora,
• wykonania testów urządzeń I/O i
pamięci, tzw. POST (ang.
Power-On Self-Test),
• sprawdzenia poprawności BIOS-u (liczenie sumy kontrolnej),
• inicjowanie tablicy wektorów przerwań (od adresu OOOOOH),
• inicjowanie klawiatury i karty graficznej,
• sprawdzenia czy zainstalowano rozszerzenia BIOS-u (od C8000H),
• inicjowanie obszaru roboczego BIOS-u (od 00400H).
BIOS zawiera procedury obsługi podstawowych części składowych systemu mikrokomputerowego, a także procedury inicjujące ten system po włączeniu zasilania i ładujące system operacyjny do pamięci operacyjnej.
BIOS (ang. Basie Input-Output System), zapisany w kostce pamięci typu ROM, zawiera taki zestaw procedur i funkcji, napisanych w języku maszynowym. Jego zadaniem jest izolacja systemu operacyjnego od bezpośredniej obsługi sprzętu.
2. BIOS Następuje szukanie dysku systemowego, tzn. sprawdzanie, czy jakikolwiek dysk znajduje się w pierwszej stacji (A:), po czym - jeśli drzwi mechanizmu tej stacji są otwarte - szuka dysku twardego. Na końcu jest szukany interpreter języka BASIC instalowany najczęściej w postaci kostki pamięci typu ROM.
Jeśli proces ten zakończy się negatywnie (tzn. nie znaleziono ani dyskietki, ani dysku twardego, ani BASIC-a) - zostaje wyświetlony komunikat o błędzie. Użytkownik winien wtedy włożyć do stacji A: dysk systemowy i nacisnąć dowolny klawisz, aby powtórzyć ten etap inicjowania.
3. IBMBIO.COM (IO.SYS) Program ładujący sprawdza istnienie dwu plików systemowych o nazwach IBMBIO.COM i IBMDOS.COM (w wersji PC-DOS - w MS-DOS pliki te noszą odpowiednio nazwy IO.SYS i MSDOS.SYS). Jeżeli zostanie znaleziony plik IBMBIO.COM (IO.SYS) to program lądujący wczytuje go do pamięci RAM i przekazuje mu sterowanie. Określa on konfigurację systemu, inicjuje system dysków i urządzenia I/O, wpisuje część tablicy wektorów przerwali i wczytuje IBMDOS.COM (MSDOS.SYS).
4. IBMDOS.COM (MSDOS.SYS) Do zadań IBMDOS.COM należy inicjowanie tablic roboczych systemu, wpisanie pozostałej części tablicy wektorów przerwań, interpretacja pliku CONFIG.SYS (o ile taki plik istnieje) oraz wczytanie interpretera poleceń COMMAND.COM.
5. COMMAND.COM Plik ten pełni rolę interpretera (procesora) poleceń i składa się z trzech części:
• pierwsza zawiera procedury obsługi przerwań 22H, 2311 i 24H oraz procedury lądujące trzecia część COMMAND.COM, o ile nastąpiło jej zniszczenie,
• druga jest częścią inicjująca i zawiera procesor obsługi pliku wsadowego AUTOEXEC.BAT oraz procedury określające najmniejszy adres segmentu, począwszy od którego mogą być wczytywane programy użytkowe,
• trzecia jest właściwym procesorem poleceń i zawiera, procesor poleceń wewnętrznych, procesor plików wsadowych, procedury obsługi klawiatury, wyświetlania znaku gotowości systemu oraz procedury wczytujące pliki typu BAT, COM i EXE.
Część pierwsza i druga tworzą część rezydentru} COMMAND.COM (stale obecna w pamięci), trzecia - nierezydentnq (wczytywaną ponownie w razie potrzeby). COMMAND.COM wczytuje do pamięci (o ile istnieje) plik AUTOEXEC.BAT, interpretuje go (tzn. wykonuje polecenia w nim zawarte) oraz wyświetla znak zachęty (ang. prompt). Jego wyświetlenie kończy procedurę inicjowania.
Podstawowe idee
• procesy,
• system plików,
• zarządzanie pamięcią,
• obsługa urządzeń I/O,
• metody ochrony danych.
W pierwszej kolejności opiszemy realizację wymienionych idei na poziomie poleceń systemu; dane dotyczące realizacji na poziomie jądra systemu (mechanizmy przerwań i funkcji systemowych.
Procesy
Procesy, rozumiane jako dynamiczne obrazy wykonywanych programów, istnieją oczywiście w MS/PC-DOS, chociaż mechanizmy nimi sterujące są bardzo ubogie i niedoskonale.
MS/PC-DOS umożliwia jednoczesne umieszczenie w pamięci operacyjnej kilku procesów (programów), mimo iż w danej chwili tylko jeden z nich jest aktywny (wykonywany).
Abstrakcyjnej operacji utworzenia procesu odpowiada w MS/PC-DOS wczytanie do pamięci kodu danego programu i jego wykonanie (przekazanie mu sterowania). Istnieje także możliwość utworzenia procesu potomnego (dany program wczytuje do pamięci operacyjnej kod innego, po czym następuje wykonanie "nowego") oraz przesianie informacji o przebiegu wykonania procesu potomnego do procesu macierzystego,
Abstrakcyjnej operacji zabicia procesu odpowiada w MS/PC-DOS zakończenie wykonywania programu, przy czym istnieje 2 możliwości:
• zakończenie programu ze zwolnieniem pamięci,
• zakończenie programu z pozostawieniem kodu w pamięci (TSR - skr. ang. Terminale and Stay Resident).
Program typu TSR można traktować jako proces uśpiony, choć "uśpienie" jest w tym przypadku rozumiane nieco inaczej niż dla procesu abstrakcyjnego. Różnica polega na tym, że w przypadku systemu MS/PC-DOS program typu TSR nie jest śledzony przez system (choć inne programy mogg, mieć dostęp do jego kodu) mimo tego, iż nadal jest aktywny (wykonywany); w przypadku procesu abstrakcyjnego - kod procesu nie zosta.1 jeszcze wczytany do pamięci operacyjnej.
Można je podzielić na 3 zasadnicze grupy:
• programy usługowe, wykorzystujące zazwyczaj przerwania programowe (np. 2FH)
• programy przywoływane kombinacjg, klawiszy (ang. pop-up programs) - np. edytor SideKick firmy Borland,
• programy realizujące wielozadaniowość poprzez uruchamianie procesów w tle (ang. background processing).
System plików
Partycje. Dysk fizyczny jest podzielony w systemie MS/PC-DOS na jedną lub więcej części nazywanych partycjami (ang. partitions), z których każda stanowi odrębny system plików.
W systemie MS/PC-DOS wyróżniamy następujące typy partycji:
• partycja MS/PC-DOS (ang. DOS partition), nazywana także par-tycją pierwotną (ang. primary partition) - pierwsza w kolejności partycja, zawiera jądro systemu MS/PC-DOS oraz system plików)
• partycja rozszerzona (ang. extended partition) - partycja nie zawierająca jądra systemu MS/PC-DOS, lecz jedynie system plików,
• partycja innego systemu (ang. non-DOS partition) - partycja, zawierająca jądro oraz system plików innego systemu aniżeli MS/PC-DOS (np. Unix, XENIX itp).
Do obsługi partycji (ich tworzenia, usuwania itp.) służy polecenie FDISK.''
Rodzaje plików. Wyróżniamy trzy główne rodzaje plików:
• zwykle (ang. files),
• katalogi (ang. directories),
• urządzenia logiczne (ang. devices).
Plik zwykły jest rozumiany podobnie jak w przypadku ogólnym
(-Q Katalog to plik zawierający nazwy oraz podstawowe dane o innych plikach. Q Urządzenie logiczne to program o specyficznej strukturze, przeznaczony do sterowania działaniem sprzętu fizycznego lub do jego symulacji, wczytywany do pamięci operacyjnej w chwili inicjowania systemu MS/PC-DOS.
Atrybuty plików.
Każdy plik zwykły może posiadać różne atrybuty, które określają, jakich operacji i w jakim zakresie można na nim dokonać
Dostępne są następujące atrybuty:
• archiwalny (ang. archwe) - oznaczający, że plik nie został zmieniony | od czasu wykonania ostatniej kopii zapasowej/)
• systemowy (ang. system) - plik systemowy,
• tylko do odczytu (ang. read-oniy) - pliku nie można usunąć,
• ukryty (ang. hidden) - jego nazwa nie jest wyświetlana podczas wypisywania zawartości katalogu za pomocą polecenia DIR.
Do tych atrybutów można dołączyć jeszcze dwa:
• katalog - atrybut plików-katalogów,
• etykieta dysku (ang. volume tabel),
ponieważ istnieją pewne, specyficzne tylko dla katalogów i etykiet, wartości pola opisującego atrybut w wejściu katalogowym.
Atrybuty urządzeń. Każde urządzenie logiczne posiada 18-bajtowy nagłówek (ang. device header), w którym znajdują się m. in dane o jego nazwie oraz atrybutach. Te ostatnie mogą mieć następujące wartości:
• urządzenie zegarowe (ang. clock device) - np. $CLOCK$,
• standardowe urządzenie wejścia (ang. standard input device) - np. GON:,
• standardowe urządzenie wyjścia (ang. standard output device) - np. CON:,
• standardowe urządzenie puste (ang. standard null devi(:c) - np. NUL:,
• urządzenie znakowe (ang. character device) - np. PRN:, COM1:,
• urządzenie blokowe (ang. block device) - np. A:, C:.
Nazwy plików i katalogów.
W MS/PC-DOS dla nazw plików obowiązują następujące zasady:
• nazwa pliku składa się z 2 części:
o właściwej nazwy (ang. filename) o długości maksymalnie 8 znaków,
o rozszerzenia nazwy (ang. extension) o długości maksymalnie 3 znaków,
• nazwa pliku powinna rozpoczynać się znakiem cyfry, litery lub znaku podkreślenia)
• w nazwie pliku zabronione są pewne znaki.
Oprócz nazwy pliku wymagana jest niekiedy specyfikacja pliku, która określa pełne położenie pliku w strukturze katalogów oraz zbiorze urządzeń dyskowych.
Specyfikacja pliku składa się z nazwy urządzenia dyskowego, ścieżka dostępu do katalogu, w którym znajduje się dany plik, oraz nazwy pliku.
Nazwy katalogów podlegają takim samym regułom, jak nazwy plików. Warto w tym miejscu dodać, że dla każdego urządzenia dyskowego, dostępnego w systemie, istnieje katalog bieżący, tj. ten, w którym się aktualnie znajdujemy. Poza tym w każdym katalogu) występują, dwie nazwy katalogów: (oznaczająca katalog bieżący) oraz (katalog o jeden poziom wyższy). Posługiwanie się nazwami i umożliwia swobodne poruszanie się po całej strukturze katalogów na danym dysku.
Nazwy urządzeń
Standardowe urządzenia noszą w MS/PC-DOS następujące nazwy:
• urządzenia dyskowe (blokowe)
o stacje dyskietek - A:, B:, o dyski twarde - C:, D: ..., o dyski wirtualne - D:, E: ...,
• urządzenia znakowe
Obsługa plików. W MS/PC-DOS można dokonać na pliku następujących operacji:
• kopiowania - polecenia COPY, REPLACE, XCOPY,
• usuwania (kasowania) - DEL (ERASE),
• zmiany nazwy - REN (RENAME),
• wyświetlenia zawartości - TYP E,
• zmiany atrybutów - ATTRIB,
• porównania zawartości - COMP, FC,
• zmiany typu- EXE2BIN.
Szczególnym rodzajem plików zwykłych są pliki wykonywalne - w przypadku MS/PC-DOS są to pliki typu COM i EXE. Główne różnice pomiędzy obu typami to:
• plik COM może mieć wielkość maksymalnie 64 kB, pliku EXE to ograniczenie nie dotyczy,
• format COM jest binarnym obrazem kodu i danych programu - plik EXE zawiera specjalny na główek mówiący jak wczytać program,
• kod w pliku COM rozpoczyna się od adresu 100H, w pliku EXE - nie jest to ustalone,
• plik EXE może zawierać segment stosu, plik COM - nie.
MS/PC-DOS umożliwia także nakładkowanie tj. wczytywanie do pamięci operacyjnej fragmentów większego programu w chwili, gdy zachodzi taka potrzeba. Fragment taki, nazywany nakladkg, (ang. overlay), stanowi część bieżącego procesu, tzn. nie ma własnego nagłówka prograani otoczenia oraz nie dysponuje własną, pamięcią .
Obsługa katalogów. Na katalogach można dokonać następujących
operacji:
• tworzenia - polecenie MD (MKDIR),
• usuwania (kasowania) - RD (RMDIR), DELTREE)
• zmiany katalogu bieżącego na inny - CD (CIIDIR).
Do wypisania listy plików katalogu służy polecenie DIR.
Obsługa urządzeń.
Obsługę urządzeń logicznych za pomoce poleceń można rozpatrzyć na poziomie:
• instalacji — urządzenia dostępne w systemie możemy podzielić na te, które są instalowane przez DOS podczas inicjowania (urządzenia dyskowe, CON:, LPT#:, COM#: itp.) oraz na te, których instalacji dokonuje użytkownik (za pomocą, polecenia DEVICE lub DEVICE-HIGH w pliku konfiguracyjnym CONFIG.SYS),
• wykonania (wykorzystania) - urządzenie logiczne jest obsługiwane przez program (ang. device driver), będący jego częścią; użytkownik porozumiewa się z danym urządzeniem za pomocą odpowiednich rozkazów - por. obsługę np. urządzenia ANSI.SYS.
Adresowanie pamięci.
Adresowanie w tym trybie rzeczywistym
• jest tworzony 20-bitowy adres bazowy segmentu pamięci (tzw. segment), który powstaje z przesunięcia w lewo o 4 bity zawartości odpowiedniego rejestru segmentowego,
• do niego dodawany jest 16-bitowy adres przemieszczenia, tj. adresu względnego wewnątrz segmentu (tzw. offset).
W przypadku procesorów 80286+ adresowanie w trybie rzeczywistym wygląda nieco inaczej:
• oba kroki adresowania są wykonywane jak poprzednio,
• ewentualny nadmiar (najbardziej znaczący bit 21-bitowej sumy) jest wysyłany na szynę adresową A20.
Obsługa pamieci rozszerzonej.
• pamięć typu extended jest obsługiwana w MS/PC-DOS 5.0+ przez sterownik HIMEM.SYS, zgodny ze standardem LIM XMS 2.0,
• po instalacji w CONFIG.SYS sterownika HIMEM.SYS można (od DOS 5.0+) zainstalować system w pamięci wysokiej za pomocą polecenia DOS=HIGH,
• HIMEM.SYS jest również wymagany dla instalacji dysku wirtualnego (urządzenie RAMDRIVE.SYS) lub pamięci podręcznej (urządzenie SMAR.TDRV.SYS) w pamięci rozszerzonej,
• pamięć typu expanded (nazywana inaczej stronicowana) wymaga instalacji specjalnych kart zawierających układy adresujące wraz z programami obsługi wykorzystującymi standard LIM EMS 3.2/4.0,
• obsługa polega na tym, że na żądanie programu stronę pamięci (16 kB) przepisuje się do tzw. ramki (ang. page frame) o wielkości 64 kB w przestrzeni adresowej UMA (ewentualnie poniżej 640 kB, jeśli zainstalowano mniej pamięci),
• programy EMM386.EXE oraz sterownuk HIMEM.SYS (DOS 5.0+) umożliwiają emulację pamięci typu expanded w pamięci rozszerzonej typu extended.
Obsługa urządzeń I/O
Istnieje kilka możliwości sterowania pracą urządzeń I/O:
• za pomocą poleceń obsługi plików - niektóre polecenia z wymienionych wcześniej (dotyczących obsługi plików) mogą obsługiwać urządzenia - np. COPY,
• za pomocą przekierowywania — używając mechanizmu przekie-rowania wejścia/wyjścia polecenia (ang. redirection) można dokonać obsługi urządzenia - np. TYPE,
• obsługa przez typowe polecenia I/O
Podstawowe polecenia ochrony danych
• kopie zapasowe - polecenia BACKUP, RESTORE (DOS 2.0+);
• pielęgnacja systemu plików - CHKDSK, RECOVER (DOS 2.0+);
CHKDSK m. in. wyszukuje w tablicy FAT zagubione sektory (ang. lost sectors), RECOVER - odtwarza pliki z pominięciem uszkodzonych sektorów; w MS-DOS 6.22 wprowadzono ulepszoną wersję tych poleceń o nazwie SCANDISK,
• zmiany atrybutów - ATTRIB (DOS 3.0+); początkowo polecenie to umożliwiało jedynie zmianę atrybutu R, kolejne wersje dodawały następne atrybuty,
• współdzielenie plików - SHARE (DOS 3.0+); ma znaczenie dla pracy w sieci,
• odzyskiwanie plików - MIRROR, UNDELETE, UNFORMAT (DOS 5.0+); umożliwiają śledzenie dokonywanych operacji kasowania (ang. deletion tracking) lub tworzenia kopii ważnych obszarów systemu pliku (MIRROR) czy też odzyskanie przypadkowo utraconych przez skasowanie (sformatowanie) plików (UNDELETE, UNFORMAT); należy pamiętać o tym, że polecenia te będą skuteczne tylko wtedy, gdy
System wielodostępny i siec lokalna
Systemem doskonale nadającym się do pracy w sieci jest właśnie system UNIX. Wielodostępny system UNIX umożliwia nie tylko ekonomiczne konfigurowanie systemów komputerowych przed zakupem sprzętu, ale zapewnia wkomponowanie istniejącego sprzętu.
Sam system UNIX został zaprojektowany niezależnie od konkretnego sprzętu komputerowego, a szczególnie niezależnie od urządzeń wejścia/wyjścia. Rozszerza to jego atrakcyjność, a fakt, iż system MS-DOSjest dostępny pod systemem UNIX (środowisko udostępniane użytkownikom poprzez napisanie polecenia, np. do.s) ułatwia pracę pod tym systemem dotychczasowym użytkownikom komputerów osobistych.
Podstawową różnicą pomiędzy lokalną siecią i systemem wielodostępnym są wymagania sprzętowe. Lokalna sieć wymaga, by każde stanowisko było samodzielnym komputerem. W systemie wielodostępnym zasoby komputera głównego (Iwst) są dostępne dla wszystkich użytkowników według potrzeb i dopuszczalnego zakresu udostępnienia przez administratora (użytkownikowi może wystarczyć monitor i klawiatura). Systemy zatem wielodostępne są zwykle tańsze od sieci lokalnych.
Praca w systemie wielodostępnym ułatwia współpracę grupie użytkowników poprzez łatwe gromadzenie wspólnych danych i programów, tworzenie bibliotek, łatwą wymianę informacji i łatwe administrowanie lokalnymi zasobami (zabezpieczanie nowopowstającego oprogramowania, wzajemne testowanie, tworzenie systemu aplikacyjnego). Rozbudowana i wielostopniowa forma dostępności plików (hasło i prawo dostępu ustala właściciel pliku) utrudnia wzajemne kolizje użytkowników, jest też skuteczną bronią przeciwko wirusom, tak rozpowszechnionym na komputerach osobistych pracujących pod nadzorem systemów MS-DOS.
Kombinacja zalet systemu wielodostępnego i sieci lokalnych umożliwia komponowanie sieci systemów komputerowych o wielostronnym zastosowaniu, dużych zasobach sprzętowo-programowych (jak: stacje graficzne CAD, Desktop Publishing, bazy danych i inne) i dużej mocy obliczeniowej. Należy podkreślić łatwość rozbudowy sieci komputerów pracujących pod systemem UNIX poprzez przyłączanie innych systemów komputerowych pracujących również pod systemem UNIX (nie koniecznie w tej samej wersji).
Bezpieczenstwo w Unix
Zachowanie bezpieczeństwa systemu UNIX wymaga, aby każdy użytkownik miał nazwę i hasio. Aby uzyskać dostęp do systemu, należy podać swoją nazwę i hasło po ukazaniu się znaków zachęty do ich podania. Jeśli jedno z nich zostalo podane błędnie, należy powtórzyć wszystko od początku.
Z chwilą uzyskania dostępu do systemu można w każdej chwili zmienić hasło przy użyciu rozkazu passwd. Aby wczytać ten lub każdy inny rozkaz, należy nacisnąć klawisz <Return> (w niektórych klawiaturach oznaczony <Enter>) po wypisaniu polecenia w wierszu rozkazu. Gdy zachodzi potrzeba skasowania wiersza rozkazu, należy wprowadzić <CTL>/u.
W celu trwałej zmiany typu końcówki należy zaktualizować plik .profile lub .login, który zawiera to określenie. Ten plik znajduje się zawsze w skorowidzu macierzystym.
Po zakończeniu korzystania z systemu, należy zakończyć sesję podając polecenie logout, jeśli korzysta się z powłoki C lub exit, jeśli korzysta się z powłoki Boume'a. Po wczytaniu tego rozkazu, użytkownik "wymeldował się" z systemu.
W systemie UNIX możemy korzystać z wygodnego systemowego opisu rozkazów. Do tego służy rozkaz mań.
Konta
Konta są przydzielane każdemu użytkownikowi w celu zorganizowania systemu zarządzania komputerem i śledzenia działalności każdego z nich. Bez konta nie można rozpocząć sesji na komputerze. Są dwa typy kont: zwykle (użytkownika) i uprzywilejowane. Konta zwykle są przydzielane każdemu użytkownikowi. Konta uprzywilejowane dają dostęp do wszystkich innych kont i plików i są przydzielane tylko administratorom systemu.
W systemie UNIX informacje są przechowywane w plikach. Pliki specjalna dla urządzeń przechowują informacje o różnych urządzeniach wchodzących w skład systemu. Te pliki, są generowane razem z systemem i nie należy nimi zbyt beztrosko manipulować. Pliki zwykle natomiast mogą być tworzone, nazywane i aktualizowane przez użytkowników.
Pliki są grupowane w skorowidzach. Skorowidze mogą również - obok plików zwykłych zawierać inne skorowidze (zwane pociskorowidzami) .
Komputerowi można przekazać do wykonania zadanie przez wydanie jednego z rozkazów systemu UNIX. Wiersz, w którym pisane są polecenia nazywa się wierszem rozkazu; jest on czytany przez system operacyjny, po wciśnięciu klawisza <Return>.
Użytkownik może zażądać, by wyjście polecenia systemu operacyjnego bylo inne niż ekran monitora (np. na drukarkę lub do pliku). Podobnie, można wyznaczyć wejście inne niż klawiatura. Można również użyć potoku, by zakomunikować systemowi operacyjnemu, żeby wykorzystał wyjście z jednego rozkazu jako wejście do drugiego.
Przez kolejne ustawienie w ten sposób rozkazów UNlXa użytkownik może stworzyć sobie własne ciągi rozkazów (makroinstrukcje).
Pliki
W celu sprawnej organizacji plików systemu UNIX, tworzone są skorowidze i pod-skorowidze. Każdy skorowidz i podskorowidz może zawierać zarówno pliki jak i inne podskorowidze i jest dostępny dla każdego, kto ma odpowiednie prawa dostępu do danego pliku czy skorowidza.
Za każdym razem, gdy użytkownik przechodzi do innego skorowidza, staje się on z definicji jego skorowidzem roboczym. W systemie UNIX istnieją rozkazy umożliwiające:
• wyświetlanie nazwy skorowidza roboczego,
• tworzenie skorowidzów,
• usuwanie skorowidzów,
• zmiany nazw skorowidzów,
• kopiowanie skorowidzów,
• wyświetlanie zawartości skorowidzów,
• zmiany skorowidza roboczego.
Pliki zawarte w skorowidzach są podstawowym sposobem przechowania danych w systemach UNIX. Każdy plik należy do jakiegoś skorowidza w systemie; jest niemożliwe, aby zaistniał plik bez "macierzystego" skorowidza. Plikami można manipulować w podobny sposób jak skorowidzami. Istnieją rozkazy systemowe pozwalające na:
• tworzenie plików,
• kasowanie plików,
• wyświetlanie plików,
• łączenie plików,
• zmiany nazw, plików,
• przemieszczanie plików,
• kopiowanie plików,
• drukowanie plików.
Można również ustalać prawa dostępu do każdego pliku lub skorowidza. Ta funkcja daje kontrolę nad użytkownikiem, który może czytać, aktualizować i wykonywać pliki i skorowidze.
Systemy UNIX dysponują pelnoekranowo-liniowym edytorem, bardzo przydatnym do edycji plików. Edytor ten, zwany vi, może być przywołany z każdego miejsca w systemie. Pracując edytorem vi można dodawać lub usuwać fragmenty pliku, zmieniać istniejący tekst lub tworzyć nowe pliki.
Systemy UNIX mają zestaw programów narzędziowych ułatwiających przetwarza informacji w plikach tekstowych. Te narzędzia pozwalają na:
• obliczenie liczby znaków w pliku,
• obliczenie liczby słów w pliku,
• obliczenie liczby wierszy w pliku,
• porównanie zawartości dwóch plików,
• sortowanie plików,
• przeszukiwanie pliku wg zadanego szablonu.
Przechowywanie plików
W systemach UNIX pliki są automatycznie przechowywane w zewnętrznej pamięci komputera (dysk twardy). Istnieją możliwości tworzenia zapasowych kopii plików, które mogą być składowane na taśmach kasetowych lub na dyskietkach. Gdy kopia zapasowa zostanie utworzona, można wyświetlać jej zawartość, odzyskiwać z niej pliki i robić dodatkowe kopie. System operacyjny akceptuje dyskietki 3.5 cala jak i 5.25 cala o powszechnie używanych pojemnościach (360KB, 720KB, 1.2MB i 1.4MB).
Rozkaz w trakcie wykonania jest procesem. W systemach UNIX jeden użytkownik może uruchomić kilka procesów w tym samym czasie przez umieszczenie jednego w pierwszym planie, a pozostałych w tle. Przy wprowadzaniu rozkazów należy określić, które z nich mają być wykonane w tle. W przeciwnym przypadku system operacyjny przyjmie, że są one wszystkie pierwszoplanowe i będzie je wykonywać kolejno.
Istnieje kilka rozkazów przeznaczonych do sterowania przebiegiem procesu. Są również rozkazy dostarczające informacji o samym systemie operacyjnym. zarówno powloką i powłoka casch tworzą środowisko sprzyjające pisaniu potrzebnych programów. Można napisać program powlókł tworząc plik tekstowy zawierający serię rozkazów systemu UNIX, a następnie określając go jako wykonywalny. Odtąd plik zostanie wykonany za każdym razem, gdy zostanie wprowadzona jego nazwa przy znaku zachęty powłoki.
Narzędzia systemu UNIX służą do:
• Wyświetlania bieżącej daty i czasu,
• Wyświetlania kalendarza dla dowolnego miesiąca dowolnego roku,
• Przypominania o nadchodzących wydarzeniach (terminarz),
• Przywołania interakcyjnego kalkulatora.
Systemy zawierają również elektroniczną pocztę, która pozwala na przesyłanie komunikatów między użytkownikami systemu. Poczta wysiana do kogoś jest przechowana w "skrzynce na listy" odbiorcy do czasu, gdy ją odbierze. Przy takiej organizacji poczta nie przerywa pracy innym użytkownikom i umożliwia przesyłanie komunikatów do użytkowników nie pracujących (wyłączonych) w danym czasie.
Oprócz programu maił (poczta) istnieje drugi program write, który pozwala na bezpośrednią łączność z innym użytkownikiem. Aby skorzystać z tego narzędzia, zarówno nadawca, jak i odbiorca muszą znajdować się w trakcie sesji. Wprowadzany komunikat ukazuje się jednocześnie na ekranach nadawcy i odbiorcy.
Edytor w Unix
Edytor mixEDIT jest pełnoekranowym edytorem przygotowanym głównie dla programistów. Za pomocą tego edytora możemy wygodnie przygotowywać teksty programów. Edytor pozwala na prace na kilku plikach, łatwość przechodzenia do systemu operacyjnego i szybki powrót, zmianę rejestru liter, operacje na blokach, funkcje odzyskiwania tekstu i wiele innych funkcji. Edytor ma wbudowany hełp w kilku językach (w tym w języku polskim). MixEDIT zalecany jest dla początkujących użytkowników systemu UNIX. W stosunku do standardowego edytora systemu UNIX vi jest uboższy w funkcje, wolniej pracuje, za to jest przyjemniejszy w pierwszym poznaniu i bardzo łatwy do nauczenia.
NDP
Zintegrowany pakiet NDP udostępnia użytkownikowi systemu UNIK 32-bitowe kompilatory języków programowania: FORTRAN 77, Pascal i C. Automatyczną kompilację uzyskujemy poprzez starannie przygotowany plik makefile.
System zarządzania modułami źródłowymi SCCS ułatwia utrzymanie porządku i ekonomiczne przechowywanie plików.
Polecenie ar umożliwia użytkownikowi tworzenie prywatnych bibliotek, co z kolei ułatwia ekonomiczne gospodarowanie skompilowanymi modułami pośrednimi.
Obecnie istnieje wiele wersji systemu Unix , z których 5 poniższych zalicza się do najważniejszych.
1.System V-najnowsza oferta firmy AT i T .Funkcje systemowe tego systemu SA nadzbiorem funkcji systemu III
2.System III- poprzednik Systemu V (System IV nie był rozprowadzany )
3.Unix 7 wydania – ostatnia wersja systemu pochodząca z ośrodka badawczego laboratoriów Bella ( z 1979r.).Tej wersji Unixa nie rozprowadza się obecnie.
4.Berkeley 4.2 BSD- rozległa modyfikacja 7 wydania pochodząca z Uniwersytetu Berkeley w Kalifornii . Wiele funkcji systemowych tej wersji wydaje się być mieszanka 7 wydania oraz Systemu III
5.Xenix – produkt firmy Microsoft Corporation.
Ogólnie o systemie Linux
Trudno powiedzieć ile osób rozwija obecnie Linuxa, ponieważ system operacyjny to dla użytkownika tak naprawdę nie tylko jądro, ale i oprogramowanie oraz dokumentacja (jądro bez oprogramowania użytkowego i dokumentacji byłoby interesujące co najwyżej dla hobbystów, specjalistów i studentów;). Formalnie jednak, Linuxem nazywamy tylko jądro tego systemu- Obecnie, system jest już bardzo rozwinięty, uznany jest za stabilną platformę Unixową. Pod względem szybkości dorównuje wielu komercyjnym systemom Unixowym, tworzonym od kilkunastu lub więcej lat, a niektóre z nich nawet przewyższa szybkością na tym samym sprzęcie (patrz np. testy porównawcze Linuxa i SunOSa na procesorze SPARC, LinuxPlus l /97 ). Wśród fachowców Linux uchodzi za system lepszy pod względem szybkości, efektywności, stabilności i co ważne w zastosowaniach Internetowych - bezpieczeństwa od modnych ostatnio Windows NT,
Wieloplatformowość i SMP
Linux, a wraz z nim prawie całe dostane na niego oprogramowanie, jest dostępne i rozwijane na wielu platformach sprzętowych. Procesory na których obecnie można uruchomić Linuxa to:
i386 oraz lepsze (obejmuje procesory Intela i386,1486, Pentium, Pentium MMX, Pentium Pro, Pentium II) a także procesory kompatybilne z nimi, firm takich jak AMD, Cyrix i inne.
Alpha
MIPS (Silicon Graphics Indy)
Motorola 68k (czyli komputery Amiga, Atari TT, Atari Falcon i ich klony)
PowerPC
Sparc i UltraSparc
HP PA-RISC
Na niektórych z powyższych platform Linux jest jedynym i poważnym konkurentem dla wcześniej z nią związanego systemu
operacyjnego. Przykładowo 64-bitowa wersja Linuxa na UttraSparca powstała szybciej niż analogiczny Solaris na tę platformę. (Solaris i UtraSPARC to produkty różnych działów finny Suń)
Wydaje się, że w interesie producentów procesorów jest, aby ich produkty pracowały z jak największą ilością oprogramowania.
Sieciowo, m.in.:
Może być serwerem internetowym/itranetowym dla komputerów pracujących pod dowolnym systemem operacyjnym;
Może anulować Novell Netware w zakresie udostępnania klientom Netware plików i drukarek;
Może być klientem Netware;
Może być sewerem plików i drukarek dla Windows 3.11/95/NT poprzez protokól SMB;
Może być również klientem Windows;
Może współpracować z Macintoshami i ich drukarkami poprzez protokół Apple Talk;
Wewnętrznie, m.in.:
Może bezpośrednio uruchamiać programy napisane w Javie;
Może uruchamiać programy skompilowane w standardzie iBCS (np. Oracie 7 działa, jakkolwiek producent nie oferuje wsparcia);
Istnieją działające emulatory systemu DOS (np. DOSEMU)
Istnieją działające emulatory systemu Windows (np. Wine, Wabi);
Istnieje działający emulator Macintosha (Executor);
Potrafi obsługiwać partycje innych systemów: FAT, FAT32, VFAT, NTFS) i jeszcze kilkanaście innych.
Inne, podobne Linuxowi systemy
Linus chociaż najpupolamiejszy, nie jest jedynym darmowym systemem operacyjnym. Imię projekty tego typu to GNU HURD, OpenBSD, NetBSD, FreeBSD, i zapewne inne.
ŚRODOWISKO MS-WINDOWS
Graficzne środowiska pracy
Jako pierwsze własne środowisko graficzne posiadały mikrokomputery domowe (ang. home microcomputers) takie jak Apple czy Atari. Idea ta, po zaaprobowaniu przez użytkowników komputerów 8-bitowych została następnie zaimplementowana w komputerach osobistych.
Pierwszymi programami tego typu dla procesorów 80x86 były GEM (ang. Graphical Environment Manager) firmy Digital Research, TopView (IBM) oraz MS-Windows (Microsoft). GEM i Windows połączyły w jedno technikę rozwijanych menu (ang. pull-down menu), graficzny tryb pracy, stosowanie piktogramów (ang. icons) jako graficznych symboli operacji i obiektów oraz używanie myszy jako podstawowego (oprócz oczywiście klawiatury) urządzenia wejścia. Podstawowym obiektem stało się okno (ang. window) rozumiane jako wyróżniony fragment ekranu, na którym można dokonywać pewnego rodzaju operacji. Powstała w ten sposób metodologia WIMP (ang. Windows, Icons, Mouse, Pull-down Menu) leży u podstaw większości implementacji graficznych środowisk pracy.
Inna cecha pakietu MS-Windows, która znalazła uznanie użytkowników jest jednakowy wygląd dokumentu (tekstu i/lub grafiki) na ekranie oraz na wydruku - obowiązuje tzw. zasada WYSIWYG (ang. What You Sec Is
What You Get). Jednakże główną, zaleta, która w znacznej mierze przyczyniła się do popularności tego typu oprogramowania jest możliwość wykonywania wielu programów.
Wiadomości podstawowe
Na MS-Windows można patrzeć jak na
• pakiet programowy lub
• quasi-system operacyjny.
Operacje wykonywane przez Program Managera
Program Manager jest główna aplikacja pakietu - polni rolę powłoki tego środowiska. PM uruchamiany jest podczas startu MS-Windows, a jego opuszczenie kończy pracę pakietu. Przeznaczeniem PM jest uruchamianie innych aplikacji, organizowanie aplikacji w grupy oraz określanie wzajemnego położenia na pulpicie ich okien .
Operacje wykonywane przez Flle Managera
Aplikacja, za pomocą której dokonujemy wszelkich operacji na plikach jest File Manager. Za pomocą FM możemy:
• zmienić stację dysków lub katalog,
• zmienić nazwę pliku (plików) lub katalogu,
• utworzyć katalog,
• kopiować, przesuwać lub usuwać pliki,
• zmienić atrybuty pliku (plików),
• uruchomić aplikację,
Zaawansowane możliwości pakietu
Do bardziej wyszukanych możliwości MS-Windows należą:
• pakowanie obiektów (ang. object packaging) - przy pomocy Object Packagera; technika ta obejmuje tworzenie obiektu (tekstu, grafiki, dźwięku, komendy MS/PC-DOS), wstawienie spakowanego obiektu do aplikacji oraz wybór symbolu obiektu,
• biblioteki DLL (ang. Dynamie Library Łink) — są to moduły wykonywalne zawierające kod lub zasoby wykorzystywane przez inne aplikacje lub biblioteki DLL. Z plików DLL mogą korzystać zarówno aplikacje typu "for Windows",jak i DOS-owe (pracujące w trybie chronionym).
• osadzanie i łączenie obiektów (OLE) - nowa technika przesyłania danych między aplikacjami.
Obiektem nazywamy dowolny fragment informacji utworzony przez aplikację.) praca w sieci - od MS-Windows 3.1. Dotyczy najbardziej popularnych sieci: 3+Share, 3+Open (3Com, wersja l.x+), LANtastic (Ar-tisoft, 3.x+), VINES (Banyan, 4.x), Pathworks (DĘĆ, 4.0+), OS/2 LAN, PC LAN (IBM), Novell NetWare (NoveU), używanie grupy Startup - dotyczy zegara (Clock), obsługi strony kodowej 852, oraz wyboru używanej powłoki (Program Manager czy File Manager).
Anomalia
MS-Windows nie współpracuje poprawnie z programami:
• kompresji dysku (Stacker, Newspace itp.),
• antywirusowymi (Norton Anti-Virus, Vaccine, Virex itp.),
• optymalizacji dysku (PC Tools, NDD itp.),
• buforowania operacji dyskowych (Hyper Disk, Power Cache itp.),
• odzyskującymi skasowane pliki (PC Tools itp.),
• wykonującymi kopie zapasowe (Fast Backup itp.), jak również z pewnymi poleceniami MS/PC-DOS (zob. dalej). Wadliwa współpraca ma miejsce wtedy, gdy próbujemy wykonać wymienione programy z poziomu MS-Windows. Jedyną pewną metodą uniknięcia przykrych niespodzianek (np. utraty danych) jest wykonywanie kompresji dysku oraz innych operacji na systemie plików przed uruchomieniem MS-Windows.
Ewentualne kłopoty wynikają z faktu iż MS-Windows stosuje własne metody zarządzania pamięcią i urządzeniami I/O.
Powłoki
Jeśli chodzi o inne podobieństwa, pomiędzy MS-Windows, a systemem operacyjnym to można wskazać na pewne warstwy dostępne w MS-Windows
Do takich warstw możemy zaliczyć:
• Program Managera - podstawowymi obiektami sg, program i grupa programów, a operacjami - utwórz, usuń aplikację itp.
• Flle Managera - obiektem podstawowym jest plik, a operacjami -operacje na plikach.
Zalety i wady pakietu
Do zalet MS-Windows należą:
• graficzny interface użytkownika,
• wielozadaniowość,
• współdzielenie zasobów,
• obsługa multimediów,
• możliwość pracy w sieci,
• obsługa standardów międzynarodowych. Do wad MS-Windows należą:
• niejednolity poziom dostępnych narzędzi np. brak pewnych narzędzi graficznych (skalowania) w Paintbrush-u, kalkulator o niewielkiej liczbie funkcji, nieprogramowany itp.
• dość wysokie wymagania sprzętowe,
• rosnąca ilość dokumentacji opisującej problemy współpracy różnych produktów programowych z MS-Windows.
Norton Comander
Informacje wstępne
Pracując z systemem operacyjnym DOS, łatwo można zauważyć, że dość pracochłonne jest (zwłaszcza dla osoby nie obytej z klawiaturą) żmudne wpisywanie komend. Opracowano więc programy, które ułatwiają posługiwanie się komputerem, dostarczając użytkownikowi wygodnych narzędzi do wykonywania komend systemu operacyjnego. Programy takie, nazywane SHELL (ang. otoczka, powłoka), stanowią dla użytkownika jakby "protezę" do łatwiejszego posługiwania się komputerem. Obecnie właściwie wszystkie komputery mają zainstalowany taki program i rzadko kto korzysta tylko z komend DOS-a przy wykonywaniu operacji na plikach. Programów typu SHELL jest kilka i każdy ma swoich zwolenników, którzy przyzwyczaili się do niego i tylko przy jego pomocy potrafią efektywnie pracować z komputerem. Najpopularniejszym jest NORTON COMMANDER. Swą popularność zawdzięcza prawdopodobnie temu, że pojawił się na rynku jako pierwszy i od razu zdobył rzeszę zwolenników.
Program Norton Commander (NC) jest tak zwaną nakładką na system operacyjny. Określenie "nakładka" w terminologii komputerowej oznacza program, który po załadowaniu do pamięci operacyjnej komputera rezyduje w niej, jest cały czas aktywny, nawet podczas wykonywania innych programów. Praktycznie rzecz biorąc użytkownik, który posługuje się komputerem z zainstalowanym NC, może zapomnieć o wielu komendach systemu operacyjnego. Wywołanie go (uruchomienie) odbywa się poprzez wpisanie polecenia NC i przyciśnięcie ENTER. Oczywiście warunkiem, aby program ten został załadowany, jest jego obecność w bieżącym katalogu (lub w domyślnej ścieżce dostępu ustawionej komendą PATH DOS-a). Większość komputerów ładuje do swojej pamięci ten program zaraz po załączeniu, dzięki umieszczeniu w pliku AUTOEXEC.BAT na ostatniej pozycji właśnie polecenia NC, poprzedzonego ewentualnie ścieżką, w której program ten się znajduje. Korzystanie z Nortona Commandera nie uniemożliwia wykonywania poleceń dos-a. Wszystkie komendy systemu operacyjnego można wydawać z klawiatury, gdyż bezpośrednio pod panelami znajduje się znany już znak zachęty. Migający kursor oznacza /A że DOS cały czas czeka na rozkazy. Gdy tylko zaczniemy wpisywać z klawiatury jakieś znaki, będą one pojawiać się właśnie w tej linii. Panele są najważniejszym elementem wyświetlanym na ekranie. Do zmiany aktywnego panela służy klawisz TAB.
Okienka NC są niezależne od siebie. Jeśli w jednym z nich znajduje się zawartość wybranego katalogu na jednym z dysków, w drugim można wyświetlić dowolny katalog z dowolnego dysku.
W obrębie jednego okienka można się poruszać, naciskając klawisze oznaczone strzałkami. Jeżeli będziemy przyciskać klawisze sterujące ruchem kursora, zobaczymy, jak podświetlane są kolejne nazwy katalogów i plików. Do przesuwania kursora używane mogą być także klawisze HOME, END, PGUP. PGDN.
Poruszanie się po strukturze katalogów
W DOS-ie do zmiany bieżącego katalogu służyła komenda CD. W NC wystarczy podświetlić kursorem katalog i nacisnąć ENTER. Za pomocą kursora można "podróżować" po plikach w wybranym katalogu. Zawsze są dwie kropki. Oznaczają one tak zwane nawiązanie do katalogu nadrzędnego. Jeśli ustawimy na nich kursor i naciśniemy ENTER, katalogiem bieżącym będzie katalog o jeden stopień "wyższy" (katalog macierzysty aktualnego).; Gdy przesuwamy kursor, podświetlając kolejne pliki i katalogi, w najniższej linii okienka pojawia się opis pliku lub katalogu, na którym ustawiony jest kursor. Opis ten zawsze zawiera datę i czas utworzenia, a w przypadku pliku podaje także jego wielkość w bajtach".Norton Conunander
Praca na komputerze sprowadza się do wywoływania i wykonywania programów. Aby załadować do pamięci komputera jakiś program, należy ustawić na nim (to znaczy na pliku, który ma jedno z rozszerzeń: .BAT, .COM lub .EXE) kursor sztabkowy i nacisnąć ENTER.
Zmiana aktywnego dysku
Naciśnięcie ALT+F1 (zapis taki oznacza: przyciśnij klawisz ALT i trzymając go przyciśnij Fl, a następnie zwolnij obydwa klawisze) spowoduje wyświetlenie na ekranie małego okienka wyboru napędu. Pokaże się w nim tyle literek, ile napędów posiada komputer. Aby wybrać, który z nich ma być wyświetlany w lewym okienku, należy naciskając klawisze oznaczone strzałkami, wskazać odpowiedni napęd i nacisnąć ENTER, albo nacisnąć klawisz odpowiadający danej literze napędu
Wyświetlanie paneli na ekranie
Gaszenie okienek: CTRL+F1 i CTRL+F2 albo CTRL+0
Po naciśnięciu CTRL+F1 lewe okienko znika z ekranu. Jeszcze raz CTRL+F1 i pojawia się znowu. To samo dotyczy prawego okienka, tylko kombinacja klawiszy jest inna:
CTRL+F2.
Naciskanie CTRL+0 powoduje gaszenie i zaświecanie obydwu okienek jednocześnie.
6. Klawisze funkcyjne
• F1-Help
Naciśnięcie Fl spowoduje wyświetlenie na ekranie podpowiedzi o tym, co w danej chwili można zrobić za pomocą programu. Informacja ta podawana jest w języku angielskim.
• F2-Menu
przyciśnięcie tego klawisza spowoduje wyświetlenie na ekranie tzw. menu użytkownika. Menu takie tworzy się najczęściej w celu szybszego wykonania kilku często powtarzanych operacji.
Dzięki niemu, nie trzeba na przykład "wędrować" po katalogach i szukać programów, które chcemy uruchomić. Jeśli w komputerze jest zainstalowane takie menu, warto je używać Menu użytkownika składa się z kilku lub kilkunastu niezależnych segmentów. W pierwszej linii każdego segmentu znajduje się nazwa klawisza (A, B, Fl, F2, itd.), następnie dwukropek i krótki opis operacji, która zostanie wykonana, gdy klawisz ten zostanie przyciśnięty. Kolejne linie (może ich być dowolnie dużo) zawierają komendy DOS-a i nazwy programów, które mają zostać wykonane.
f • F3-View
Dzięki tej opcji można przeglądać zawartość plików. Praktycznie można zobaczyć zawartość wszystkich plików, ale ma to sens tylko w przypadku tekstów (z rozszerzeniem .TXT, .DOC, ME, itp). Aby zobaczyć zawartość wybranego tekstu, należy ustawić na nim kursor sztabkowy, a następnie nacisnąć F3. Do poruszania się po tekście wykorzystujemy klawisze sterujące kursorem, a więc: T J- <- ->, HOME, END, PGUP, PGDN. Próba przeglądnięcia zawartości pliku z rozszerzeniem .EXE lub .COM spowoduje pojawienie się na ekranie zbiorowiska zupełnie niezrozumiałych znaków (w języku składającym się właśnie z takich przeróżnych znaków komputer "porozumiewa" się z systemem operacyjnym). Można natomiast przeglądać pliki typu BATCH, gdyż są to zwykłe zbiory tekstowe.
• F4-Edit
Klawisz F4 spełnia podobną funkcję jak F3 (przeglądanie pliku), tylko z możliwością edycji. Korzystając z tej opcji, można wprowadzać poprawki w plikach. Jeżeli podświetlimy wybrany plik i przyciśniemy F4, na ekranie pojawi się jego zawartość (podobnie, jak po przyciśnięciu F3) i w lewym górnym rogu ekranu zostanie umieszczony kursor.
Za pomocą NC możemy także utworzyć nowy plik. W tym celu naciskamy SHIFT+F4, następnie wpisujemy nazwę tworzonego pliku i przyciskamy dwukrotnie ENTER. U-tworzony plik zostanie zapisany w aktualnym katalogu. W ten sposób można utworzyć np. plik typu BATCH. W takim przypadku należy pamiętać, aby nadać mu rozszerzenie.
Norton Commander
BAT. W przeciwnym przypadku próba jego późniejszego uruchomienia zakończy się niepowodzeniem.
F5-Copy
Jest to najczęściej wykorzystywana możliwość programu. Jest ona odpowiednikiem DOS-owskiej komendy COPY. Umożliwia kopiowanie pliku lub grupy plików do różnych katalogów i na różne dyski. Za pomocą klawisza F5 w programie NC operacja ta jest o wiele łatwiejsza niż przy wykorzystaniu komendy COPY DOS-a.
Zaznaczanie grupy plików
Można tego dokonać na dwa sposoby:
1. Ręczne zaznaczanie plików.
Ustawiamy kursor na wybranym pliku i naciskamy INSEKT. Plik ten zostanie podkreślony lub "wytłuszczony", a w okienku opisu plików pojawi się ilość tak zaznaczonych plików wraz z wielkością pamięci, jaką zajmują. Aby zrezygnować z zaznaczonego omyłkowo pliku, wystarczy ustawić na nim kursor i ponownie nacisnąć INSEKT.
2. Wykorzystanie tzw. znaków globalnych.
Są to znaki: ''' - zastępujący dowolny ciąg w nazwie pliku, oraz ? - zastępujący tylko jeden znak. Aby w ten sposób zaznaczyć grupę plików, należy nacisnąć klawisz SZARY_PLUS znajdujący się na klawiaturze numerycznej (nazywany jest szarym w odróżnieniu od plusa znajdującego się nad znakiem równości). Po jego naciśnięciu pojawi się okienko, w którym można wprowadzić znaki globalne.
Jeśli jakieś zbiory chcemy wyłączyć z grupy zaznaczonych, używamy klawisza oznaczonego SZAKY_MINUS. Po jego przyciśnięciu podajemy wzorzec w sposób opisany powyżej. Pliki odpowiadające wpisanemu wzorcowi zostaną w tym przypadku wyłączone z grupy zaznaczonych.
F6-RenMov
Opcja ta działa podobnie jak kopiowanie, z jedną tylko różnicą: kopiowany plik jest automatycznie kasowany w miejscu, w którym dotychczas się znajdował. Jest to tak zwane przenoszenie plików. Proces ustalania, które pliki i gdzie mają zostać przeniesione, jest taki sam jak w przypadku kopiowania. Można więc przenosić również grupy plików.
Dodatkowo klawisz ten służy do zmiany nazwy pliku (odpowiednik komendy REN DOS-a) lub katalogu (w DOS-ie nie ma takiej możliwości). Jeśli podświetlimy jakiś plik i naciśniemy klawisz F6, a następnie zamiast zaakceptować proponowaną ścieżkę przeniesienia wpiszemy nową nazwę (ścieżka zostanie automatycznie skasowana, gdy pierwszym przyciśniętym znakiem nie będzie klawisz sterujący kursorem), to plik ten nie zostanie przeniesiony, tylko pozostanie w tym samym miejscu, ale pod nową nazwą. Podobnie można zmienić nazwę katalogu.
F7-Mkdir
Jest to odpowiednik DOS-owskiej komendy MD. Za pomocą F7 możemy utworzyć na dysku katalog lab podkatalog. W tym celu musimy znajdować się w katalogu, w którym chcemy utworzyć nowy podkatalog, i nacisnąć klawisz F7. Gdy na ekranie pojawi się okienko edycyjne należy wpisać w nim nazwę katalogu (oczywiście nie może być ona dłuższa niż 8 znaków, jeśli tak będzie, zaakceptowanych zostanie tylko pierwszych 8). Po naciśnięciu ENTER zostanie utworzony nowy katalog. Jest jeden wyjątek. Jak wiemy, nazwy katalogów i plików muszą być unikalne. Jeśli więc w aktualnej ścieżce istnieje już katalog o podanej nazwie, drugi o takiej samej nazwie nie zostanie utworzony.
• F8-Delete
Za pomocą tej opcji można wymazywać (kasować) niepotrzebne pliki i katalogi. W związku z tym należy używać jej z wielką rozwagą.
F9-PullDn
Naciśnięcie tego klawisza powoduje udostępnienie górnej linii menu programu NC. Za jego pomocą można ustalać różne parametry pracy, jak i wykonać wszystkie omawiane operacje. Jeśli więc zapomnimy, że ALT+F1, to uaktywnienie odpowiedniego dysku w lewym okienku, a CTRL+F2, to zgaszenie prawego okienka, przyciskamy F9 i szukamy odpowiedniej opcji w menu. W górnym menu poruszamy się za pomocą klawiszy sterujących kursorem, a odpowiednią opcję wybieramy, przyciskając ENTER lub klawisz z liteską odpowiadającą wybranej pozycji (duża litera lub podkreślenie)^ f Po przyciśnięciu F9 u góry ekranu pojawi się pięć opcji.
Opcje podzielone są na trzy sekcje. Pierwsza z nich ustala, w jaki sposób będą prezentowane pliki w panelu.
Brief - ustawienie standardowe. Pliki prezentowane są w trzech kolumnach/wyświetlane są tylko ich nazwy i rozszerzenia;
Fuli - pliki prezentowane są w jednej kolumnie, z pełnym opisem, to znaczy nazwą, rozszerzeniem, rozmiarem oraz datą i czasem kreacji;
Info - powoduje wyświetlanie informacji o dysk--, którego zawartość pokazana jest w sąsiednim okienku. Podawane są tam kolejno: ogólna pamięć komputera, dostępna aktualnie pamięć operacyjna, ogólna pojemność dysku, którego zawartość pokazuje drugie okienko, oraz ilość wolnego miejsca na tym dysku. Informacje te można także uzyskać, naciskając kombinację klawiszy CTRL+L. Ponowne naciśnięcie tej kombinacji przywraca poprzedni wygląd panela:
Tnę Newton
Tree - powoduje wyświetlenie w danym panelu tak zwanego drzewa katalogów. Drzewo to przedstawia strukturę katalogów znajdujących się na dysku, którego zawartość pokazuje sąsiedni panel. Jest to odpowiednik komendy zewnętrznej TREE DOS-a.
Druga grupa podopcji określa, w jakiej kolejności mają być wyświetlane pliki w panelu. Pozwala to zmieniać kolejność wyświetlania plików i umożliwia szybsze ich wyszukiwanie w danym katalogu.Pliki mogą być szeregowane według: nazwy (Name), rozszerzenia (eXtension), czasu kreacji (tiMe), wielkości (Size) oraz w postaci nieuporządkowanej (Unsorted).
F10-Quit
Funkcja la służy do zakończenia pracy z NC.
Inne możliwości programu
• Zegar
F9,0, L - pozwala wyświetlić (zgasić) w prawym górnym rogu ekranu zegar z aktualnym czasem systemowym. Zmiany czasu systemowego można dokonać wydając polecenie DOS-u TIME.
• Wielkość paneli
F9, O, F - powoduje powiększenie okien programu NC na cały ekran. Dzięki temu w panelach może zmieścić się większa liczba plików. Ponowne przyciśnięcie tej sekwencji klawiszy zmniejsza ekran o połowę.
• Informacja o klawiszach funkcyjnych
CTRL+B - usuwa lub wyświetla dolny pasek z informacją o operacjach możliwych do wykonania przy użyciu klawiszy funkcyjnych.
• Wyszukiwanie pliku lub katalogu
ALT+F7 - opcja ta pozwala na odszukanie w gąszczu katalogów i podkatalogów konkretnego pliku lub katalogu. Potrzeba taka zachodzi często, gdy użytkownik wie, że gdzieś na dysku znajduje się plik o znanej mu nazwie, lecz nie wie, w którym katalogu, lub gdy chce sprawdzić, czy plik taki istnieje. Po naciśnięciu tej kombinacji klawiszy w okienku edycyjnym należy wpisać nazwę poszukiwanego pliku (można stosować znaki:
„*” i „?”, co pozwala na wyszukiwanie większej grupy plików według podanego wzorca) i nacisnąć ENTER. Komputer rozpocznie wyszukiwanie na bieżącym dysku wszystkich plików (i katalogów) zgodnych z podaną nazwą (lub wzorcem) i wyświetli rezultaty poszukiwań w dużym okienku. Jeśli znajdzie się tam poszukiwany plik, należy podświetlić go kursorem i nacisnąć ENTER. Program sam ustawi odpowiedni katalog w bieżącym okienku, a kursor umieści na poszukiwanym pliku.
Gaszenie ekranu
F9, O, C, Screen blank delay - opcja ta jest bardzo użyteczna, gdy komputer jest włączony cały czas, także wtedy, gdy nikt go nie używa. Włączenie jej powoduje, że gdy w ustalonym czasie nie zostanie przyciśnięty żaden klawisz, ekran zgaśnie i będą się na nim pojawiały małe gwiazdki. Ma to na celu oszczędzanie luminoforu kineskopu monitora (przedłuża się w ten sposób jego żywotność). Powrót do normalnego wyświetlania ekranu nastąpi po naciśnięciu dowolnego klawisza. Czas, po jakim następuje wygaszanie ekranu, można ustawić po naciśnięciu sekwencji klawiszy F9, O, C. Potem należy ustawić kursor w okienku podpisanym Screen blank delay i wybrać odpowiedni czas, naciskając klawisz SPACJL.Norton Commander
Konfiguracja
SHIFT+F9 - naciśnięcie tych klawiszy spowoduje zapisanie aktualnej konfiguracji (czyli sposobu wyświetlania paneli) w specjalnym pliku (NC.INI). Następne wywołanie programu Norton Commander nastąpi z parametrami, które będą ustalone bezpośrednio przed przyciśnięciem tych klawiszy.
Windows 95
Windows 95 dysponuje zupełnie nowym interfejsem użytkownika.
Pierwszą nowością jest zorientowany obiektowo sposób patrzenia na przedmioty. Oznacza to, że wszystko, co jest związane z komputerem, jest traktowane jako obiekt. Obiekt jest osobnym przedmiotem, z którym można prowadzić interakcję. Tekst, obrazki, próbki dźwięku, całe dokumenty i drukarki to tylko niektóre z obiektów.. Pulpit można traktować jako świat, w którym wykonuje się określone zadania. W świecie tym można dostrzec kilka obiektów, jakimi są: dokumenty (listy i raporty o wydatkach), narzędzia (stapler, telefon i śmietnik) i miejsca przechowywanie różnych przedmiotów (pliki i foldery).
Praca w sposób zorientowany obiektowo polega na edytowaniu zawartości obiektów i na manipulowaniu grupami obiektów po to, by móc wykonać określone zadania. Pracę tę ułatwia fakt, że system Windows pamięta o tym, które narzędzie jest potrzebne do tego, by wykonać określoną operację na obiekcieW Windows 95 wystarczy tylko przeciągnąć dokument z foldera na pulpit i dwukrotnie kliknąć myszką na jego ikonie, a stosowny procesor tekstu zostanie uruchomiony automatycznie. W Windows 3.x konieczna była wiedza o tym, jaka aplikacja mogła być użyta do redagowania określonego dokumentu. Konieczne było uruchomienie tej aplikacji i następnie otworzenie dokumentu.
Obiekty różnią się między sobą typem. Podobnie, jak w realnym świecie, każdy z obiektów ma swoją charakterystykę, która przesądza o tym, jak dany obiekt wygląda i w jaki sposób pracuje. Charakterystyka ta nosi nazwę właściwości.
Zaletą pracy w zorientowanym obiektowo systemie operacyjnym jest spójność operacji, jakie są wykonywane w czasie realizowania różnych zadań.
Właściwości obiektu
Właściwości czynią obiekt unikatowym oraz definiują jego wygląd i sposób działania. W systemie Windows 95 można dotrzeć do właściwości obiektu, klikając dwukrotnie na tym obiekcie prawym przyciskiem myszy. Na ekranie pojawia się wtedy menu skrótów (pop-up menu). W tym menu można znaleźć wszystkie akcje, które były zdefiniowane dla obiektu (takie jak Delete, Send To, Open). Przy pomocy tego menu można również dotrzeć do okna dialogowego dokumentu.
Nowe elementy na ekranie
Ekran Windows 3.x nie zawierał wielu elementów. Jedynym interfejsem między komputerem i użytkownikiem był Menedżer Programów (Program Manager) — okno pełne ikon do uruchamiania programów. Trudno było więc znaleźć wygodne miejsce na przedmioty, z którymi pracowało się codziennie (jedynym rozwiązaniem była grupa programów, stworzona przy pomocy Menedżera Programów).
Pulpit Windows 95 jest ciekawszy i prostszy w obsłudze. Na przedstawionym ekranie można dostrzec wszystkie, standardowe elementy Windows 95. Są to:
• Ikony
• Foldery
• Skróty
• Pasek zadań (taskbar)
Ikony
Ikony mogą reprezentować: aplikacje (na przykład Microsoft Word), dokumenty (na przykład: listy, ilustracje), urządzenia peryferyjne (drukarki i faks modemy), miejsca na rozmaite obiekty (foldery). Ponieważ każda ikona reprezentuje obiekt, dlatego też ma ona swe właściwości i metody.
Foldery
Foldery są doskonałym miejscem, w którym można przechowywać rozmaite pliki i programy. Ich ikony przypominają swym wyglądem kartotekę.Foldery można traktować jako podkatalogi systemu DOS lub jako katalogi serwerów sieciowych. Katalogi już istniejące są wyświetlane przez Windows 95 jako foldery.
Pulpit nie jest jedynym miejscem, w którym można spotkać foldery, gdyż te mogą być umieszczane w dowolnym miejscu komputera lub w dowolnym miejscu otoczenia sieciowego (na dyskach twardych innych komputerów, w innych folderach, w archiwach danych).
m Projekty
l Pasek zadań (taskbar)
Cienka lista, która znajduje się na dole ekranu, to pasek zadana taskbar). Zadaniem tego paska jest wyeliminowanie podstawowej niedogodności poorzednich wersji systemu Windows: utraty dostępu do okien w momencie, gdy są one przesłaniane kolejnymi oknami.
Paska zadań używa się w wielu sytuacjach. Po pierwsze informi je on o aktualnie uruchomionych programach. Można się nim również posłużyć po to, b} szybko dotrzeć do okna, które jest w danym momencie przesłonięte przez inne okna. Wygh d paska zadań w sytuacji, kiedy w systemie jest uruchomionych klika programów.
W menu Start można znaleźć kilka domniemanych opcji i kilka standardowych podmenu Można tu również dodawać własne menu i skróty.
Ikona Mój komputer (My Computer) jest jeszcze jednym rodzajem specjalnego foldera W folderze tym można znaleźć wszystkie obiekty, jakie są dostępne na danym komputerze to znaczy: stacje dysków, dyski twarde, litery dysków związanych z zasobami sieciowymi
Otoczenie Sieciowe (Network Neighoorhood)
Ikona Otoczenie Sieciowe (Network Neighborhoodjf reprezentuje folder, w którym można znaleźć wszystkie zasoby, dostępne w sieci. Zasobami tymi mogą być inne komputery, serwery plików i serwery drukarek Novel NetWare, inne sieci lokalne.
Kosz (Recycle Bin)
Ikona Kosza (Recycle Bin) służy do usuwania plików, skrótów, folderów i innych obiektów z systemu. Kosz jest programowym odpowiednikiem zwykłego kos» na śmieci, do którego wrzucane są niepotrzebne przedmioty. Raz na pewien czas (na przykład, raz na tydzień) zawartość kosza jest usuwana. Zanim kosz zostanie opróżniony iatnieje możliwość odzyskania wrzuconych do niego obiektów. Opróżnienie kosza powoduje bezpowrotną utratę znajdujących się tam przedmiotów.
Zintegrowane zarządzanie siecią
Praca w sieci pozwala uzyskać dostęp do informacji, do drukarek, do faks modemów i do innych zasobów w sposób równie łatwy, bez względu na to czy są one umieszczone lokalnie, czy też znajdują się w zupełnie innym miejscu.
Odrobina historii
Pierwsze wersje systemu Windows 3.1 wymagały od swych użytkowników nie lada zdolności i nie byle jakiej wiedzy o funkcjonowaniu komputerów, jeżeli użytkownicy ci chcieli korzystać z sieci. Sieć i Windows nie chciały w ogóle ze sobą współpracować. Sieciowe systemy operacyjne (NOS — Network Operating System), takie jak Novel NetWare i Banyan VINES, nie wiedziały nic o Windows i system Windows nie wiedział nic o sieciowych systemach operacyjnych. Aby wykonać podstawowe zadania sieciowe, takie jak: logowanie, wylogowanie się, podłączenie do dysku sieciowego lub nawiązanie połączenia z drukarką sieciową, najłatwiej było wyjść do linii poleceń DOS i tam przeprowadzić wszystkie operacje. Utrudniało to codzienną pracę z Windows.
Windows for Workgroups były odpowiedzią na potrzeby użytkowników, domagających się łatwiejszej pracy w sieci. Znalazły się tam cechy, które pozwalały udostępniać: pliki, drukarki i inne zasoby. Jedynym warunkiem było to, by wszystkie komputery pracowały pod kontrolą Windows for Workgroups. Jeżeli pojawiała się konieczność wymiany informacji z innym sieciowym system operacyjnym, to z reguły oznaczało to niemałe problemy.
Co prawda posługiwanie się w tym samym czasie Windows for Workgroups i Novel NetWare jest możliwe, lecz odpowiednia konfiguracja nie była łatwa. Wystarczy zapytać ludzi, którzy musieli przerwać instalację tylko dlatego, że nie mieli pliku NETWARE.DRV, który nie był niestety rozprowadzany z Windows for Workgroups.
Wyższy standard pracy w sieci
Komponenty do tworzenia sieci peer—to—peer, które znalazły się w podstawowej wersji Windows 95, zmieniły ten stan rzeczy. Czasy, kiedy ręcznie trzeba było umieszczać wywołania rozmaitych programów w pliku autoexec.bat i w pliku config.sys odeszły w niepamięć. Program instalacyjny Windows 95 ma sterowniki dla większości popularnych kart sieciowych (NIC — Network Interface Card) i pozwala skonfigurować wszystko w jednym wygodnym środowisku graficznym. Możliwości pracy w sieci nie są już ograniczone tylko i wyłącznie do sieci, pracujących pod kontrolą Windows. Nic nie stoi na przeszkodzie, by jednocześnie pracować z sieciami Banyan VINES, Novel NetWare i Intemet .
Wbudowane aplikacje
Z czym można związać termin „aplikacja"? Z reguły aplikacja kojarzy się z dużym programem o tak rozległych możliwościach, że tylko nieliczni użytkownicy są w stanie te możliwości wykorzystać. System Windows 95 jest dostarczany z czymś więcej, niż tylko z kilkoma prostymi aplikacjami. Narzędzia, jakie można znaleźć w menu programy, są na tyle wyrafinowane, że pozwalają one wykonywać bardzo wiele codziennych prac. Przykładami są tu: kompletny procesor tekstu, programy edycji grafiki, oprogramowanie komunikacyjne, aplikacje do obsługi poczty elektronicznej i grup roboczych i wiele innych.
W sekcji tej przedstawimy niektóre z tych komponentów.
HyperTerminal jest prostym programem, który pozwala otwierać połączenia modemowe ze zdalnymi komputerami.Program ten dysponuje wieloma użytecznymi cechami, które nie występowały w oryginalnym programie Terminal, rozpowszechnianym z poprzednimi wersjami Windows.
Różne wersje programu Terminal dysponowały jednym rodzajem lub dwoma rodzajami emulacji terminala. Również protokoły, którymi mógł posługiwać się Terminal były dość ograniczone. HyperTerminal potrafi emulować większość popularnych typów terminali, w tym ANSI BBS, popularny kolorowy terminal używany do przeglądania biuletynów informacyjnych. Program ten może również pełnić rolę pośrednika w transferze plików na podstawie popularnego protokołu Zmodem.
Aby skorzystać z programu HyperTerminal, wystarczy otworzyć sesję dla każdego miejsca, z którym chce się nawiązać łączność. Sesja (session) ]est kombinacjątakich elementów, jak:
numer telefonu, szybkość modemu oraz inne cechy modemu, z którym to modemem chcemy się połączyć. Po utworzeniu sesji na ekranie pojawia się ikona z nazwą, przypisaną tej sesji. Od tej chwili dwukrotne kliknięcie myszką ikony spowoduje uruchomienie programu HyperTerminal. Program ten zajmie się już takimi czynnościami, jak wykręcenie odpowiedniego numeru i nawiązanie łączności ze zdalną maszyną.
Exchange
Program Exchange, nadzoruje wymianę poczty elektronicznej między użytkownikami sieci. Pozwala on także korzystać z systemu pocztowegol CompuServe Maił. W rzeczywistości narzędzie to służy do zbierania poczty, napływająca z różnych źródeł i do gromadzenia jej w jednej skrzynce pocztowej na pulpicie Windows 95.
Olbrzymią zaletą programu Exchange jest to, że może on być rozbudowywany przez;
użytkownika, korzystającego z pakietu Microsoft Visual Basie. Pakiet ten pozwala budowa interakcyjne sesje między ludźmi i między departamentami. Również prywatne firmy mogą tworzyć własne „usługi sieciowe" tak, by program Exchange mógł komunikować się t& wszystkim. Exchange można skonfigurować tak, by wszystkie komunikaty głosowe były umieszczane w folderze Poczta otrzymana (inbox) lub aby określona wiadomość byłś wysyłana za każdym razem, kiedy ktoś zapisuje plik we wskazanym folderze.
Wbudowane akcesoria
Akcesoria to programy, które są zbyt małe lub zbyt wyspecjalizowane, by mogły być nazywane aplikacjami. Wiele akcesoriów towarzyszyło systemowi Windows już od pierwszych wersji, ale niektóre z nich pojawiły się dopiero w Windows 95.
NOTEPAD
Notepad to prosty edytor tekstowy, znany już z poprzednich wersji systemu Windows. Doskonale nadaje się on do zapisywania notatek, do redagowania plików systemowych i do przeglądania plików README.
Telnet
Telnetjest programem, który służy do komunikowania się z innymi komputerami w Inter-necie .Wyglądem przypomina on HyperTerminal z tą różnicą, że Telnet nie używa modemu, ale wykorzystuje połączenia z Intemetem.
Do Windows 95 dołączono najlepszą wersję programu Telnet. Uruchamianie tego programu jest szybkie, można używać różnego kroju czcionek i różnych kolorów, dostępne są symulacje różnych terminali. Telnet to typowy przedstawiciel akcesoriów: jest on prosty i ma bardzo specyficzne zastosowanie.
Telefon (Phone Dialer)
Nowością Windows 95 jest telefoniczny interfejs TAPI (Telephony Application Program-ming Interface). Interfejs TAPI pozwala aplikacjom na porozumiewanie się przez modem i przez telefon. Rdzeniem tego interfejsu jest Telefon (Phone Dialer).
Okno telefonu wygląda tak, jak klawiatura zwykłego aparatu telefonicznego .Z klawiatury tej wybiera się żądany numer, a modem automatycznie łączy się z zadanym miejscem. Kiedy uzyska się już połączenie, wtedy wystarczy tylko podnieść słuchawkę i już można rozpocząć rozmowę. W oknie Telefonu można dostrzec przyciski skrótu. Przyciskom tym można przypisać określone numery tak, by kolejne połączenia były otwierane po naciśnięciu odpowiedniego skrótu.
W systemie Windows 95 możemy znaleźć wszystko, co jest potrzebne, aby dołączyć inne rodzaje sieci. Pozwala to na łączenie się z więcej niż jedną sieciąjednocześnie. Wspierane systemy sieciowe, to: Microsoft Windows NT Server, Microsoft LAN Manager, Mi-crosoft TCP/IP, Novel NetWare, Banyan VINES, UNIK NSF, Artisoft LANtastic. Możliwa jest również praca z innymi rodzajami sieci niż te wymienione. Konieczna jest wtedy jednak instalacja dodatkowego oprogramowania, dostarczanego przez producenta konkretnej sieci.
MS WINDOWS 98
Cechy ogólne
Zaimplementowana współpraca z Intemetem, rozszerzone możliwości multimedialne. Zwiększona prędkość działania, lepsza stabilność pracy, łatwość obsługi. Zadania pracują szybciej i stabilniej. Centralną pozycję zajął Intemet. Zaimplementowano ptfRBid 3000 poprawek. System FAT32 - 32 bitowy system plików usprawnia zarządzanie zapisem danych na dyskach twardych, zwiększa ilość wolnego miejsca średnio o 28%. Ponad 3 razy więcej obsługiwanych urządzeń w porównaniu do Windows 95. Uproszczona obsługa narzędzi diagnostycznych.
System Windows 98 w skrócie Łatwiejszy w użyciu.
Można używać kHhi miwnorów z jednym kowfmferem — większy obszar roboczy. Można podłączyć do 8 monitorów i kart graficznych. Instalacja sprzętu łatwiejsza bo system obsługuje standard USB (Universal Serial Bus - uniwersalna magistrala szeregowa), pozwalający na używanie nowego sprzętu zaraz po podłączeniu, bez resetowania komputera. Można wykorzystać całą gamę urządzeń zewnętrznych wyposażonych w złącza USB i IEE1394. Urządzenia zewnętrzne wyposażone w port USB lepiej wykorzystują możliwości technologii Pług & Play -można wykorzystać nowe kamery i aparaty cyfrowe, joysticki, kontrolery gier, głośniki, monitory, skanery itp. Obsługa nowych urządzeń zewnętrznych - ponad 1200 nowych sterowników, zaawansowana obsługa Pług and Play, obsługa wydajnych portów graficznych (AGP), obsługa napędów DYD-ROM.
Można automatyzować zadania obsługi, np. sprawdzanie błędów na dysku twardym sprawdzanie poczty przy uruchamianiu systemu - po skonfigurowaniu planu uruchamia się w tle Harmonogram zadań.
Bardziej niezawodny
Można uzyskać dostęp do Pomocy technicznej online - witryna sieci Web o nazwie Support Online, aby znaleźć odpowiedzi na pytania oraz otrzymać kopię w najnowszej wersji. Narzędzia systemu pozwalają na testowanie regularne dysku, sprawdzanie plików systemowych, a nawet automatyczne usuwanie niektórych problemów. Szybszy system i programy pracują szybciej. Aplikacje uruchamia się o 36% szybciej (po przejściu na Fat32). Za pomocą Kreatora obsługi można zwiększyć szybkość i wydajność pracy komputera. Zarządzanie energią pozwala przechodzić w stan uśpienia i budzić się. Można używać systemu plików FAT32 w celu efektywniejszego przechowywania plików i zaoszczędzenia miejsca na dysku twardym. MS Windows 98 wspomaga wyświetlanie grafiki 3D dzięki wbudowanej obsłudze MMX, AGP (magistrala grafiki), sterowniki Microsoft DirectX 5.0
.
Integracja z siecią Web
Narzędzia do korzystania z Intemetu są wbudowane w system operacyjny: Microsoft Intemet Explorer (przeglądanie danych w Intemecie), Microsoft Outlook Express {wymiana poczty), Microsoft NetMeeting (dostęp do grup dyskusyjnych, prowadzenie telekonferencji), Microsoft FrontPage Express (tworzenie własnych stron WWW)..
Kreator połączeń intemetowych upraszcza łączenie z siecią Web. Program Microsoft FrontPage Express pomaga tworzyć własne strony WWW. Wykorzystując pulpit w stylu sieci Web o nazwie Active Desktop można przeglądać strony sieci Web w każdym oknie, można też z ulubionej strony uczynić tapetę pulpitu. Za pośrednictwem kanałów można subskrybować witryny sieci Web (np. Disney i Time-Wamer). W programie Microsoft Outlook Express można wysyłać pocztę e-mail i ogłaszać wiadomości w grupach dyskusyjnych. Za pomocą Microsoft Netmeeting można pracować nad dokumentami i prowadzić zdalne konferencje przez Intemet. System pozwala odbierać na żywo przekazy multimedialne przez sieć Web. Można uczestniczyć w koncertach, misjach powietrznych i kosmicznych itp. w ich czasie trwania.
Używając programu Microsoft Netshow można odtwarzać na bieżąco przekazy medialne przez Intemet, sieci lokalne LAN v korporacyjne sieci intranet..
Bardziej widowiskowy
System Windows 98 obsługuje najnowszą generację sprzętu do sysków kompaktowych - stacje dysków dużej gęstości - standard DVD i dźwięk cyfrowy, dlatego można w komputerze odtwarzać filmy i muzykę w formacie cyfrowym. Dysk DVD może pomiścić udźwiękowiony film pełnometrażowy o dużej rozdzielczości. Ponadto można w takiej stacji odtwarzać dyski muzyczne i większość dysków CD. Można zmienić wygląd pulpitu, stosując kompozychę. Jest kilka kompozycji, każda zawiera inną tapetę, wygaszacze ekranu, ikony 3-W, dźwięki, czcionki, wskaźniki myszy.
Aby zaintalować Windows 98 potrzebny sprzęt: komputer min. 486 DX (zalecane Pentium), 16 MB RAM, 195 MB wolnego miejsca na dysku (120 - 295), czytnik CDROM lub DYD-ROM, kartę grafiki VGA lub lepszą, mysz MSMouse lub zgodne urządzenie wskazujące. Do Inemetu potrzebny modem co najmniej 14400 bps.
Dostosowanie pulpitu
W systemie Windows 98 istnieją możliwości intagracji komputera z Intemetem. Nawet jeśli nie ma połączenia z mtemetem można korzystać z funkcji powiązanych s siecią Web (np. używać stron Web jako tła).
Można dostosowywać system do swoich potrzeb - tworzyć paski narzędzi, można zlecić automatyczne dostarczanie informacji, wyświetlać program telewizyjny, oglądać intemetowe transmisje na żywo.
Wybór stylu pulpitu
System oferuje kilka opcji wyglądu pulpitu oraz sposobów przeglądania plików i folderów.
Są 3 widoki:
• Styl sieci Web. Pulpit i. foldery można przeglądać jak strony WWW -- pojedynczo kl i kajać elementy. Pliki, foldery i aplikacje otwierają się w jednym oknie zamiast w osobnych oknach
• Styl klasyczny. Klasyczny pulpit systemu W-indow 95. 'Trzeba kiiknać 2 x by otworzyć element, a dla każdego otwieranego elementu pojawia się nowe okno.
• Styl niestandardowy. Można wybrać żądane opcje przeglądania folderów, tworzeń i a tła okien, zaznaczania i otwierania dokumentów. Można, używać opcji w stylu, sieci. Web jak i klasycznego
Aby wybrać opcje przeglądania należy:
• Na pulpicie kliknąc 2x ikonę Mój komputer
• W menu. Widok kiiknąc ""Opcje ix)lderów"
• Kiiknać odpowiednią opcje: "Styl sieci Web'", '"Styl klasyczny" lub ""IŃiestandardowe, oparte na. wybranych ustawieniach" a następnie przycisk "Ustawienia"
Aby otworzyć stronę WWW lub plik przy pomocy paska adresu
• Kliknąć Mój komputer na pulpicie
• W menu. Widok wskazać ""Paski narzędzi"' i kliknąć "'Pasek adresu'"
• Na pasku wpisać adres intemetowy lub ścieżkę i wcisnąć Emter
lub
* Kliknąć prawym przyciskiem myszy pusty obszar na pasku zadań-- pojaw''! się menu skrótów
* Wskazać "Paski narzędzi". '"Adres"
* Na pasku adresu wpisać adres intemelowy lub ścieżkę i wycisnąć Enter j
Używanie pasków eksploratora
Pasek esploratora może służyć do szybkiego i łatwego dostępu do aparatów wyszukiwania i ulubionych witryn sieci Web. Po wyświetleniu paska eksploratora bieżące okno zostaje podzielone na 2 ramki. Lewa ramka to pasek eksploratora, na którym jest folder "Ulubione", aparaty wyszukiwania lub łącza jak kanały. Po prawej stronie wyświetlana jest zawartość bieżącego katalogu lub strony WWW.
Korzystanie z funkcji Active Desktop
Korzystając z funkcji Active Desktop można wyświetlić na pulpicie dowolną stronę sieci Web, bez otwierania przeglądarki Intemetowej. Można oglądać nawet kilka witryn sieci WWW (Worid Wide Web) i dodawać utworzone przez siebie strony sieci Web. Z witryny Active Desktop Gallery firmy Microsoft w sieci Web można też dodawać do pulpitu zawartość, która jest aktualizowana na bieżąco (np. MSN mvestor Ticker - notowania giełdowe, czy MSNBC Wether - prognoza pogody)
Dostosowanie pulpitu
Jeżeli danego komputera używa kilka osób, można ustawie różne konfiguracje pulpitu, zwane profilami. Aby użytkownicy mogli używać swoich profili, trzeba dla każdego z nich ustawić unikalną nazwę użytkownika i hasło.
Aby ustawić profil użytkownika: Start, Ustawienia, Panel sterowania. Użytkownicy - zostanie uruchomiony Kreator ustawień wielu użytkowników- należy wykonać jego instrukcje. Proces trzeba powtórzyć dla każdego użytkownika.
Użvwanie wielu monitorów
System Windows 98 pozwala przyłączyć do jednego komputera d 9 monitorów. Monitory mogą pokazywać razem jeden duży pulpit albo każdy może pokazywać inny program.
Aby zainstalować wiele monitorów, dla każdego z nich musi być oddzielna karta graficzna PCI. Po podłączeniu monitorów i włączeniu komputera, system Windows 98 wykrywa obecność wielu kart graficznych i wyświetla odpowiednie komunikaty w celu skonfigurowania kart.
Używanie systemu plików FAT32
W starszych wersjacj MS-DOS i Windows używany jest wyłącznie system plików FAT16. W systemie Windows 98 domyślnie używany jest również system plików FAT16, ale możliwe jest przejście na FAT32 - udoskonalony system plików, który może zwiększyć wydajność dysku i ilość dostępnego miejsca.
W FAT32 mogą być używane większe partycje, a rozmiary klastrów są mniejsze. Partycje większe niż 2GB nie są obsługiwane przez FAT16, a partycje mniejsze niż 512MB nie są obsługiwane przez FAT32.
Rozmiar klastra F1T16 zależy od rozmiaru partycji (od 2KB dla partycji dol28MB, 4KB ald 256MB, 8KB dla 512MB, 16KB dla 1GB, 32KB dla 2GB). Klaster w FAT32 wynosi 4KB dla partycji do 7GB, 8KB dla partycji 8GB-16GB i 32KB dla partycji większych niż 32GB.
Konwersję z
FAT16 do FAT32 wykonać można przez polecenia: Start, Programy, Akcesoria,
Narzędzia systemowe. Konwerter
dysku (FAT32).
Windows
2000
Platforma Windows 2000 obejmuje systemy:
Windows Professional, Windows
Server, Windows Advanced Server i Windows DataCenter.
Microsoft Windows 2000 Professional jest 32- bitowym systemem operacyjnym uruchamiającym aplikacje w ramach własnej pamięci operacyjnej, zapobiegają zawieszaniu się systemu.
• ma opcję ochrony plików, która nie dopuszcza do niepożądanych zmian w plikach systemowych,
oferuje opcję oznaczania sterowników, która może zostać użyta do zapobiegania instalacji sterowników nielegalnych urządzeń,
• oferuje narzędzia rozwiązywania problemów włącznie z takimi opcjami, jak krea-tory, Recovery Console, Safe Boot, które redukują konieczność fachowej pomocy, co pozwala ograniczyć czas interwencji.
Oferuje wyższy poziom bezpieczeństwa
• System plików (taki jak w Windows NT -NTFS) jest bezpieczny - chroni dane, stosując autoryzację dostępu do plików,
System kodowania plików pozwala na lepszą integrację danych w systemie.
Jest prosty do rozbudowy i administrowania
• Zawarta w Windows 2000 Professional funkcja przygotowania systemu umożliwia administratorowi rozwijanie standardowych opcji, co oszczędza czas rozbudowy systemu.
Prosty w użyciu
Windows 2000 Professional oferuje prosty interfejs użytkownika i wprowadza osobiste menu - nową użyteczną cechę ułatwiającą adaptację menu Start do sposobu pra-
cy użytkownika przez umieszczenie najczęściej używanych aplikacji na pasku narzędziowym.
Współpraca z software i hardware
Opcja Pliki/Foldery Offline pozwala użytkownikom systemów przenośnych stosować dowolne kombinacje plików, folderów lub całych zmapowanych dysków w trybie off-line.
• Windows 2000 Professional może współpracować z najnowszymi technologiami, np. Universal Serial Bus (USB), oraz dyskami IEEE 1394, a także cyfrowymi źródłami danych: DVD, kamerami i skanerami.
• Rozbudowany system plag & play Windows 2000 Professional natychmiast automatycznie lokalizuje nowy sprzęt.
Nowe właściwości zapewniające niezawodność
Windows 2000 Professional wprowadza kilka technologii, które zwiększają niezawodność i wydajność pracy użytkowników.
Instalator Windows wprowadza standardowy format ustawień aplikacji i ścieżek, takich komponentów jak grupy plików, skrótów oraz inne elementy aplikacji, które muszą być administrowane jako całość.
Oznaczenia sterowników. Windows 2000 Professional automatycznie identyfikuje wszelkie rodzaje sprzętu podczas jego instalacji, a także jego zmiany zaistniałe między kolejnymi uruchomieniami systemu.
Ochrona plików. Ta nowa cecha Windows 2000 Professional uniemożliwia przemieszczanie monitorowanych plików. Jeżeli któraś z aplikacji próbuje przenieść monitorowany plik, system przenosi również dany plik z katalogu dllcache lub dzieli go na części, zależnie od tego, czy plik znajdował się na liście plików umieszczonych w katalogu dllcache.
Nowe właściwości zapewniające niezawodność
Windows 2000 Professional zawiera wiele nowych rozwiązań, które wpływają na jego niezawodność, oferuje także zwiększające wydajność pracowników możliwości.
Instalator Windows. Serwis ten wprowadza standardowy format pliku Setup aplikacji i takich składników ścieżek, jak grupy plików, wpisy rejestru, skróty, oraz innych aspektów aplikacji, które muszą być razem zarządzane.
Podpisywanie sterownika. Windows 2000 Professional automatycznie rozpoznaje sprzęt podczas instalowania systemu, jak również ocenia jego zmiany pomiędzy ładowaniami systemu.
Zabezpieczenie plików Windows. Ta nowa cecha w Windows 2000 Professional zapobiega zamianie monitorowanych plików systemu.
Nowe cechy zabezpieczenia
System Windows 2000 Professional ma wbudowany system szyfrowania plików (EFS), który zabezpiecza ważne pliki danych, co więcej, umożliwia ochronę pracy w sieci takich standardów, jak IPSEC, L2TP oraz Ker-beros.
Nowe funkcje
Windowa 2000 oferuje wiele nowych funkcji i rozwiązań.
Oto najważniejsze z nich.
Internet
.Używanie i zarządzanie wielofunkcyjnymi aplikacjami intemetowymi - Intemet Information Services 6.0. B Tworzenie i gromadzenie intemetowych rozwiązań dzięki językowi XML
• Szybkie projektowanie rozbudowanych aplikacji dzięki funkcji COM+.
.Bezpieczne połączenie pracowników i struktur biurowych przez prywatną siec wirtualną (VPN).
.Ułatwienie zarządzania przez dodatkowych użytkowników sieci - Active Directory.
• Zarządzanie i wydawanie cyfrowych certyfikatów przez funkcję Public Key Infrastructure.
• Zabezpieczanie danych na dyskach twardych lub w czasie ich tranamisji - Encryption. Ułatwienie załogowania się do Windows 2000 i innych systemów - KerberosAuthentication. Zwiększenie wydajności pracy dzięki nowym funkcjom stosowania plików, wydruku i tworzenia witryn internetowych.
Niezawodność
Przeciwdziałanie usuwaniu plików systemowych - Windows Pile Protection.
Identyfikacja dysków – Driver Certification.
Niezawodny dostęp do danych przez zgromadzone bazy plików - Distributed File System.
Zapewnione wolne miejsce na dysku - Disk Quota Management.
Automatyczna archiwizacja danych - Hierarchical Storage Management.
Zwiększony rozmiar objętości podczas pracy w trybie on-line - Dynamie Volume Management.
Zwiększone możliwości wykonywania poleceń na dysku podczas pracy w trybie on-line - Disk Defragrnentation.
Zmiana i konfiguracja sprzętu bez konieczności ponownego uruchamiania - Pług and Ptay.
Dużo łatwiejsza naprawa systemu - Recovery Console.
Wykrywanie błędów w czasie uruchamiania systemu -Safe Mode Boot.
• Automatyczna konfiguracja po ponownym uruchomieniu - Automatic Service Restart.
Zarządzanie
Automatyczna konfiguracja serwera dzięki opcjom Wizards.
Organizowanie kopii lub konfiguracja serwera - System Preparation Tool.
Automatyczne zapisywanie kodów DNS - Dynamie DNS.
Automatyczne ustawienia sieci –IP Auto-configuration.
Możliwość szybkiego uruchamiania serwera - Microsoft Connection Manager.
Ustawienie przepustowości sieci na najważniejsze aplikacje lub użytkowników - Ouality of Service.
Uproszczenie i scentralizowanie zarządzania, zwiększenie bezpieczeństwa i działań - Active Directory.
Zastrzeganie adrninistratorskich praw do danych źródła sieci - Delegation Wizard.
Zdalne zarządzanie serwerem z różnych pulpitów - Terminal Services.
Przechodzenie ze środowiska Windows NT* 4.0 - Active Directory Migration Tool.
Zarządzanie innymi właściwościami i opcjami - Directory Service Synchronization tool. Zarządzanie danymi systemowymi z różnych źródeł - Windowa Management Instrumentation (WMI).
Windows 2000 Server a Windows NT Serwer 4.0
Niezawodność
Wysokie koszty utrzymaniaNDS (podstawowe)
NDS/mieszane
Lepsza obsługa plików, drukowania, WWWi tatwM|gBaA||UdM——W web. B Lepsze usługi aplikacji.
Lepsze usługi sieciowe i komunikacyjne.
Active Directory poprawia obsługę, bezpieczeństwo i współdziałanie Windows 2000. Jednym z najważniejszych ulepszeń nowej infrastruktury jest Active Directory. Ta usługa katalogowa pozwala organizacjom zarządzać związkami między rozproszo-
nymi zasobami sieciowymi, czyniąc sieci łatwiejszymi do użytkowania i tańszymi do utrzymania. Active Directory jest usługą wysoko skalowalną. Organizuje obiekty hierarchicznie odpowiednio do struktury organizacyjnej, umożliwia delegowanie upoważnienia i automatycznie zarządza więzami zaufania. Te cechy pozwalają użytkownikom uprościć zarządzanie, wzmocnić bezpieczeństwo i rozszerzyć współdziałanie.
Integracja platformy. ^Korzyści przedsiębiorstwa z rozmieszczenia Windows 2000 Server oraz Professional można czerpać za pośrednictwem Active Directory, dzięki technologii IntelliMirror. Ich źródłem jest zwiększona niezawodność pulpitu, zarządzalność i zmniejszone koszty Windows 2000 Server w mieszanym środowisku systemów NetWare 4.x/5.x oraz Unix .
System Windows 2000 Server udostępnia lepsze niż NetWare 5 zarządzanie SMP, obsługę napędów i magazynowanie oraz dostęp do plików po stronie klienta.
Windows 2000 Advanced Server
Windows 2000 Advanced Server jest przedostatnim członkiem rodziny Windows 2000, wersją Windows NT 4.0 Enterprise Edition z dodanymi kolejnymi cechami poprawiającymi skalowalność, dostępność i niezawodność. Windows 2000 Advanced Server ma trzy podstawowe cechy, które odróżniają go od Windows 2000 Server i sprawiają, że jest szczególnie przydatny w handlu elektronicznym i aplikacjach biznesowych.
Zintegrowany, dwuwęzłowy klaster.Usługa klastrowa w Windows 2000 umożliwia korzystanie z rozbudowanego zbioru protokołów i ulepszonych funkcji serwera, obsługi Plag and Play dla sieci i dysków, wykrywania i usuwania awarii NIC, instalacji SysPrep, uproszczonej konfiguracji i integracji MMC.
Równoważenie obciążenia sieci (NLB). Usługa równoważenia obciążenia oferuje teraz zintegrowane 32-węzłowe równoważenie obciążenia TCP/IP, a w rezultacie uproszczone, stopniowo zwiększane skalowanie (kiedy potrzeba nowej pojemności, należy podłączyć nowy serwer) oraz zwiększoną dostępność aplikacji. Usługa NLB w Windows 2000 Advanced Server
jest zintegrowana z konfiguracją sieci oraz w pełni zgodna wstecz, dzięki czemu można używać mieszanych klastrów 2000/ NT4.
Zwiększona obsługa SMP i pamięci. 'Za-awansowany serwer zawiera procedury umożliwiające obsługę symetrycznego przetwarzania wieloprocesorowego (do ośmiu procesorów) oraz - dzięki rozszerzeniom fizycznych adresów Intela (PAE) - obsługę do 8 GB RAM. Funkcje jądra Windows 2000, służące do obsługi SMP, pozwalają użytkownikom prawie liniowo zwiększać skalowalność w systemach wie-loprocesorowych.
Dzięki poprawieniu skalowalności i dostępności, system ten jest przydatny dla szerokiej gamy aplikacji i usług. Równoważenie obciążenia sieci i obsługa ośmioprocesorowego SMP sprawiają, że Advanced Server jest idealnym systemem do zastosowań sieciowych. Połączenie tych dwóch cech sprawia, że system można rozbudowywać przez dodawanie do serwerów nowych procesorów i pamięci RAM oraz zmniejszać przez dystrybucję obciążenia wśród wielu serwerów. NLB zostało zaprojektowane z myślą o dużych, używających pakietów o niewielkich rozmiarach Intranetach. Umożliwia prawie liniową skalowalność przez dodanie kolejnego serwera do klastra w miarę wzrostu potrzeb na moc obliczeniową.
Windows 2000 Datacenter Server
Windows 2000 Datacenter Server jest ostatnim członkiem rodziny Windows 2000. Został opracowany z myślą o biznesowych rozwiązaniach, które dotyczą szerokiego rynku. Zawiera wszystkie funkcje wyżej wymienionego systemu. Dodatkowo charakteryzuje go:
wysoka skalowalność, 32 symetryczne multiprocesory, 64 GB pamięci, czterowęzłowe klastry, obsługa WWW z rozłożeniem obciążenia na 32 węzły.
Mechanizm OLE (ang. Objęci LiTtking and Embedding), pozwalający na umieszczanie w wybranych miejscach dokumentów fragmentów innych dokumentów, znany jest dobrze użytkownikom innych wersji Windows.
Z aplikacji dostarczonych wraz z systemem możliwości wykorzystania OLE mają np. dwa ważne akcesoria: program malarski Paint i edytor WordPad. Z udogodnień tych może korzystać także znakomita większość współczesnych aplikacji. Do najważniejszych należą arkusz kalkulacyjny Excel oraz edytory Word dla Windows, Word Pro i WordPerfect dla Windows.
Informacje podstawowe
Obiekt —jest to pewien fragment dokumentu (lub cały dokument) stworzonego w aplikacji źródłowej. Może być to np. rysunek z aplikacji Paint lub fragment tekstu z edytora WordPad.
Dokument źródłowy — dokument, którego fragment (lub on cały) będzie obiektem mechanizmu OLE.
Dokument docelowy — dokument, w którym można osadzić lub połączyć obiekt OLE.
Aplikacja źródłowa — aplikacja, w której znajduje się lub w której został stworzony dokument źródłowy. Takimi aplikacjami mogą być np. Paint i Rejestrator dźwięku.
Aplikacja docelowa — aplikacja zawierająca dokument docelowy dla operacji osadzania lub łączenia. Aplikacją docelową może być np. edytor WordPad.
Zasadniczą korzyścią, jaką może odnieść użytkownik stosujący mechanizm OLE, jest to, że zmiana osadzonego lub połączonego fragmentu dokumentu (np. rysunku) nie wymaga usunięcia go z dokumentu docelowego, tworzenia nowego i umieszczenia w poprzednim miejscu.
Osadzanie obiektów
Istotą osadzania obiektów jest umieszczanie informacji pochodzącej z dokumentu źródłowego w dokumencie docelowym wraz z zapamiętaniem aplikacji, z której ta informacja pochodzi.
Łączenie obiektów
Łączenie obiektu (dołączanie) różni się od osadzania tym, że do dokumentu docelowego jest także dołączana informacja o dokumencie źródłowym (a nie tylko o aplikacji źródłowej). Modyfikacja połączonego obiektu (która z punktu widzenia użytkownika wygląda praktycznie tak samo jak zmiana obiektu osadzonego) powoduje automatyczne dokonanie zmian w dokumencie źródłowym
OLE 2
Coraz więcej aplikacji ma możliwość używania nowej wersji mechanizmu OLE znanej pod nazwą OLE 2. Najistotniejszą z punktu widzenia użytkownika zmianą w stosunku do OLE l jest możliwość tworzenia i modyfikowania obiektów bez opuszczania aplikacji docelowej (jest to tak zwana „edycja w dokumencie"). Na czas dokonywania zmian swoistej metamorfozie podlega menu aplikacji, udostępniając polecenia aplikacji źródłowej. Zwykle pojawiają się też paski narzędzi pozwalające na wykonywanie wymaganych operacji.. Inne ważne udogodnienia to:
• automatyczne uaktualnianie połączeń po przeniesieniu pliku dokumentu docelowego oraz plików zawierających łączone
•, obiekty do dowolnego wspólnego folderu;
• dopasowanie postaci wstawianego obiektu do formatu dokumentu docelowego
• możliwość przeszukiwania wstawionych dokumentów (np. za pomocą słownika można sprawdzać poprawność zawartości osadzonej tabeli);
• możliwość nadawania wstawianemu obiektowi sposobu formatowania obowiązującego w danym miejscu dokumentu docelowego;
• możliwość tworzenia obiektów „zagnieżdżonych", czyli obiektów osadzonych lub dołączonych wewnątrz istniejących obiektów;
• możliwość konwersji obiektów do postaci możliwej do odczytania przez zainstalowane aplikacje.
Najbardziej znanymi aplikacjami realizującymi funkcje OLE 2 są nowe wersje edytora Word dla Windows i arkusza Excel (z dobrodziejstw OLE 2 można korzystać także np. w systemowym edytorze WordPad).
Windows NT jest systemem przygotowanym do wykorzystania przez wielu użytkowników. Do wykonywania czynności związanych z przygotowywaniem kont, instalowaniem nowego sprzętu i bardziej złożonych aplikacji oraz rozwiązywania problemów powinna zostać wybrana osoba z większym doświadczeniem, która będzie pełniła rolę administratora.
Podstawowe programy systemowe, które są potrzebne administratorowi (lub bardziej zaawansowanym użytkownikom, którzy pełnią jego obowiązki) zgromadzone zostały w menu Narzędzia administracyjne
• Administrator dysków — podstawowe narzędzie służące do zarządzania twardymi dyskami. Pozwala między innymi dzielić dyski na partycje oraz tworzyć zestawy paskowe i woluminowe.
• Administrator usługi Zdalny dostęp — pozwala nadawać uprawnienia do zdalnego korzystania z zasobów komputera i sied. Monitorowane są połączenia realizowane za pomocą modemów, kart ISDN i X.25.
• Diagnostyka systemu Windows NT — program pozwalający obejrzeć zasoby sprzętowe komputera (pamięć, linie przerwań, adresy portów, typ procesora, rodzaje dysków itp,).
• Kopia zapasowa — program do sporządzania kopii zapasowych na taśmach magnetycznych. Do jego pracy konieczne jest zainstalowanie streamera.
• Menedżer użytkowników — niezwykle ważny program zarządzający kontami użytkowników (pozwala określić, kto może korzystać z komputera i jakie przysługują mu prawa).
• Monitor wydajności — podstawowe narzędzie do badania intensywności wykorzystania elementów systemu.
• Podgląd zdarzeń — daje możliwość określenia zakresu śledzenia pracy systemu. Pozwala rejestrować i przeglądać zdarzenia związane z pracą systemu (np. uruchamianie i wyłączanie usług, problemy z uruchamianiem urządzeń, próby włamań itp.).
Administrator dysków
Administrator dysków jest programem pozwalającym przygotować dyski do użytku. Dotyczy to zarówno podziału na partycje (analogia do programu FDISK dla systemu DOS), jak i formatowania. Zanim jednak zaczniemy omawiać sposób posługiwania się programem, przedstawimy organizację dysków i możliwości, jakie oferuje w tym względzie Windows NT.
PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O SIECIACH KOMPUTEROWYCH
Podstawowe definicje
Siecią nazywamy zbiór autonomicznych komputerów połączonych w sposób umożliwiający wymianę danych pomiędzy nimi oraz korzystanie ze wspólnych zasobów.
Do podstawowych zalet sieci należy zaliczyć:
• współdzielenie danych i zasobów,
• niższe koszty rozbudowy sieciowego środowiska pracy w porównaniu ze środowiskiem bez sieci,
• istnienie środków komunikacji pomiędzy użytkownikami.
• lepsze wykorzystanie dostępnego sprzętu. '
Podstawowa rolę w środowisku sieciowym odgrywa protokół komunikacyjny.
Protokołem komunikacyjnym nazywamy zbiór przyjętych rozwiązań programowych i sprzętowych służących do przesyłania danych w sieci.
Do zadań protokołu należy m. in. formatowanie danych, kontrola i korekcja błędów, prawidłowe adresowanie oraz sterowanie transmisja, danych.
Protokół najczęściej składa się z warstw odpowiedzialnych za realizację poszczególnych jego funkcji.
Warstwa protokołu nazywamy podstawowy poziom współdziałania w sieci, realizujący wymianę porcjami danych między dwoma stacjami.
Główne rodzaje sieci
Wyróżniamy trzy główne rodzaje sieci:
• sieć lokalna (LAN, skr. ang. Local Area Network},
• sieć miejska (MAŃ, skr. ang. Municipal Area Network),
• sieć rozległa (WAN, skr. ang. Wide Area Network).
Sieć lokalna Przyjmuje się różne definicje sieci lokalnej, jak np.
Lokalna sieć komputerowa (LAN) jest systemem przekazywania danych, wykorzystywanym do łączenia komputerów i stowarzyszonych z nimi urządzeń, rozmieszczonych na niewielkim obszarze.
LAN jest siecią posiadająca nie więcej niż 200 użytkowników, rozpięta na obszarze o średnicy nie większej niż 2 km, o prędkości transmisji ponad l Mbps.
Dla naszych celów skorzystamy z definicji podawanej przez IEEE (ang. Institute of Electrical and Electronical Engineering):
Sieć lokalna to system umożliwiający bezpośrednia komunikację wielu niezależnych urządzeń rozmieszczonych na stosunkowo niewielkim obszarze za pośrednictwem fizycznych kanałów komunikacyjnych o umiarkowanej prędkości transmisji.
Sieć miejska
Sieć miejska jest czymś pośrednim pomiędzy siecią lokalną,, a siecią rozległa. Obejmuje obszar miasta lub metropolii oraz charakteryzuje się podobnymi parametrami jak sieć LAN, za wyjątkiem prędkości transmisji, która jest rzędu setek Mbps. -Przyjmiemy następujące określenie sieci MAN:
Sieć miejska (MAŃ) jest siecią o topologii podwójnego pierścienia, rozpięta na obszarze miasta lub metropolii, świadcząca usługi w zakresie przesyłania danych, dźwięku i obrazu. Obejmuje wiele sieci LAN, połączonych mostami i routerami; najczęściej jest zgodna ze standardem IEEE 802.6.
Sieć rozległa
O ile sieć lokalna dotyczy niewielkich obszarów, sieć miejska - obszaru miasta, o tyle sieć rozległa jest siecią obejmująca państwo, grupę państw lub nawet kontynent. Sieć taka ma zasięg rzędu tysięcy kilometrów oraz łg,czy tysiące użytkowników przy prędkości transmisji rzędu dziesiątek Kbps. Przyjmiemy następujące określenie sieci rozległej:
Siecią rozległa (WAN) nazywamy sieć obsługująca tysiące użytkowników, rozpięta na obszarze dziesiątek tysięcy kilometrów, o stosunkowo niskich wartościach parametrów transmisji.
l Kbps (ang. Kilobit per second) = 103 bitów na sekundę.
Podstawowe charakterystyki sieci
Sieci można charakteryzować podając: topologię sieci, metodę dostępu do sieci, rodzaj transmisji danych, fizyczne ośrodki transmisji.
Opiszemy teraz pokrótce każdy z tych punktów.
Topologia sieci
Węzłem sieci nazywamy dowolne urządzenie pracujące w sieci.
Topologia nazywamy sposób w jaki poszczególne węzły sieci są ze sobą połączone.
Do najczęściej spotykanych topologii sieci należą: gwimda (ang. star), pierścień (ang. ring), magistrala (ang. bus), drzewo (ang. tree). Rys. przedstawia wybrane topologie sieci: czarnymi kółkami oznaczono węzły sieci.
Metoda dostępu do sieci
Metoda dostępu do sieci nazywamy ustalony zbiór reguł, które określają sposób, w jaki węzły wysyłają oraz odbierają dane poprzez sieć.
Do najczęściej spotykanych metod dostępu do sieci należą:
• dostęp wielokrotny z wykrywaniem
nośnej i detekcjg, kolizji CSMA/CD (ang. Carrier Sense Muliiple Access with Collison Detection),
• przekazywanie żetonu (ang. token passing). l
Rodzaj transmisji danych
Można wyróżnić różne rodzaje transmisji w zależności od przyjętego kryterium, dominują jednak dwa: czasowe oraz kierunkowe.
Przy kryterium kierunkowym wyróżniamy następujące rodzaje transmisji:
• jednokierunkowa (ang. simplex),
• naprzemienna (ang. hal} duplex),
• jednoczesna (ang. fuli duplex).
Transmisja jednokierunkowa pozwala na przesyłanie danych tylko w jednym kierunku; wadą tego rozwiązania jest brak możliwości potwierdzenia poprawności odbioru. W transmisji naprzemiennej zezwala się na przesyłanie w obu kierunkach, jednak nie jednocześnie. Transmisja jednoczesna pozwala na jednoczesne przesyłanie w obu kierunkach.
Fizyczne środki transmisji
Są to nośniki, tzw. okablowanie, za pomocą, których dokonywana jest transmisja. Parametry techniczne okablowania sieci (rezystancja, prędkość przesyłania itp.) majg, znaczny wpływ na jakość procesu przesyłania danych.
Powszechnie stosuje się trzy rodzaje kabli: skrętka, kabel koncentryczny, światłowód..
Protokoły komunikacyjne
Sposób, w jaki poszczególne węzły sieci komunikują się między sobą jest określany przez protokół komunikacyjny sieci. Istnieje kilka modeli warstwowych protokołów, jednak najbardziej znanym jest model ISO.
Warstwowy model protokołu według ISO
W 1978 roku ISO (ang. International Standards Organization) opracowała abstrakcyjny model architektury sieci o nazwie OSI (ang. Open System Interconnect), w której zaproponowano warstwową budowę protokołu. Na poziomie każdej warstwy istnieją obiekty, które są jedynymi elementami aktywnymi, oraz usiugi (ang. serwces), których można dokonywać na rzecz warstwy wyższej. ' W modelu OSI istnieją, podane od najniższej do najwyższej, następujące warstwy:
l. fizyczna (ang. physical layer) — odpowiada za techniczne aspekty przesyłania danych (poziomy napięć, parametry czasowe sygnałów itp.);
2. łącza danych (ang. data link layer) - odpowiada za zapewnienie transmisji między komputerami połączonymi bezpośrednim łączem fizycznym
3. sieciowa (ang. network layer) - odpowiada za wybór drogi (dróg) transmisji między stacjami końcowymi przy użyciu węzłów pośrednich (ang. routing) oraz tworzenie, podtrzymywanie i przerywanie połączeń sieciowych;
4. transportowa (ang. transportation layer) -'odpowiada, po ustaleniu połączenia, za transmisję danych między dwoma użytkownikami oraz dokładne adresowanie;
5. sesji (ang. session layer) - odpowiada za usługi wykorzystywane przy prowadzeniu dialogu między dwoma użytkownikami
6. prezentacji (ang. presentation layer) - odpowiada za interpretację przesyłanych danych
7. zastosowań (ang. application layer) - umożliwia odpowiednim aplikacjom (programy obsługi poczty elektronicznej, transferu plików itp.) tworzenie i zamykanie połączeń między użytkownikami; przykłady:
system dystrybucji wiadomości MUS (ang. Message IIandling System), FTAM (ang.. File Transfer Access and Management), VT (ang. Yirtual Terminal). '
Łączenie sieci
Sieci można łączyć ze sobą stosując do tego celu różne urządzenia, w zależności od przyjętych w łączonych sieciach rozwiązań. Do najczęściej wykorzystywanych urządzeń należą: wzmacniacz sygnału (ang. repea(er), sprzęg międzysieciowy (ang. router) oraz most (ang. bridge).
Wzmacniacz sygnału to urządzenie służące do łączenia sieci lokalnych na poziomie warstwy fizycznej.
Sprzęg międzysieciowy to urządzenie służące do łączenia sieci LAN na poziomie warstwy sieciowej.
Most to urządzenie służące do łączenia między sobą sieci LAN na poziomie warstwy łącza danych.
Metasiecia nazywamy zbiór połączonych ze sobą sieci komputerowych, w których używane są różne protokoły komunikacyjne.
Przykłady sieci
Sieci lokalne
Przykłady sieci LAN.
• Cambridge Ring - sieć popularna w latach 70-tych w Wielkiej Brytanii. Zbudowana w topologii pierścienia, wykorzystywała metodę dostępu o nazwie zasada wirujących tacek (ang. slotted rings) polegającą na krążeniu tzw. tacek, które są zapełniane danymi przez węzły żądające dostępu do sieci;
• Ethernet - techniczny standard sieci, występujący w paru odmianach (np. 10BASE2,10BASE5,10BASE-T). Maksymalna prędkość transmisji wynosi 10 Mbps, topologia magistrali lub gwiazdy, metoda dostępu CSMA/CD, maksymalna liczba węzłów
1024
• ARCnet (ang. Attached Resource Computer Network, 1977, Data-point) - techniczny standard sieci, niezgodny ze standardami IEEE. Stosowaną, metodą, dostępu do sieci jest przekazywanie żetonu. ARCnet jest często platforma sprzętową wielu sieciowych systemów operacyjnych (Novell NetWare, PC LAN, LAN Manager) oraz sieci o różnych topologiach (magistrala, gwiazda).
• LAN Manager (Microsoft) - 32-bitowy sieciowy system operacyjny wykorzystujący technikę "klient-serwer", oparty o system OS/2; odmianami LAN Managera są 3+Open, 3+Share (firmy 3Com) oraz Windows NT Server, wykorzystujące system Windows NT. VINES (ang. Yirtual Networking System, Banyan) - sieciowy system operacyjny, wykorzystujący technikę "klient-serwer", oparty o system operacyjny Unix System V. Jest przykładem sieci wirtualnej (ang. vir-tual network), w której wszystkie zasoby sieci są traktowane tak, jak zasoby lokalne, l Istnieje kilka wersji w zależności od liczby użytkowników (maksymalnie 250)^ jak również środowisk pracy (MS/PC-DOS, Windows, OS/2); VINES SMP jest wersją wieloprocesorową systemu, i
• Token Ring (1987, IBM) - techniczny standard sieci w topologii gwiazdy, zgodny ze standardem IEEE 802.5, mogący służyć jako platforma sprzętowa dla różnych sieciowych systemów operacyjnych (np. PC LAN, Novell NetWare).'
• PC LAN (inaczej PC Network, IBM) - sieciowy system operacyjny dla sieci lokalnej wykorzystującej komputery pracujące pod kontrolą, systemu PC-DOS. PC LAN oferuje podstawowe usługi sieci (współdzielenie dysków i drukarek, przesyłanie komunikatów), nie zapewnia jednak takiego poziomu ochrony danych, jak np. Novell NetWare.
• LANtastic (Artisoft) - sieciowy system operacyjny zgodny ze standardem IEEE 802.3, przeznaczony dla sieci partnerskich (ang. peer-to-peer), tj. takich, w których każdy węzeł może współdzielić swoje zasoby z innymi.
Sieci miejskie
• Przykładem sieci MAŃ jest sieć DQDB (ang. Distributed Queue Dual Bus), zgodna ze standardem IEEE 802.6, zbudowana w topologii podwójnego pierścienia; nośnikiem jest światłowód, prędkość transmisji wynosi 155 Mbps.
• Sieć typu MAN zbudowana jest często jako sieć szkieletowa (ang.
backbone network), w oparciu o techniczny standard transmisji danych FDDI, opracowany przez ANSI (ang. American National Standard Institute) pod nazwa ANSI X3T9.5; jest on częściowo zgodny ze standardami IEEE 802.3, 802.4, 802.5
Sieci rozlegle
Do sieci typu WAN można natomiast zaliczyć:
• ALOHA - powstała na przełomie lat 60-tych i 70-tych na Uniwersytecie Hawajskim, łączyła ośrodki akademickie położone na paru wyspach archipelagu; Jest przykładem sieci bezprzewodowej (do transmisji wykorzystano radiową sieć łączności w paśmie UKF) o prędkości 24 000 bps, jako metody dostępu do sieci użyto pierwowzoru metody
CSMA/CD
• Internet - sieć rozległa łącząca wiele sieci (metasieć), powstała z sieci ARPANET na początku 1973 roku, dzisiaj obejmuje praktycznie cały glob; oferuje wiele usług: pocztę elektroniczna, transfer plików, zdalny terminal i wiele innych
• BITNET - powstała na początku lat 80-tych w USA, jako sieć łącząca środowiska akademickie; jej głównym przeznaczeniem jest wymiana informacji naukowych, a stosowane systemy operacyjne to VM, VMS lub Unix; podsiecia BITNET-u jest EARN (ang. Ewopean Academic Research Network), obejmująca swym zasięgiem Europę.
Quasi-sieci
Quasi-sieciami będziemy nazywać konstrukcje, powstałe przez połączenie nośnikiem o niewielkiej prędkości transmisji (np. skrętka) złączy szeregowych łączonych komputerów (standard RS-232C).
Rozwiązania takie są możliwe do skonstruowania już z poziomu systemu operacyjnego (MS/PC-DOS 6.x - polecenia INTERLNK, INTER-SVR; DR-DOS - polecenie FILELINK) bądź nakładki (Norton Commander - opcja Link). Istnieje także oprogramowanie przeznaczone do tego celu (pakiety D-Link, MultiLink, Telix itp.).
Najczęstsza stosowaną topologią quasi-sieci jest gwiazda: jeden z komputerów pełni rolę komputera centralnego, do którego za pomocą odpowiednich kart (np. 4 x RS-232C) dołączono komputery-stacje
Lantastic to sieć z definicji przygotowana do współpracy z Intenrtem. Wystarczy jeden komputer z dostępem do Internetu, aby wszyscy użytkownicy twojej sieci mogli bez przeszkód z niego korzystać.
Musi być spełniony tylko jeden warunek, LANtastyczną bramkę do Internetu należy zainstalować na komputerze z zainstalowanym systemem Windows 95/98 (reszta komputerów może posiadać zainstalowany Windows 3 .x lub Windows95/98).
Instalacje przeprowadza się bardzo prosto, wystarczy bowiem zaznaczyć odpowiednią opcję przy instalacji.
Do ciekawostek należy zaliczyć fakt, że na komputerach wystarczy zainstalować LANtastica (z opcją klienta Internetu i to już wszystko , nie trzeba instalować żadnych sterowników,Trumpet Winsock'ów,itp. Po prostu uruchamiając dowolny program (przeglądarka WWW, FTP,Telnet,itp.) na komputerze z zainstalowanym i.Share (w LANtastic 7.0 wbudowana jest wersja l.Oi.Share) pojawi się okienko , w którym możemy zobaczyć listę komputerów udostępniających Intenet. Wystarczy wskazać jeden z nich i nasz komputer już znajduje się w Internecie.
Co potrafi i.Share wbudowany do LANtastica 7.0
— 16 komputerów równocześnie, komfortowo IRCuje za pomocą programu Microsoft Chat lub mIRC, za pomocą jednego modemu 14400
— bezproblemowa praca z Intrnet Explorer 3.x/4.01/5.x dla Windows3.x. bezproblemowa praca z Miciosoft Ouoook,
— bezproblemowa praca z Netscape 4.5
— bezproblemowa praca z CoolTalk,
— bezproblemowa praca z RealAudio,
— bezproblemowa praca, gdy sieć podzielona jest na segmenty przez komputer z LANtastic posiadający kilka kart sieciowych
LANTASTIC 7.0
REWELACYJNY SYSTEM SIECIOWY ARTISOFT
System ten umożliwi wszystkim użytkownikom sieci jednoczesne współdzielenie modemu, linii telefonicznej i połączenia internetowego, dramatycznie obniżając dzięki temu koszty korzystania z usługodawcy (dostawcy usług) internetowego (ISP).
Oprogramowanie systemu łączy w sobie nowe możliwość i niiędzysysteinowęj współpracy i połączeń zarówno z Internatem jak i sieciami rozległymi (WAN), ze znacznie zwiększoną szybkością, udoskonaloną obsługą pamięci i rozbudowanymi funkcjami komunikacji.
Ponadto, LANtastic 7.0 jest jedynym na świecie systemem sieciowym który w pojedynczym pakiecie dostarcza standardowo pełną obsługę zarówno zwykłego dos i Windows, jak i Windows 95 - pracując we wszystkich tych systemach i środowiskach operacyjnych i tym samym stwarzając proste, przystępne i wygodne kompleksowe rozwiązanie sieciowe typu "wszystko-w-jednym".
System sieciowy LANtastic 7.0 wprowadza małe firmy w erę "cyber-sieci". Powoduje on znaczącą zmianę paradygmatu sieci komputerowych, od prostego współdzielenia plików, drukarek czy dysków kompaktowych - do pełnego sieciowego współdzielenia modemów, linii telefonicznych czy połączeń internetowych w kompleksowej platformie komunikacyjnej dla małych czy średnich firm.
LANtastic 7.0 został specjalnie zaprojektowany od podstaw tak aby szczególnie spełniał potrzeby małych i średnich firm, włączając łatwy i bezproblemowy dostęp do Internetu i połączalność z sieciami rozległymi. W konsekwencji, system LANtastic stanowi obecnie najprostsze w użyciu, najbardziej solidne i pewne kompleksowe rozwiązanie sieciowe dla średnich i rozwojowych firm czy filii lub oddziałów dużych firm.
Dostęp do Internetu.
System LANtastic 7.0 jest jedyną siecią która standardowo zapewnia w pełni zintegrowane z systemem funkcje połączalności i łatwego, przy pomocy metody "ciągnij-i-opuść", korzystania z Internetu. Funkcje te są realizowane przez m. in.:
l .Netscape Navigator 2.0 - przeglądarka Internetowa,
2.CompuServe SPRYNET - program usług dostępu do Internetu,
3.Pełny stos TCP/IP oraz bramę (Łącze) Winsock dla współdzielenia
4.poląezeń Internetowych.
Wbudowane standardowo w system funkcje współdzielenia modemów i linii telefonicznych zapewniają dostęp poprzez te środki do każdego komputera w sieci bez konieczności dodawania dedykowanych linii dla każdego użytkownika lub grupy roboczej. Łącze (brama) programowe
Kompleksowe rozwiązanie.
Kompleksowe rozwiązanie zintegrowane w pojedynczym pakiecie LANtastic 7.0 jest obecnie jedynym na świecie systemem sieciowym który sam jeden w sobie ma standardowo wbudowaną obsługę trzech najbardziej popularnych systemów operacyjnych: Dos, Windows oraz Windows 95. Umożliwia to firmom używanie tylko jednego produktu do połączenia w sieć wszystkich posiadanych komputerów, eliminując tym samym konieczność nabywania dodatkowego oprogramowania w przypadku zmiany potrzeb i wymagań firmy.
Wielka systemowa elastyczność LANtastic'a, umożliwia konfigurację systemu sieciowego jako sieć partnerska (każdy z każdym), sieć o architekturze klient/serwer lub jako system pośredni będący połączeniem dwóch poprzednich . Dzięki tym możliwościom, prosta bezserwerowa sieć partnerska LANtastic w niewielkiej finuie,możewprosty sposób rozrastać siew nuarę rozwoju samej firmy, ip. poprzez dodanie do sieci serwera dedykowanego LANtastic Dedicated Server, dzięki czemu ogólna wydajność systemu zostanie zwiększona o ponad 70 %.
Niezależnie od wszystkich wymienianych poprzednio zalet i korzyści, oprogramowanie LANtastic umożliwia również efektywne wykorzystanie starszych komputerów osobistych - włączając w to nawet komputery oparte o procesory 8086 -jako chociażby serwery wydruku, serwery plikowe czy komunikacyjne. Żaden inny system sieciowy nie może zapewnić tego bez znacznych i kosztownych rozszerzeń i modyfikacji posiadanego sprzętu.
Wydajność.
Wydajność, moc systemowa i udoskonalone funkcje połączalności. Zwiększona szybkość dla uruchamiania Windows 95 i lepsza obsługa pamięci dla komputerów pracujących w środowiskach operacyjnych dos i Windows, czyni system LANtastic 7.0 najszybszą, najbardziej wydajną i najpotężniejszą wersją jak kiedykolwiek istniała.
Udoskonalony, rozbudowany interfejs systemowy umożliwia obecnie użytkownikom Windows 95 wykorzystywanie funkcji pogawędki (rozmowy sieciowej) oraz poczty elektronicznej LANtastic z komputerami pracującymi pod dos i Windows.
Niezależnie od już istniejącej, wbudowanej potączalności z sieciami Novell i Microsoft, nowe funkcje współpracy międzysystemowej LANtastic'a, obejmują obecnie dostęp do komputerów centralnych ("hostów") TCP/IP oraz sieci rozległych (WAN).
Komputery pracujące pod Dosem, Wmdows i Wmdows 95 obecnie mają dostęp do innego świata zasobów sieciowych przy pomocy funkcji połączalności TCP/IP, które obejmują m. in. obsługę standardów:
Windows PPP (internetowy protokół komunikacyjny dla pakietów różnych formatów),
FTP (protokół transmisji plików w środowisku Internet), TELNET (protokół emulacji terminala i włączania się do sieci Internet), PING (protokół stosowany w środowisku TCP/IP), Winsock Połączalność z sieciami WAN umożliwia filiom czy oddziałom firm proste, bezproblemowe i niekosztowne korzystanie z zasobów sieciowych.
Podsumowanie.
Podsumowanie - ogólna charakterystyka Nowy sieciowy system LANtastie 7.0 niesie z sobą nową wizję sieci komputerowych, w znacznym stopniu zwiększając ogólna konkurencyjność, wydajność i produktywność małych, średnich czy rozwijających się firm, dzięki otwarciu przed nimi nowych możliwości łączenia ludzi poprzez sieciowe współdzielenie wszelakich dostępnych zasobów i znaczne uproszczenie dostępu do informacji.
LANtastic 7.0, jak żadna mną sieć na świecie, w pełnym stopniu zaspokaja te wszystkie oczekiwania i potrzeby. Ponadto, system ten wybiega w przyszłość, zapewniając obshigę najnowszych środków komunikacji komputerowej:
Małe i średnie firmy w coraz większym stopniu korzystały będą z nowych technologii:Internet
Intranet (wewnętrzny internet w firmie),
Obsługa głosu i dźwięku,
Obsługa wideo,
Możliwość przeprowadzania konferencji,
Zdalny (odległy) dostęp.
FTP server to po prostu programik uruchamiany na komputerze mającym połączenie z Internetem ,udostępniający użytkownikom (po podaniu identyfikatora i hasła) określone katalogi do odczytu, zapisu/odczytu, zapisu/odczytu/kasowania plików.
Takie oprogramowanie jest niezwykle przydatne, gdy np. chcemy udostępniać naszym klientom aktualne druki umów, opisy towarów ftp. Mogą oni dostać się do tych materiałów z dowolnego punktu na Ziemi.
Do tej pory większość serwów FTP uruchamiano na komputerach z systemem UNIX (co wymagało zatrudnienia specjalnego ludzika do jego obsługi).
Podstawowe wiadomości o NetWare
System plików
Elementy składowe
W systemie plików NetWare można wyróżnić następujące jednostki, będące całością z punktu widzenia użytkownika:
• dyski logiczne (lokalne, sieciowe),
• wolumeny (ang. yolumes),
• katalogi, tabele katalogów,
• urządzenia logiczne, moduły ladowalne
Budowa ogólna
Serwer systemu (tj. komputer na którym zainstalowano jądro systemu wraz z aplikacjami) posiada zazwyczaj od jednego do kilku dysków sieciowych.
Logiczna organizacja dysku w NetWare 3.x jest podobna do tej znanej z MS/PC-DOS (podział na partycje), z tym, że części dysku noszg, nazwę wolumenów (ang. yolume). Pierwszy wolumen dysku nosi zawsze nazwę SYS, pozostałe nazwy są, dowolne. Oprócz plików umieszczonych na dysku sieciowym, użytkownicy mogą korzystać z dysków lokalnych, tj. dysków będących częściami systemu plików stacji (stacje dyskietek i dyski twarde).
Poza tym w systemie może być kilka serwerów przeznaczonych do różnych celów (obsługa systemu plików, drukarki itp.). Stad mówimy o serwerze plików (ang. file server), serwerze drukarki (ang. print server) itd.
W Novell NetWare 3.x można wyróżnić 3 rodzaje plików:
• pliki zwykle,
• katalogi,
• moduły.
NetWare 4.x
Nowe możliwości
Do nowych możliwości Novell NetWare 4.x (w nawiasach podano numer wersji, począwszy od której występują) należą:
• polecenia do zarządzania usługami dotyczącymi katalogów sieciowych NDS (ang. NetWare Directory Sernice)
• polecenia NCUPDATE oraz NPATH
• opcja /VER powodująca wypisanie numeru wersji używanego polecenia
• dostępność protokołów IPX, AppleTalk, TCP/IP - co umożliwia korzystanie z Internetu
• moduł ładowalny DSMERGE.NLM, który pozwala połączyć dwa drzewa katalogów na poziomie katalogu głównego
• współpraca z MS-Windows, Windows NT (4.0, dotąd z MS-DOS, OS/2 i Unixem),
• niektóre polecenia połączono w grupy obsługiwane jednym, nowym poleceniem
• kompresja plików
• nowa metoda alokacji bloków do plików, tzw. subalokacja (ang. subal-location), pozwalająca na podział jednego bloku pomiędzy kilka plików, co w efekcie zmniejsza ilość niewykorzystanej przestrzeni dyskowej,
• dokumentacja w postaci elektronicznej (dyski CD-ROM),
• narzędzia do zarządzania siecią pracujące w trybie graficznym,
• zastosowanie algorytmu do szyfrowania haseł,
• migracja danych
• nowe rodzaje obiektów w systemie plików,
• nowe rodzaje atrybutów
Obiektowa baza danych NDS
Idea oraz budowa NDS. Baza NDS jest rozszerzeniem (zgodnym z normą CCITT X.500) klasycznej struktury katalogowej pojedynczego serwera, znanej z systemu NetWare 3.x, na inne obiekty aniżeli plik lub katalog. NDS jest drzewem, obrazującym zależności pomiędzy poszczególnymi elementami struktury organizacyjnej jednostki, w której zainstalowano sieć NetWare. Cale drzewo NDS jest złożone z obiektów trzech typów;
• korzenia (ang. Root),
• kontenerów (ang. container),
• Compressed (Co) - skompresowany; obsługa - podobnie jak atrybut ' Cannot compress,
• Do not compress (Dc) - stalą blokada kompresji,
• Do not migrate (Dm) - nieprzesuwalny; pliku o takim atrybucie nie można przesunąć na inne urządzenie (takie jak streamer czy dysk optyczny),
• Do not suballocate (Ds) - blokada subalokacji,
• Immediate compress (Ic) - szybka kompresja; zostanie ona wykonana przez system tak szybko, jak to tylko będzie możliwe,
• Migrated (M) - przesuwamy.
Do nowych atrybutów katalogów należy do not compress (Dc), do not migrate (Dm), immediate compress (Ic) - znaczenia jak dla pliku.
Prawa do plików i katalogów pozostały bez zmian. W związku z pojawieniem się NDS oraz obiektów NDS wprowadzono prawa dotycz.ace własności obiektów (ang. objęci properties rights):
• add or delete self - samodzielnego dodania się lub usunięcia,
• compare - porównania,
• read - czytania,
• supervisory - nadzoru,
• write - pisania.
Podsumowanie
Novell NetWare należy do sieciowych systemów operacyjnych dla sieci lokalnych o malej (od kilku) i średniej (do 250) liczbie użytkowników. Umożliwia elastyczne konfigurowanie topologii sieci, jak i jej zasobów (dyski, drukarki itp.). Posiada dość rozbudowany zestaw poleceń obsługujących większość wymagań potencjalnych użytkowników. Jest elastyczny - może współpracować z systemami MS/PC-DOS, OS/2 lub Unix. Inne cechy Novell NetWare to:
• równoległy dostęp do danych,
• współdzielenie dysków sieciowych i wykorzystanie dysków lokalnych,
• współdzielenie pozostałych zasobów (drukarki, pliki danych itp.),
• łatwość przenoszenia plików pomiędzy użytkownikami,
• zastosowanie wielu mechanizmów optymalizujących zarządzanie plikami i katalogami
• istnienie komunikacji między użytkownikami w czasie pracy oraz poczty wewnętrznej,
• skuteczne mechanizmy ochrony,
Do wad Novell NetWare należy zaliczyć brak dokumentacji na poziomie technicznym (opis loadera systemu, adresy pamięci RAM, opis zmiennych systemowych itp.)
Netscape Enterprise Server pełni rolę serwera WWW oraz serwera aplikacji obstugującego cale przedsiębiorstwo. Dzięki niemu firmy mogą zarządzać danymi i publikować je, a także korzystać z aplikacji sieciowych. Enterprise Server for NetWare pozwala na wykorzystanie środków już zainwestowanych w sprzęt, aplikacje czy usługi katalogowe. Wysoka jakość zabezpieczeń zastosowanych w systemie NetWare, a także jego wydajność i niezawodność sprawiają, że można z łatwością przenieść informacje i aplikacje WWW z intranetu do Intemetu.
KORZYŚCI
Usługi zarządzania informacją ułatwiają publikowanie dokumentów i administrowanie nimi, a także przeszukiwanie zawartości katalogów i dokumentów, uaktualnianie ich i dynamiczne tworzenie połączeń między nimi. Pozwalają one również na zarządzanie dostępem do dokumentów oraz na współużytkowanie informacji.
Enterprise Server stanowi podstawę działania dla wielu aplikacji międzyplatformowych usprawniając proces ich tworzenia i instalowania oraz zarządzania nimi.
CECHY
Netscape Enterprise Server został wyposażony w rozbudowane mechanizmy służące do publikowania statycznych i dynamicznych stron WWW oraz do zarządzania nimi. Dzięki nim pracownicy przedsiębiorstwa mogą łatwiej publikować i współużytkować informacje oraz szybciej je znajdować porządkowanie informacji.
ROZBUDOWANE MECHANIZMY PUBLIKOWANIA W WWW
Publikowanie danych i zarządzanie nimi jest łatwe dzięki zastosowaniu interfejsu umożliwiającego korzystanie z techniki przeciągania, który komunikuje się z serwerem za pośrednictwem protokołu HTTP. Dzięki zastosowaniu protokołu HTTP autorzy mogą publikować swoje dokumenty w Intemecie, korzystając przy tym z intemetowych mechanizmów bezpieczeństwa i kontroli dostępu.
Wbudowany mechanizm zarządzania połączeniami między dokumentami sprawia, że Enterprise Server automatycznie obsługuje i uaktualnia odwołania do dokumentów.
WYDAJNOŚĆ l NIEZAWODNOŚĆ
Enterprise Server for NetWare stanowi połączenie najbardziej rozbudowanego serwera WWW z najpopularniejszym sieciowym systemem operacyjnym. Wysoka niezawodność i wydajność oraz doskonale mechanizmy bezpieczeństwa systemu NetWare są mocną podstawą dla rozbudowywania intranetu. NetWare charakteryzuje się następującymi cechami:
• jest mocną i niezawodną platformą sieciową;
• jest elastycznym środowiskiem do intensywnego wykorzystania Intemetu;
• usługi NDS (Novell Directory Seryices) zapewniają bezpieczeństwo dostępu.
ZARZĄDZANIE ZAWARTOŚCIĄ STRON WWW
Enterprise Server wyposażono w rozbudowane mechanizmy nadzorowania dokumentów i publikowania ich w sieci WWW, ułatwiające zarządzanie informacją i jej rozpowszechnianie.
ZARZĄDZANIE l ADMINISTRACJA
Dzięki połączeniu oprogramowania Admin Server firmy Netscape z usługami NDS systemu NetWare administratorzy mogą korzystać z rozbudowanych mechanizmów zarządzania użytkownikami i specjalizowanymi aplikacjami korzystającymi z sieci WWW:
• zarządzanie użytkownikami i zabezpieczeniami za pomocą Admin Server lub NetWare Administrator;
• jeden punkt administrowania wszystkimi serwerami;
• administrowanie przy użyciu przeglądarki WWW korzystającej z interfejsu graficznego;
• współpraca z protokołem SNMP i możliwość zarządzania siecią za pośrednictwem powszechnie stosowanych konsoli, takich jak ManageWise, OpenView i inne;
• zarządzanie klastrami podczas konfigurowania sieci z wieloma serwerami.
na standardzie intemetowym SMTP.
Uproszczenie administrowania serwerami NT i BackOffice
Zarządzanie ztożoną siecią NT jest bardzo skomplikowane. Jednak dzięki usługom NDS, for NT zarządzanie i administrowanie siecią staje się o wiele łatwiejsze.
Usługi NDS for NT 2.0 firmy Novell upraszczają administrowanie, gdyż informacje o sieci są przechowywane w jednym bezpiecznym miejscu, w którym są sprawnie zarządzane. Pozwala to na obniżenie całkowitych kosztów obsługi sieci i zwiększenie wydajności pracy użytkowników.
UŁATWIANIE WDRAŻANIA APLIKACJI NT
Usługi NDS for NT ułatwiają wdrażanie aplikacji NT - takich jak Microsoft Exchange, SQL Server Terminal Server, Citrix WinFrame i MetaFrame - oraz oprogramowania Lotus Notes, dzięki eliminowaniu kosztów i problemów związanych z zarządzaniem serwerem NT.
ZWIĘKSZENIE NIEZAWODNOŚCI l WYDAJNOŚCI
ZWIĘKSZENIE DOSTĘPNOŚCI
Usługi NDS umożliwiają przede wszystkim sprawne współdziałanie wielu systemów, tak jakby były one zaprojektowane pod tym kątem. Przykładem tego jest sposób, w jaki usługi NDS for NT ułatwiają dostęp do sieci , umożliwiają użytkownikom logowanie się zarówno do serwerów NetWare, jak i serwerów NT za pomocą pojedynczego identyfikatora i hasia. Aplikacje i informacje o poszczególnych użytkownikach mogą być teraz przechowywane bezpośrednio na serwerze NT, dzięki czemu użytkownicy mogą wykonywać swoją pracę w dowolnym miejscu i czasie oraz z dowolnymi osobami.
ELIMINACJA NADMIERNYCH ZADAŃ PRZY JEDNYM PUNKCIE ADMINISTROWANIA
Dzięki zintegrowaniu serwerów NT za pomocą usług NDS uzyskano jeden punkt administrowania siecią, wyeliminowano zbędne operacje oraz ograniczono konieczność podróżowania administratora.
Dynamicznie rozwijajqce się przedsiębiorstwo zależne jest od funkcjonowania środowiska sieciowego, które może się składać z wielu różnych komputerów, serwerów i aplikacji.
ManageWise, jedyny obecnie na rynku zintegrowany system zarządzania, umożliwia tatwe nadzorowanie i zarządzanie heterogeniczną siecią komputerową. Przyczynia się do ograniczenia kosztów eksploatacji i zarządzania siecią oraz zwiększa efektywność działania firmy poprzez podwyższenie niezawodności sieci i zwiększenie wydajności poszczególnych jej użytkowników.
PODWYŻSZENIE DYSPOZYCYJNOŚCI SIECI, ZWIĘKSZENIE JEJ MOŻLIWOŚCI l WYDAJNOŚCI
Dzięki ManageWise można aktywnie zarządzać całą siecią i optymalizować jej działanie z wykorzystaniem funkcji zarządzania serwerami NetWare i Windows NT, administrowania komputerami osobistymi, analizowania ruchu w sieci, automatycznej inwentaryzacji w sieci, powiadamiania, zdalnego sterowania, zabezpieczeń antywirusowych oraz zarządzania oprogramowaniem — a wszystko to z jednej konsoli.
ZARZĄDZANIE KOMPUTERAMI OSOBISTYMI.
ManageWise pozwala zdalnie sterować komputerami osobistymi z systemem operacyjnym Windows 95, NT, 3.1,3.11, OS/2 2.1, OS/2 Warp i DOS. Funkcje zarządzania takimi komputerami obejmują administrowanie zmianami konfiguracji oraz przydzielanie uprawnień użytkownikom i udostępnianie im poszczególnych zasobów sieci.
ZARZĄDZANIE OPROGRAMOWANIEM.
Wykorzystujący NDS program Novell Application Launcher umożliwia centralne zarządzanie aplikacjami i udostępnianie ich użytkownikom bez względu na to, gdzie się oni aktualnie znajdują. Dzięki temu systemowi można również rozsyłać uaktualnione wersje programów i danych oraz standardowe konfiguracje oprogramowania.
Z.E.N.works to skrót powstały od stów Zero Effort Networks, oznaczających pracę w sieci bez żadnego wysiłku ze strony użytkowników. Oprogramowanie Z.E.N.works znacznie utatwia i automatyzuje zarządzanie stanowiskami komputerowymi w sieci. Korzysta z potęgi ustug NDS (Novell Directory Services) w celu zdalnego zarządzania aplikacjami, dystrybuowania oprogramowania, zarządzania pulpitami i obsługiwania stacji roboczych. W konsekwencji — skraca czas tracony przez użytkowników i administratorów na zarządzanie stacjami roboczymi.
RUCHOME PULPITY
Oprócz uwolnienia użytkowników komputerów pracujących w sieci od wykonywania nużących operacji obsługi sprzętu (a co za tym idzie — od nieświadomego popełniania błędów), oprogramowanie Z.E.N.works uniezależnia pracowników od miejsca, z którego uzyskują dostęp do sieci. Dzięki możliwościom dynamicznego dziedziczenia w NDS, Z.E.N.works rozbudowuje
cyfrowy opis tworzony dla każdego użytkownika. Użytkownik może się załogować do sieci z dowolnego miejsca i pracować na własnym pulpicie roboczym. Co więcej, oprogramowanie Z.E.N.works umożliwia administratorom sieci dostarczanie aplikacji z najbliższego serwera, a gdy użytkownik przez nieuwagę usunie jakieś istotne pliki (ikony wyświetlane na pulpicie, biblioteki DLL itp.), oprogramowanie to naprawia szkody automatycznie, ponownie instalując wszystkie niezbędne dane.
Uruchamianie aplikacji zainstalowanych najbliżej, co pozwala na ograniczenie natężenia ruchu w sieci i gwarantuje uniezależnienie od miejsca.
Obsługa wielopoziomowych folderów, co pozwala administratorom na określenie miejsca wyświetlania aplikacji przez Z.E.N.works, niezależnie od konstrukcji drzewa katalogu.
Przerywanie działania aplikaqi w sposób zdefiniowany przez administratora.
Uaktualnienie Rejestru w Windows NT, w części odpowiedzialnej za bezpieczeństwo, poprzez wprowadzenie tam bieżących praw użytkowników systemu NT, jak i praw użytkowników oraz stacji roboczych zdefiniowanych w NDS. Administratorzy mogą bez trudu rozprowadzać aplikacje w sieciach NetWare i NT Server.
Automatyzacja operacji przyznawania użytkownikom praw do systemu plików (i dystrybucja aplikacji), gdy odpowiedni kontener, obiekt typu Group lub User jest powiązany z obiektem typu Application.
Mechanizm automatycznego samoweryfikowania udostępniający użytkownikom opcję Verify służącą do pobrania zagubionych plików, jeśli ich brak uniemożliwia uruchomienie jakiejś aplikacji.
Wysyłanie — przed rozpoczęciem dystrybucji — komunikatów informujących użytkowników o tym, ile czasu będzie trwało skopiowanie aplikacji, i umożliwienie im przystąpienia do kopiowania lub zrezygnowania z niego.
Szybki mechanizm wczytywania aplikacji umożliwiający błyskawiczne wczytanie obiektów typu Application do pamięci.
Dziedziczenie konfiguracji modułu uruchomieniowego (Launcher) znacznie usprawniające administrowanie wieloma konfiguracjami startowymi, definiowanymi dla poszczególnych użytkowników.
Oprogramowanie snAppShot™ — narzędzie do uruchamiania aplikacji generujące łatwe w użyciu szablony służące do tworzenia obiektów typu Application.
NetWare 4.2
Najnowsza wersja systemu NetWare 4 umożliwia wykorzystanie (oraz rozwinięcie) inwestycji poczynionych w sprzęt, oprogramowanie i szkolenia, pozwalając także na bezproblemowe przejście w przyszłości do wersji 5. Innymi słowy, NetWare 4.2 to większe obroty firmy przy niższych kosztach eksploatacji. Niższych niż w wypadku NetWare 3.x. Niższych niż w wypadku Windows NT
Skonstruowany na bazie NetWare 4 i usług NDS (NoveU Directory Services), NetWare 4.2 jest jednocześnie w pełni zgodny z wersją 5. A to oznacza możliwość uruchomienia środowiska mieszanego, złożonego zarówno z serwerów NetWare 4.2, jak i NetWare 5. Dzięki temu można zaplanować przejście do wersji 5 w sposób najwygodniejszy dla firmy, zachowując przy tym starszy sprzęt, który niekoniecznie dziata z NetWare 5.
SIECIOWE USŁUGI KATALOGOWE
NetWare 4.2 razem z usługami NDS upraszcza administrowanie i zarządzanie siecią — pozwalając skupić się na prowadzeniu działalności firmy. Dodatkowe rozszerzenia NDS umożliwiają wykorzystanie w mieszanym środowisku wszystkich atutów, jakie przy zarządzaniu siecią daje system NetWare 5. W skrócie, NetWare 4.2 usprawnia zarządzanie wszystkim, co jest dołączone do sieci — aplikacjami, komputerami biurowymi, drukarkami i całą resztą
NOWOŚCI l UDOSKONALENIA
NetWare 4.2 zawiera następujące nowe i udoskonalone cechy:
• SYSTEM OPERACYJNY NETWARE 4.2.
• KOPIA DEMONSTRACYJNA NETWARE 5 (DLA TRZECH UŻYTKOWNIKÓW).
• NOYELL UPGRADE WIZARD, PRZYSPIESZAJĄCY l UPRASZCZAJĄCY PROCES AKTUALIZACJI DO WERSJI 4.2.
• ORACLE8 (DLA 5 UŻYTKOWNIKÓW), STANOWIĄCY PODSTAWĘ DO URUCHAMIANIA KLUCZOWYCH DLA FIRMY APLIKACJI W ŚRODOWISKU RELACYJNYCH BAZ DANYCH POCHODZĄCYCH OD ŚWIATOWEGO LIDERA W TEJ BRANŻY.
• Z.E.N.WORKS STARTER PACK, UMOŻLIWIAJĄCY DYSTRYBUOWANIE APLIKACJI
DO STACJI ROBOCZYCH ORAZ ZARZĄDZANIE TYMI APLIKACJAMI Z JEDNEGO MIEJSCA. W SKŁAD PAKIETU WCHODZI NAJNOWSZA WERSJA NOVELL APPLICATION LAUNCHER™ ORAZ KLIENCI NETWARE DLAWINDOWS 3.1, 95/98 l NT.
• UAKTUALNIENIA SYSTEMU NETWARE 4 ZAWARTE W PAKIECIE SUPPORT PACK 6, ZINTEGROWANO Z PROCESEM INSTALOWANIA W CELU JEGO USPRAWNIENIA.
• NETSCAPE FASTTRACK WEB SERWER, UMOŻLIWIAJĄCY ZORGANIZOWANIE WYSOKOWYDAJNEGO, BEZPIECZNEGO SERWERA WWW.
• DOKUMENTACJA ELEKTRONICZNA, POZWALAJĄCA NA BŁYSKAWICZNIE UZYSKANIE ODPOWIEDZI NA WIĘKSZOŚĆ PYTAŃ.
• AKTUALNA WERSJA MULTIPROTOCOL ROUTER (V3.2).
• AKTUALNE WERSJE PERL (V5.1) l NETBASIC (V6), UŁATWIAJĄCE TWORZENIE APLIKACJI DLA SIECI WWW.
• REMOTE CONNECT, POZWALAJĄCY NA ZDALNY DOSTĘP dzięki CZEMU PRACOWNICY BĘDĄCY POZA BIUREM MOGĄ UZYSKAĆ DOSTĘP DO SIECI W FIRMIE, W TYM DO POCZTY ELEKTRONICZNEJ ORAZ INTERNETU.
GROUP WISE
GroupWise rozbudowuje pocztę elektronicznq o narzędzia udoskonalające współpracę za pośrednictwem Internetu i intranetów. Jest to potężne, ale jednocześnie łatwe w obsłudze narzędzie, z którego może korzystać każdy, kto umie się posługiwać pocztq elektronicznq lub przeglqdarkq.
Formularze elektroniczne
Integracja telefonów
Integracja Internelu i intranetu
WSZYSTKO W JEDNYM MIEJSCU
Obecnie praca wymaga ciągłego wyszukiwania wiadomości poczty elektronicznej i głosowej, adresów WWW, faksów i dokumentów oraz przeglądania terminarzy i zadań do wykonania. GroupWise gromadzi wszystkie te informacje w jednym miejscu, zwanym uniwersalną skrzynką pocztową. Jej obsługa jest równie łatwa, jak obsługa zwykłej poczty elektronicznej.
PORZĄDEK W INFORMACJACH
Dzięki systemowi zarządzania dokumentami można:
l) zarządzać wszystkimi dokumentami w przedsiębiorstwie
2) odszukiwać
informacje — zarówno zawartość dokumentów, jak i ich cechy — bez względu na to, gdzie się znajdują;
3) współdzielić dokumenty (także jednocześnie z innymi osobami) i ograniczać dostęp nieuprawnionych użytkowników do wybranych informacji;
4) mieć dostęp do różnych wersji dokumentów;
5) śledzić historię dokumentów (informacje o tym, kto i kiedy je utworzył, modyfikował lub kopiował).
DOSTĘP - ZAWSZE l WSZĘDZIE
Dzięki modułowi zdalnego dostępu można połączyć się się z systemem GroupWise za pośrednictwem zwykłej linii telefonicznej. Z kolei GroupWise PhoneAccess udostępnia informacje bez konieczności korzystania z komputera — wiadomości i terminy spotkań znajdujące się w uniwersalnej skrzynce pocztowej są przekazywane telefonicznie w formie głosowej. Można także zażądać, aby wszystkie wiadomości — lub tylko spełniające określone kryteria — byty przesyłane na pager.
UŁATWIONE ADMINISTROWANIE
Dzięki temu nie trzeba wielokrotnie wykonywać tych samych operacji podczas zmieniania adresu użytkownika lub modyfikowania jego praw. NDS umożliwia również zdalne zarządzanie systemem GroupWise.
PLATFORMY l BRAMKI - ROZWIĄZANIA OTWARTE
GroupWise współpracuje z najważniejszymi systemami serwerów i stacji roboczych, co pozwala na korzystanie z niego w dzisiejszych niejednorodnych środowiskach sieciowych. Ponadto obsługuje popularne przeglądarki i najnowsze protokoły internetowe, takie jak SMTP/MIME, POP3, IMAP, LDAP oraz — zgodne ze standardem MAPI — programy klientów poczty elektronicznej. GroupWise zawiera nawet bramki do wielu systemów poczty elektronicznej.
Jako rzeczywista aplikacja typu klient-serwer, GroupWise korzysta z protokołu TCP/IP do zapewnienia komunikacji między stacjami roboczymi i serwerami. Jest to naturalne rozwiązanie w wypadku integracji z Internetem i intranetami.
Współpracuje z protokolarni IP i IPX™. Umożliwia dostęp do zasobów intranetu, takich jak serwery WWW czy serwery FTP, oraz pozwala na łączenie sieci rozległych z Intemetem. Dzięki platformie IntranetWare zwiększa się funkcjonalność i efektywność już istniejącej sieci.
We współczesnym świecie sieć komputerowa w firmach jest niezbędna, tak jak system nerwowy u człowieka. A ponieważ przedsiębiorstwa i ich otoczenie zmieniajq się nieustannie — zmianom, szybkim i zasadniczym, ulegajq również sieci. Sta|q się coraz większe, łatwiejsze do administrowania. Po udostępnieniu usług, pierwotnie opracowanych dla ogólnoświatowego Internetu, został ułatwiony dostęp do zasobów sieciowych z każdego miejsca i o każdej porze. Takie sieci nazwano intranet.
INTEGRACJA WSZYSTKICH ZASOBÓW
Oprogramowanie współpracuje z protokołem IP (Internet Protocol) oraz z mechanizmem DHCP ułatwiającym tworzenie intranetów. Dodatkowe oprogramowanie Novella umożliwia również dołączenie do intranetu dużych i średnich komputerów. System IntranetWare zawiera pełnowartościowe oprogramowanie klientów dla stacji roboczych pracujących w systemach DOS, Windows, Windows 95, Windows NT, Macintosh, OS/2 i UNIX.
UDOSKONALENIA OSZCZĘDZAJĄCE CZAS l PIENIĘDZE
IntranetWare wprowadza do sieciowego systemu operacyjnego liczne udogodnienia pozwalające na oszczędności w administrowaniu. Wśród nich można wymienić: narzędzia ułatwiające migrację z NetWare 3 do IntranetWare, wykrywanie sprzętu przyspieszające instalację, symetryczną wielozadaniowość umożliwiającą zwiększenie liczby użytkowników korzystających z jednego serwera oraz nowe narzędzia graficzne dla administratora.
NETWARE for SMALL BUSINESS
NetWare for Smali Business 4.11 oferuje więcej niż prostą łączność. System udostępnia pełny zakres usług sieciowych, usług do komunikowania się, dostępu do Intemetu i możliwości organizacji pracy.
W STRONĘ INTERNETU l JESZCZE DALEJ
Internet otwiera każdej firmie okno na świat, a NetWare for Smali Business pomaga wykorzystać związane z tym szansę. System zawiera Netscape Navigator* — wiodącą w branży przeglądarkę internetową, która pozwala np. na elektroniczne zarządzanie firmowym kontem bankowym czy po prostu na żeglowanie po sieci Worid Wide Web.
ZAWSZE MOŻNA SIĘ DODZWONIĆ
W skład systemu NetWare for Smali Business wchodzi oprogramowanie NetWare Connect, obsługujące zdalny dostęp. Można się więc połączyć spoza biura z uniwersalną skrzynką pocztową systemu GroupWise, uzupełnić zapisy w kalendarzu, przejrzeć listę zadań do wykonania czy też przeczytać i wystać pocztę elektroniczną
ROZBUDOWA SIECI W MIARĘ ROZWOJU FIRMY
Wystarczy w tym celu nabyć odpowiednią liczbę licencji przyłączeniowych i w dowolnym momencie dodać kolejnych użytkowników. NetWare for Smali Business można też bezproblemowo rozbudować do pełnej wersji systemu NetWare 4.11 lub do NetWare 5 — rozwiązań Novella przeznaczonych dla dużych przedsiębiorstw.
Charakterystyka systemu AIX
AIX jest systemem operacyjnym typu UNIX pracującym na komputerach IBM RISC System/6000. Zawiera on w sobie wszystkie technologie typowe dla systemów operacyjnych klasy UNIX. Dodatkowo charakteryzuje się cechami, które wyróżniają go spośród innych UNIX-ów, jako system spełniający w największym stopniu wymagania użytkownika. komercyjnego. AIX posiada rozbudowane mechanizmy do integracji ze środowiskiem sieciowym komputerów osobistych.
Zgodność ze standardami
Podstawę systemu operacyjnego AIX stanowi kombinacja dwóch wersji UNIX-a: AT&T System V i BSD 4.3. AIX spełnia wszystkie uznane standardy dotyczące jądra systemu operacyjnego, bibliotek systemowych, interpreterów komend, kompilatorów, grafiki i telekomunikacji. Najważniejsze z nich to:
ISO/DEC 9945-1:1990 (POSK)
XPG4
AT&T System Vl,2,3 i 4 (tam gdzie nie jest sprzeczny z POSK)
Eeikeley Software Distribution (BSD) 4.3
FIPS 151-1
1170 w 98%
Xwindows Xl 1R4 i Xl 1R5, CDE
PHIGS, PEX, OpenGL, GL 3.2, GKS-CO
Ethemet, Tokan-Ring, X.25, FDDI. ISDN
TCP/IP. NFS, NCS, OSF, DCE, SNĄ, X.400, PPP
IPX/SPX, NetBios, OSI, Apple Talk
Wysoka wydajność i niezawodność
W systemie AIX zastosowano szereg technologii, które uczyniły go systemem o niezwykłej wydajności i niezawodności, co ma szczególne znaczenie w środowisku produkcyjnym.
Dynamiczne, wielowątkowe jądro - daje możliwość zmiany konfiguracji systemu operacyjnego lub sprzętu bez przerywania pracy użytkownikom. Nowoczesna i modularna struktura jądra znacznie ułatwia zarządzanie systemem i gwarantuje jego wysoką niezawodność. Zdolność do pracy w czasie rzeczywistym umożliwia osiągnięcie wysokiej wydajności przy przetwarzaniu transakcyjnym. Wyjątkowy mechanizm gospodarowania pamięcią wirtualną daje dużą szybkość transmisji dyskowych i ułatwia strojenie systemu. Dzięki zastosowaniu wielowątkowości AIX gwarantuje bardzo dobrą skalowalność w komputerach opartych na technologii SMP.
JFS (Joumaled File System) - jest technologią zapewniającą spójność systemu plików. Wszystkie zmiany w systemie plików są zapisywane i przechowywane. Gwarantuje to szybki start AK-a i automatyczne odbudowanie systemu plików w przypadku awarii.
LVM (Logical Volume Manager) - to specjalna technika zapewniająca kompletną niezależność systemów plików od fizycznych dysków. Umożliwia ona dynamiczną zmianę rozmiaru i konfiguracji systemów plików bez przerywania pracy użytkownikom komputera. LVM pozwala na budowę systemów plików z zastosowaniem kompresji, technologii RAID-0 (disk stripping) i RAID-1 (mirroring). LVM znacznie zwiększa możliwości konfiguracyjne systemu i podnosi jego niezawodność.
AIX - UNIX łatwy w zarządzaniu
Autorzy systemu AIX już w fazie projektu wyposażyli go w zestaw cech ułatwiających zarządzanie. Umożliwiło to zbudowanie prostych, wydajnych i bezpiecznych narzędzi do administrowania systemem.
Modularność - poszczególne podsystemy AIX-a zbudowane zostały jako niezależne moduły, w które wkomponowano funkcje przeznaczone do zarządzania przy użyciu pojedynczych komend. Poprawia to znacznie komfort pracy i wydatnie ogranicza możliwość pomyłek.
Narzędzia do administrowania systemem Podstawowym narzędziem administratora jest SMIT. Umożliwia łatwe i szybkie wykonanie każdej operacji w systemie, nawet bez znajomości skomplikowanych komend UNIX-a. W środowisku graficznym dostępne są narzędzia obiektowe, oparte na technice "drag and drop" przeznaczone do zarządzania najważniejszymi zasobami systemu. Graficzne przedstawienie parametrów systemu znacznie ułatwia zadania administracyjne.
Infoexsplorer - jest to program do przeglądania dokumentacji, która jest w całości dostarczana w postaci hipertekstu. Środowisko graficzne
AIX jest systemem operacyjnym o bogatych możliwościach graficznych. W systemie zaimplementowane są wszystkie uznane standardy grafiki dwu- i trójwymiarowej.
AIXwmdows-to implementacja znanych standardów systemu okien Xl 1R5 oraz Motif Wszystkie narzędzia systemowe mają swoją wersję wykorzystującą interfejs graficzny.
CDE (Common Desktop Enyironment) -jest uznanym standardem interfejsu użytkownika. CDE daje użytkownikowi możliwość wydajnej pracy w przyjaznym środowisku.
OpenGL, GL, PEX, PHIGS - wszystkie podstawowe standardy grafiki 3D są zaimplementowane formie programowej. Dlatego aplikacje wymagające grafiki 3D mogą pracować na kartach 2D. AIX wspomaga całą gamę kart graficznych począwszy od prostych kart 2D, a kończąc na procesorach zaawansowanej grafiki 3D.
Internet to zbiór metasieci, w których używany jest protokół TCI/IP.
Internet stał się dostępny dla użytkowników publicznych na przełomie lat 80-tych oraz 90-tych.
Wybrane usługi
Obecnie Internet oferuje kilkanaście różnych usług; poniżej przedstawiono najczęściej wykorzystywane:
• gopher - usługa ułatwiająca korzystanie z Internetu; informacja jest wyświetlana w postaci rozwijalnych menu o różnych stopniach zagłębienia, po wybraniu opcji następuje odpowiednia akcja: otwarcie sesji telnetu, przesyłanie plików przez FTP itp.,
• telnet (zdalny terminal) - wykonywanie poleceń na oddalonym komputerze: wejście, wprowadzane z klawiatury użytkownika (klienta) jest przesyłane do oddalonego komputera (serwera), którego odpowiedzi są wysyłane na ekran klienta,
• FTP (ang. File Transfer Protocol, transfer plików) - przesyłanie (w jednym lub obu kierunkach) plików tekstowych lub binarnych; najczęstsza forma korzystania z FTP jest tzw. anonimowa sesja FTP
(ang. anonymous FTP), gdzie nazwą użytkownika jest słowo anony-mous, natomiast hasłem - adres sieciowy osoby korzystającej z FTP,
• e-mail (poczta) - przesyłanie listów, tj. tekstów o specjalnej strukturze (nagłówek, treść listu, Usta dołączonych plików itp.),
• talk (rozmowa) - bezpośrednie połączenie dwu węzłów w sieci umożliwiające dwukierunkowe przesyłanie komunikatow
' Do usług obecnie bardzo popularnych należy WWW (ang. Worid Wide Web), w skrócie W3 albo Web.
• Hiper-tekst - użycie kodowania binarnego, klatek (ang. celis) na zdjęcia oraz samych zdjęć w celu ułatwienia ludziom pracy oraz śledzenia odwołań do klisz mikrofilmowych
l • HTTP (ang. Hiper Text Transfer Protocol) - protokół transmisji przeznaczony do przesyłania plików hiper-tekstowych, efektywniejszy aniżeli FTP.
• URI (ang. Unwersal Resource Identifier), URL (ang. Uniform Re-source Locator) - identyfikatory oraz adresy serwerów udostępniających pliki hiper-medialne.
Do tworzenia stron WWW stosowane są różne narzędzia; do najpopularniejszych należą:
• HTMU (ang. Hiper Text Markup Language) - język programowania,
przeznaczony do tworzenia stron WWW
• VRML (ang. Yirtual Reality Modelling Language) - język do tworzenia grafiki 3-wymiarowej
.• Java - język programowania ogólnego przeznaczenia, zorientowany obiektowoj
• edytory stron Web (np. Netscape Navigator Gold 3.0).
Najnowsze osiągnięcia w dziedzinie systemów operacyjnych i połączeń sieciowych. Wzrost zapotrzebowania dotyczący przepływności we współczesnych sieciach komputerowych jest spowodowany dużym zapotrzebowaniem na ruch internetowy oraz upowszechnieniem się multimediow .
Wychodząc temu rosnącemu zapotrzebowaniu na przepływność można rozważyć 3 opcje.
1) Dodatkowa instalacje kabli światłowodowych
2) Zwiększenie przepływności systemów transmisyjnych
3) Zastosowanie multipleksacji z podziałem falowym WDM
Ewolucja sieci komputerowych w XXI wieku będzie następowała w kierunku wytworzenia jednolitej warstwy optycznej , w której tradycyjne funkcje sieci transferowej , takie jak multipleksacja w krotnicach ADM , przełączanie strumieni cyfrowych czy odtwarzanie sygnału będą odbywać się właśnie na poziomie optycznym . Powstanie zatem w przyszłości optyczna warstwa transportowa i sieciowa , na co wskazują postępy w konstrukcji wzmacniaczy optycznych,filtrow i laserów.
Pierwsza ogólnodostępna beta systemu pojawi się na rynku we wrześniu, a ostateczna - już po wejściu w nowe tysiąclecie. Millenium ma się stać najważniejszym systemem operacyjnym na platformę EasyPC tworzonej wspólnie z Intelem.
Programiści Microsoftu włożyli wiele wysiłku w to, aby w Millenium połączyć kody źródłowe Windows 98 i jeszcze niedoskonałego Windows 2000. Na pierwszy rzut oka nowy produkt Microsoftu wygląda jak jego poprzednik. Ma nawet takie same rozmiary, jak Windows 98 Second Edition, gdyż zajmuje ok. 114 MB. Jedyną widoczną różnicą jest brak standardowego ekranu startowego z paskiem zadań.
Większość wprowadzonych do Millenium poprawek ma jednak bardzo istotny charakter. Najważniejszą z nich jest niemal całkowite usunięcie z nowych okienek przełączeń do DOS, co może utrudnić pracę użytkownikom aplikacji napisanych dla tego systemu operacyjnego.Usunięcie elementów DOS sprawi, że system będzie bardziej stabilny, skróci czas jego ładowania i ułatwi współpracę ze sprzętem.
W nowych
okienkach rozbudowano także funkcje, które umożliwią współpracę systemu z
różnymi urządzeniami elektronicznymi, takimi jak aparaty cyfrowe. Jest to owoc
badań marketingowych przeprowadzonych na zlecenie Consumer Window Division -
działu odpowiadającego za produkty koncernu dla użytkowników indywidualnych.
Neptun trzeciego tysiąclecia
Równolegle z testami nad Millenium są prowadzone prace nad kliencką wersją systemu opartego na kodach źródłowych Windows NT i Windows 2000, znaną pod nazwą Neptune. Mimo że pracę nad tym produktem rozpoczęto już przed kilkoma miesiącami, nie ujrzy on światła dziennego przed kwietniem 2001 r. - zapowiadają przedstawiciele koncernu. Nowy system - podobnie jak Millenium - będzie przeznaczony dla użytkowników indywidualnych, jakkolwiek w pracę nad jego rozwojem zaangażowany zostanie także dział Business Division, projektujący produkty dla odbiorców rynku korporacyjnego.
Zgodnie z zamierzeniami Microsoftu kolejne wersje systemu operacyjnego, który zastąpi Windows 2000, mają być do siebie bardziej zbliżone. System, znany na razie jako Neptune, będzie miał interfejs użytkownika przypominający przeglądarkę i zostanie ściśle zintegrowany z portalem Microsoft Network. Ułatwi to dostęp do wielu usług oferowanych przez strony WWW, takich jak elektroniczne zakupy, aktualizacja oprogramowania przez Internet, a także magazynowanie danych i plików.
Wejście na rynek nowych systemów operacyjnych Microsoftu ma radykalnie zwiększyć zyski koncernu.
Umiarkowane wymagania
Wymagania systemowe Windows Millenium to komputer z Pentium 150 MHz, 32 MB RAM oraz 320-420 MB miejsca na dysku przy typowej instalacji. Ta 100-megabajtowa różnica wynika z odmienności możliwych konfiguracji, czyli zastosowania innych zestawów sterowników. Instalacja, podobnie jak w Windows 98, prawie nie wymaga ingerencji użytkownika, choć system musi być kilkakrotnie restartowany. Millenium bez problemów udaje się zainstalować i uruchomić na komputerze z Pentium 200 MHz z 64 MB RAM. Proces ten jednak trwa ponad godzinę.
Więcej sieci
Pierwsza widoczna zmiana to zastąpienie ikony Network Neighborhood (Otoczenie sieciowe) przez My Network Places. Nie jest to tylko zmiana kosmetyczna - system został wzbogacony o funkcje ułatwiające wymianę danych w sieciach lokalnych. Praktycznie za pomocą jednego kliknięcia myszą możliwe jest wyświetlenie listy wszystkich komputerów podłączonych do sieci.
Ponadto w systemie pojawił się nowy katalog Shared Documents (Dokumenty współdzielone), który umożliwia dostęp do plików współużytkowanych przez wiele osób. Katalog ten wygląda, tak jak inne znajdujące się na lokalnym dysku, lecz w rzeczywistości może się znajdować na innym PC lub serwerze.
Standardowa obsługa kamer
Microsoft zaimplementował w systemie nową technologię Windows Image Acquisition (WIA). Jest ona przeznaczona do obsługi urządzeń rejestrujących obrazy cyfrowe, takich jak skanery, cyfrowe kamery wideo lub aparaty fotograficzne. Funkcja WIA pozwala na wyświetlenie za pomocą jednego kliknięcia obrazów graficznych pochodzących z wybranego źródła. Wcześniej należy zainstalować sterowniki obsługujące wykorzystywane urządzenia (na razie wraz z systemem jest dostarczany zestaw sterowników tylko do ograniczonej liczby modeli sprzętu niektórych, najbardziej znanych producentów).
Recepta na niestabilność
Do najczęstszych zarzutów stawianych systemowi Windows należy słaba stabilność. Aby ją zwiększyć, Microsoft zastosował w Millenium dość oryginalną metodę - oprogramowanie zawiera funkcję blokującą instalację sterowników, przede wszystkim dla urządzeń audio i wideo, które nie mają certyfikatu zgodności z systemem. Ma to zapobiec ewentualnym konfliktom powodującym zawieszenie Windows. Tego typu zabezpieczenie ma też zmusić producentów sprzętu i oprogramowania do testowania jego zgodności z Millenium. Jeśli stanie się to powszechną praktyką, to użytkownicy odniosą korzyść - w innym przypadku zalety tego rozwiązania mogą być wątpliwe.
Interesującą funkcją jest System Restore - automatyczne tworzenie kopii konfiguracji systemu przed zainstalowaniem nowych aplikacji. Użytkownik ma możliwość odtworzenia wcześniejszych ustawień i plików, jeśli okaże się, że po wprowadzeniu zmian Windows nie funkcjonuje prawidłowo. Jest to funkcja wzorowana na wprowadzonej w pakiecie Office 2000, która umożliwia kontrolę zestawu plików i ich ewentualne odtworzenie. Jak twierdzą przedstawiciele Microsoftu, wersja Millenium ma być szczególnie odporna na proste błędy użytkowników (tzw. foolproof) m.in. system ma automatycznie kontrolować i odtwarzać ważne pliki systemowe w przypadku, gdy zostaną one skasowane.
Hibernacja dla PC
Nowa wersja Windows została też wyposażona w funkcje wykorzystywane dotąd głównie w notebookach - Stand By (uśpienie) i Hibernation (hibernacja). Są one umieszczone w rozwijanym menu wywoływanym przez opcję zamknięcia systemu (Shut Down). Pierwsza umożliwia wyłączenie monitora i zatrzymanie dysku do momentu poruszenia myszą lub naciśnięcia klawisza na klawiaturze. Natomiast hibernacja pozwala na zapisanie bieżącego stanu uruchomionych aplikacji i otwartych dokumentów przed wyłączeniem zasilania (automatycznym lub ręcznym). Po ponownym włączeniu komputera jest przywracany jego pierwotny stan i użytkownik może wrócić do przerwanej pracy.
Szybkie uruchamianie
Millenium oferuje funkcję automatycznej aktualizacji systemu przez Internet. Może ona być przeprowadzana w tle, a użytkownik jest tylko proszony o akceptację instalacji nowych elementów.
W trakcie testowania nowego systemu można było zauważyć drobne usprawnienie wprowadzone do standardowej dyskietki ratunkowej, która zawiera obecnie opcję Minimal Boot, pozwalającą na szybkie uruchomienie systemu DOS bez instalacji RAM-dysku z programami narzędziowymi i sterownikami napędu CD-ROM.
Jeszcze nie po polsku
Beta Windows Millenium jest dostępna tylko w wersji angielskiej. Współpraca ze zlokalizowanym oprogramowaniem, np. aktualizacją polskiej wersji Windows, wygląda podobnie jak w przypadku Windows 98 - Millenium rozpoznaje, że zainstalowana jest inna wersja językowa i ostrzega, że nastąpi zastąpienie oryginalnych plików nowymi. W efekcie znikają z menu Start polskie programy, choć później można je ręcznie uruchomić. Instalacja Millenium nie powoduje jednak zmiany ustawień "narodowych" i użytkownik może bez przeszkód korzystać z polskiej klawiatury i znaków.
Autorzy:
Zenon Grodzki
Zbigniew Kacprzyk
Andrzej Kurowski
Maciej Winiarski
Tytuł książki:
„Łagodne wprowadzenie do systemu UNIX”
Autorzy:
Rob Cima
Gregory J. Root
John W. Nelsen
Michael Marchuk
Mark Davidson
Alan Westenbroek
Tytuł książki:
„Usługi sieciowe w WINDOWS 95“
Autorzy:
Marek Zieliński
Mariusz Kaleta
Tytuł książki:
„Windows NT 4.0”
Autor:
Wodzisław Duch
Tytuł książki:
„Fascynujący świat komputerów”
Autorzy:
D.Put
M. Żurowicz
Tytuł książki:
„Norton Commander”
Tytuł książki:
“Wstęp do systemów operacyjnych”
Tytuł książki:
„System operacyjny OS/2 3.0Warp”
Tytuł książki:
„System operacyjny DOS 5.0”
Czasopismo:
„Microsoft dzisiaj”